Το καμπαναριό της Κοζάνης

Απόσπασμα μελέτης του κ. Στράτου Ηλιαδέλη* στα ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ

………………………………….

Το ιστορικό κωδωνοστάσιο του Αγίου Νικολάου, το έμβλημα της Κοζάνης, οικοδομήθηκε το 1855, ως πύργος-προμαχώνας συμβολικός ακραιφνών Ελλήνων Χριστιανών διαβιούντων υπό το πέλμα βαρβάρου κατακτητού.
Κατασκευάστηκε στη βορειοανατολική γωνία του προαυλίου του Ναού στο κέντρο της πόλης, τετράγωνο, επί εμβαδού 42 m, με προσανατολισμό τέτοιο που κάθε η κάθε μία πλευρά του να αντιστοιχεί σε ένα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, στερεότατο από λίθους λαξευτούς με σιδηρούς αρμούς στα διαζώματα των ορόφων, απλής αρχιτεκτονικής κατασκευής αλλά μεγαλοπρεπές, ύψους 26 μέτρων, πύργος σωστός για την εποχή του με ισόγειο ημιυπόγειο λόγω του επικλινούς εδάφους, πέντε ορόφους και τρούλο ψηλό και κομψό λογχίζοντα τον ουρανόν.

Στην κορυφή του τρούλου, αρχικά οι Κοζανίτες αντί Σταυρού (που απαγορευόταν) τοποθέτησαν πάνω σε σφαίρα αστραφτερή μετάλλινο περιστέρι με ανοιχτές φτερούγες, που από μακριά έδινε την όψη σταυρού και το οποίο αργότερα αντικατέστησαν με περίτεχνο σταυρό.

Οκτώ μεγάλα παράθυρα τοξοειδή ανά δύο σε κάθε πλευρά τοποθετήθηκαν στον τελευταίο όροφο, όπου ανήρτησαν αμέσως τους δύο παλιούς κώδωνες του Ναού και τα δύο σήμαντρα. Στην ανατολική πλευρά του τελευταίου ορόφου τοποθέτησαν μεγάλο ωρολόγι ανάμεσα σε δύο εντοίχιους κίονες, δωρεά του απόδημου στη Βιέννη Κοζανίτη Ηλία Κουτσιμάνη.

Θα πρέπει να αναφερθεί ό,τι μέχρι το 1728 ο Ναός δεν είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί καμπάνες και σήμαντρα. Το έτος αυτό, με σουλτανικό φιρμάνι, δόθηκε η άδεια να χρησιμοποιούνται σήμαντρα.

Αρχιτέκτονας και κατασκευαστής του κωδωνοστασίου φέρεται ο κάλφας (πρωτομάστορας) Ανδρέας από τη Σέλιτσα (Εράτυρα Κοζάνης), όπως μαρτυρεί και η επιγραφή «ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΦΑΣ» στον ανατολικό τοίχο του ισογείου πάνω και δεξιά. Ο Αργ. Κούντουρας τον αναφέρει για πρώτη φορά ως Χατζή Ανδρέα και προσθέτει ότι τα ανάγλυφα διακοσμητικά στον ανατολικό τοίχο του δευτέρου και τρίτου ορόφου παρουσιάζουν πλουσιόσπιτα (αρχοντικά) και όχι εκκλησίες όπως έχει αναφερθεί σε άλλες εργασίες. Το 1939, λόγω φθοράς του παλιού ωρολογιού, με δωρεά του μεγάλου τέκνου της Κοζάνης Κων. Μαμάτσιου, απόδημου στην Αμερική και δωρητού του Νοσοκομείου, τοποθετήθηκε στο κωδωνοστάσιο μεγάλο ωρολόγιο τεσσάρων όψεων στο νέο έκτο όροφο που προστέθηκε για τεχνικούς λόγους, μετά τη μελέτη του μηχανικού Ι. Βαχτσεβάνου και χτύπησε για πρώτη φορά τη νύχτα της 31ης Δεκεμβρίου 1939.

Ο νέος όροφος φέρει τοξοειδείς πόρτες, δύο σε κάθε πλευρά, με μπαλκόνι και προστατευτικά κάγκελα, καθώς και καμπυλόσχημους φωταγωγούς στις δύο άκρες. Από τα μπαλκόνια αυτά διόρθωναν κατά καιρούς τους δείκτες των ωρολογιών. Στη θέση του παλιού ωρολογιού, στην ανατολική πλευρά, τοποθετήθηκε πλάκα με το έτος κτίσεως 1855.

Τον Απρίλιο του 1941, μετά την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, η Κοζάνη βομβαρδίστηκε και ο επάνω όροφος του Δημαρχείου κατακερματίστηκε. Από τα θραύσματα η ανατολική και η νότια πλευρά των τριών άνω ορόφων του κωδωνοστασίου υπέστησαν επιπόλαια ανεξίτηλα τραύματα, το ίδιο όμως παρέμεινε ακλόνητο.

Τέλος το 1954, μετά από νέα δωρεά του Κων. Μαμάτσιου, αποκαταστάθηκε ο παλιός περίτεχνος τρούλος με διπλό συνεζευγμένο σταυρό στην κορυφή του και ασφαλιστικά κιγκλιδώματα στη βάση του, ώστε το όλο οικοδόμημα να αποκτήσει την παλιά του μορφή και την τελική επιβλητική του εμφάνιση ύψους 30 μέτρων.

Οι πρόσφατες εργασίες στερέωσης και συντήρησης του κωδωνοστασίου άρχισαν το 1994 και περατώθηκαν στις αρχές του 1995 λίγο πριν από το μεγάλο σεισμό της 13ης Μαΐου 1995!

Ο καθαρισμός των εξωτερικών επιφανειών με αμμοβολή περατώθηκε το 1996.
___
*Πρόκειται για τον ιατρό οφθαλμολόγο και καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου που επιμελείται την έκδοση των «ΕΛΙΜΕΙΑΚΩΝ», περιοδικό που εκδίδεται από το Σύλλογο Κοζανιτών Θεσσαλονίκης. Είναι Μυτιληνιός στην καταγωγή (από τον πατέρα του) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη αλλά τώρα ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Το χιούμορ του σπάει κόκαλα, η έρευνά του για την Κοζάνη και οι γνώσεις του για την πόλη μας είναι ανεπανάληπτη όσο για την πένα του θα την ζήλευαν πάρα πολλοί «ειδήμονες» φιλόλογοι.

Είναι Πρόσκοπος και φίλος μου.

Σ.σ. Δεν αναφέρω τη βιβλιογραφία του. Όποιος επιθυμεί μπορεί να την πληροφορηθεί στα ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ.

© Στράτος Ηλιαδέλης, «Ελιμειακά», lias ([email protected]) και giapraki.com

Απόσπασμα μελέτης του κ. Στράτου Ηλιαδέλη* στα ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ που δημοσιεύω ύστερα από προσωπική του άδεια.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.