Σπάρτη της Πισιδίας: Η παροικία των Σπαρταλήδων και άλλων Πισιδών στην Σμύρνη

Σταύρου  Π. Καπλάνογλου Σπάρταλη εκ πατρός

Την Σμύρνη (380 χλμ από Σπάρτη ) οι Σπαρταλήδες την θεωρούσαν σαν επίνειον για τις εμπορικές τους συναλλαγές πάρα το γεγονός ότι βρισκόταν σε μεγαλύτερη απόσταση από αυτή και δεν επέλεξαν για τις δουλείες τους την πλησιέστερη Αττάλεια (120 χλμ. από Σπάρτη )
Την βοηθούσε γιαυτό η δημιουργία της Σιδηροδρομικής γραμμής που επέτρεπε τουλάχιστον μετά την δημιουργία της τα εμπορεύματα που παραγόταν στην Πισιδία να ταξιδεύσουν με χαμηλότερο κόστος από την Σπάρτη στην Σμύρνη ή και το αντίστροφο για τα εισαγόμενα προϊόντα άλλα και μεγαλύτερη ασφάλεια.
Εκεί μπορούσαν να έρθουν σε επαφή και με αντιπρόσωπους μεγάλων επιχειρήσεων για τις συναλλαγές τους

1. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΙΚΙΑΣ & ΣΥΛΛΟΓΩΝ
Έτσι δημιουργήθηκε συν το χρόνο μια μεγάλη παροικία περίπου 1000 Σπαρταληδων,που δεν άργησε να οργανωθεί και συλλογικά δημιουργώντας το 1913 το «Σύλλογο Πισιδών» της Σμύρνης (1913) και το 1918 <<Ελληνικό Σύλλογο Ενώσεως Πισιδων Σμύρνης >>
Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για αυτές τις δυο οργανώσεις και ενώ τις αναφέρει ο Παπαιωακειμ στα απομνημονεύματα δεν λέει τίποτα περισσότερο.
Ο Περικλής Ηλιαδης που ήταν Σπάρταλης γίος του δασκάλου Χαράλαμπου Ηλιάδη και εξελέγη βουλευτής στα Γρεβενά σε μια επιστολή του στην Ένωση Σπάρτης το 1976 γράφει ότι έμενε αντίκρυ από την εκκλησιά των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Σπάρτη,… φοίτησε στα σχολεία της Σπάρτης και στις αρχές του 1900 πήγε στην Σμύρνη όπου φοίτησε στην Ευαγγελική σχολή έχοντας συμμαθητές Τον Σωκράτη Πατζογλου,Σπύρο Κεραμέα,Νεόφυτο Φυτάνογλου, Νίκο και Κοσμά Πατζόγλου από την Σπάρτη
Ότι εργάσθηκε σύγχρονος στην εφημερίδα του Μ..Σειζανη [Αρμονία] και ότι οικονομικά τον βοήθησε ο Χρυσόστομος Σμύρνης
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ <<ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΙΣΙΔΩΝ >> ΤΟ 1913
Κατά τους ισχυρισμούς του Περικλή Ηλιαδη στην επιστολή που προαναφέραμε ο σύλλογος δημιουργήθηκε από τον ίδιο και τον Σοφοκλή Παλιόγλου το 1913
Όπως γράφει οι δυο τους συνέταξαν καταστατικό και το παρουσίασαν σε κυρίως νέους Σπαρταληδες στο ΄΄Λαϊκό κέντρο΄΄Ανάμεσα στους παριστάμενους βρεθήκαν οι Γιάννης και και Σταύρος Βερουτζης,ο Ιπποκράτης Σοκόγλου, Σπύρος Σταυρίδης Βάσος Θεμελίδη . Οι δυο συνιδρυτές ανέλαβαν Πρόεδρος ο Ηλίαδης και αντιπρόεδρος ο Παλίογλου
Ο Ηλιάδης μετά από ένα χρόνο καταφεύγει στην Αθήνα προκειμένου να αποφύγει την στράτευση στην Τουρκία και φυσικά εγκαταλείπει και το αξίωμα του προέδρου στον Σύλλογο
Αργότερα βρέθηκε στα Γρεβενά ,διορίσθηκε δάσκαλος και το 1946 έγινε βουλευτεί Καστοριάς του στο κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων του Στυλιανού Γονατά

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΝΩΣΕΩς ΠΙΣΙΔΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ
Θεωρείται ότι ο <<Ελληνικός σύλλογος ενώσεως Πισιδων Σμύρνης >> είχε ιδρυθεί το 1918 και ήταν συνέχεια του συλλόγου που ίδρυσαν το 1913 οι Ηλιάδης και Παλίογλου μετά από την πιθανή υποβάθμιση ή διάλυση του .
Ο Σύλλογος αυτός είχε αναπτύξει έντονη δραστηριότητα στα χρονιά 1919-1922 Με συνεχή υπομνήματα καλούσε τις Ελληνικές αρχές να επεκτείνουν την ζώνη της Ελληνικής κατοχής έως την Πισιδία. ( Στην συνέχεια της σημερινής δημοσίευσης θα παρουσιάσουμε την επίκληση κατοίκων της Σπάρτης προς τις μεγάλες δυνάμεις νικήτριες του Α Παγκοσμίου πολέμου να απελευθερώσουν την Πισιδία και την Σπάρτη που επιβεβαίωναν την αυθεντικότητα της ο Σύλλογος των Πισιδών της Σμύρνης μαζί με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο Σμύρνης ,ενδεχόμενα η σκληρότητα που επέδειξαν αργότερα ο Κεμάλ και οι Νεότουρκοι για την Πισιδία να οφειλόταν στην γνώση αυτής της επιστολής
ΣΥΛΛΟΓΟΣ << ΕΝΩΣΗ ΠΙΣΙΔΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ >>
Στο βιβλίο της Κυριακής Μαμώνη με τίτλο<<Σωματειακή οργάνωση του Ελληνισμού στη Μ. Ασία (Σύλλογοι Ιωνίας ) ,αναφέρει για την Σμύρνη την ύπαρξη το 1922 του συλλόγου <<Ένωσις Πισιδων >>
Στην Σμυρνέικη εφημερίδα <<Τηλέγραφος >> υπήρχε σαν είδηση η καταχώριση του συλλόγου στις 26/2/1922
2. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ
Πολλοί επιχειρηματίες από την Σπάρτη , κυρίως Έλληνες και Αρμένιοι έμποροι που πλούτισαν με το εμπόριο, εγκαταστάθηκαν στη Σμύρνη.
Ενώ πουλάνε προϊόντα όπως χαλιά, όπιο, ροδέλαιο, δέρμα, τραγάκανθο, τα οποία συλλέγουν μέσω των συγγενών τους στην Σπάρτη στη Σμύρνη.
Έστελναν εισαγόμενα εμπορεύματα από τη Σμύρνη στην Σπάρτη έμποροι που πηγαίνουν στη Σμύρνη.
Το ταξίδι από την Σπάρτη ακολουθούσε την διαδρομή :
Σταθμός Kuleönü,- Keçiborlu – Dinar, – Apa – Kaklık, – Goncalı,- Denizli, – Nazilli. Αν το τρένο δεν ήταν κοιμόταν στο Nazilli το βράδυ και ήταν στη Σμύρνη το μεσημέρι την επόμενη μέρα.
Το τρένο εξπρές, από την άλλη, θα αναχωρούσε την Κυριακή και θα ήταν στη Σμύρνη την ίδια μέρα.
Οι Έλληνες κάτοικοι της Σπάρτης στη Σμύρνη ίδρυσαν τον Σύλλογο Σπαρταλήδων Σμύρνης.
Ο σύλλογος χρησιμοποιούσε μια από τις αίθουσες του Hunters Club στο Kordon.
Το 1922, ο Δουβλέτογλου Ιορδάνης ήταν πρόεδρος του συλλόγου.
Γνωστοί Σπαρταλήδες έμποροι στην Σμύρνη με μεγάλο κύκλο εργασιών ήταν.
– Ο Έμπορος Οπίου Κωσταντής από την Σπάρτη sparta:
Έμενε στη γειτονιά Kasab Hızır όπου ζούσαν Αρμένιοι και Έλληνες στη Σμύρνη. Όταν πέθανε το 1862, η περιουσία του ήταν 2.509.153 γρόσια. Αυτή ήταν πολύ μεγάλη κληρονομιά για εκείνη την περίοδο.
– Η εταιρία Σπαρταλήδικων συμφερόντων Isparta Brothers Trading House: δεν γνωρίζουμε τους ιδιοκτήτες.
Ήταν ένα κατάστημα υφασμάτων που ιδρύθηκε το 1884 στη Σμύρνη, κοντά στο Παρμακκάπι.
– Ήταν το πρακτορείο της Σμύρνης και του Adalar της “Comersial Yuniyon” και της ναυτιλιακής ασφαλιστικής εταιρείας και το υποκατάστημα του ευρωπαϊκού εργοστασίου χαλιών και φέσι.
–Τραπεζικές εργασίες έκαναν οι Agop και Ohannes Spartan Masters: Είναι έμποροι. Κάλυψαν όλα τα έξοδα κατασκευής του Αρμενικού Νοσοκομείου στην αρμενική συνοικία της Σμύρνης.
Το κτήμα του Hacı Ohannes, ο οποίος έζησε στην περιοχή Karavan της Σμύρνης, μετά το θάνατό του το 1888, ήταν 650.000 γρόσιας.
– Μεγάλη οικονομική επιφάνεια είχε ο Γιατρός Dikran Ispartalı: Είναι ένας από τους γιατρούς του Αρμενικού Νοσοκομείου και ήταν στη διοικητική επιτροπή του νοσοκομείου. Σπούδασε στο Παρίσι.
– Η εταιρία Takfor Ispartalı και το συμβούλιο του: Ασχολούνταν με το εμπόριο χαλιών.
Εκτός από αυτές τις εταιρείες και μεμονωμένα άτομα, πολλοί έμποροι μικρότερης κλίμακας από την Σπάρτα δραστηριοποιούνταν στη Σμύρνη.
– Χάνι
Ispartalı Ferhanesi Υπήρχε επίσης ένα χάνι γνωστό ως Ispartalı Ferhanesi στη Σμύρνη ιδιοκτησίας Σπάρταλη.

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΑΛΗΔΩΝ ΤΟΥ 1918 ΣΤΙΝ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΠΩΣ Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΙΣΙΔΩΝ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΟΘΗΣΗ ΤΟΥ
Η Σμύρνη ήταν οι πόλη που οι κάτοικοι της Σπάρτης επέλεξαν να προωθήσουν την απελευθέρωση της πόλης τους και της περιοχή από τους Οθωμανούς .
Αποφάσισαν λίγο πριν από την είσοδο των Ελληνικών στρατευμάτων στην Σμύρνη και βλέποντας τις εξελίξεις να στείλουν στις μεγάλες δυνάμεις και νικήτριες του Α παγκοσμίου επιστολή ζητώντας την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό. Συνέταξαν επιστολή και βρήκαν για την προώθηση της συμπαράσταση από τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και τον σύλλογο των συμπατριωτών τους <<Ελληνικός σύλλογος ενώσεως Πισιδών Σμύρνης >> που με την υπογραφή τους πάνω στην επιστολή επιβεβαίωναν την αυθεντικότητα της.
Το ψήφισμα των Σπαρταληδων προς τις Μεγάλες Δυνάμεις για την απελευθέρωση της Σπάρτης στάλθηκε στις 12/12/1918 και εκεί βλέπουμε το γνήσιον της υπογραφής των Σπαρταλήδων να βεβαιώνει ο Σύλλογος των Πισιδων της Σμύρνης
Επάνω αριστερά υπάρχει η σφραγίδα της Ι. Μητροπόλεως Σμύρνης και η υπογραφή του Χρυσοστόμου Σμύρνης .
Το 1918 – 1919 η Ένωση Πισιδών ήταν ένας από τους βασικούς μοχλούς της Εθνικοαπελευθερωτικής πρωτοβουλίας στην Σμύρνη
Η Ένωση δεν ήταν άλλη από τον Σύλλογο Πισιδών
Συχνά οι συντάκτες στα έγγραφα τους και την επωνυμία’’Σύλλογος Πισιδών ‘’ κατά των ΠαπαιωακεΊμ
Έγραφε η επιστολή
***** << Προς τας Σεβαστάς Κυβερνήσεις των Κραταιών
και Φιλελευθέρων δυνάμεων Μεγάλης Βρετανίας,
Γαλλίας και Ηνωμένων Πολιτειών .

ΨΗΦΙΣΜΑ
Ο λαός της Σπάρτης της Πισιδειας αρχαίας αποικίας των Λακεδαιμόνιων αναριθμούσης είκοσι χιλιάδες κατοίκων μετά των περιχώρων της δοκιμασθείσης ανέκαθεν εν τη ιστορία των διωγμών του γένους αποποιηθείς την γλώσσαν κατά την κατάκτησην των Τούρκων ίνα μη πότε ομιλήσει Ελληνιστί ,αλλ’ αιωνίως ανδρούμενος δια τω ν διωγμών και των μαθημάτων και δια μεγαλοπρεπών σχολείων διαχέων τα νάματα της Ελληνικής παιδείας καθ’όλην την περιφέρειαν λαμβάνει την τιμήν ΄΄ως υποβάλη προς τας κραταιάς και φιλελεύθερους ως άνω δυνάμεις
α1) Ότι αδύνατος εσταί η περαιτέρω συμβίωσις μετά των Τούρκων ως αρχόντων.
β1) Ότι η μόνη λύσις προς αποκατάσταση της ασφάλειας, ησυχίας και ευταρχίας του είναι μόνον ή μετά της Μητρός Ελλάδος ένωσης προς ημ άρρηκτοι δεσμοί αίματος , θρησκείας και γλώσσης την συνδέουσει.
γ1) Ότι εν ή περιπτώσει αι φιλελεύθεροι Δυνάμεις δεν στέρξωσειν εις την εθνική του αποκατάσταση
Απόφασιν στέρεαν έχει όπως εν κοινή συμπράξει μεθ’ όλων των ομαιμόνων * της Μ. Ασιας επιτύχει αυτόν δια του θανάτου του εκεί πεδίου της τιμής και
δ1) Εντέλλεται εις τους εντολοδόχους και πληρεξουσίους αυτού ,κ.κ.
Ιπποκράτην Κιοκπασογλου (έμπορος ) Νικον Δαμιανίδην (γιατρός)
Προδρομον Γρηγοριάδην , (ιατρόν) και Δαμιανος Στύλογλου (ταπητουργός )
όπως διαβιβάζουσει το παρόν όπου δη.
Εν Σπάρτη δωδέκατη Δεκεμβρίου 1918
Υπογραφές – Σφραγίδες ******
Ομαιμονων * (αδελφών )
Το ψήφισμα των Σπαρταλήδων προς τις Μεγάλες Δυνάμεις για την απελευθέρωση της Σπάρτης (12/12/1918 )
Το γνήσιον της υπογραφής των Σπαρταλήδων βεβαιώνει ο Σύλλογος των Πισιδων της Σμύρνης
Επάνω αριστερά υπάρχει η σφραγίδα της Ι. Μητροπόλεως Σμύρνης και η υπογραφή του Χρυσοστόμου Σμύρνης
Το ψήφισμα συνοδεύει μακροσκελές δακτυλογραφημένο υπόμνημα οχτώ σελίδων
**
Η συγκεκριμένη επιστολή δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1991 στην Εφημερίδα η Σπάρτη της Ανατολής μετά από ομιλία που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό κέντρο της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας 10/12/1990 του κ.Νίκου Χ. Βικέτου Γεν. Γραμματέα της Ένωσης Σμυρναίων
Το ψήφισμα χωριζόταν σε δύο μέρη.
Ι. Το πρώτο μέρος περιέχει στοιχεία για την πληθυσμιακή κατάσταση της πόλης της Σπάρτης , τα σχολεία και την πνευματική κίνηση, τους ιερούς ναούς, το εμπόριο, την βιομηχανία, τα επαγγέλματα και την κοινοτική διοίκηση.
ΙΙ .Το δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος του υπομνήματος περιγράφει τον άγριο διωγμό που ξέσπασε κατά της ελληνικής κοινότητας το 1914, σε περίοδο
που η πόλη είχε δοκιμαστεί από φοβερό σεισμό, συνεπεία του οποίου έχασαν τη ζωή τους 300 κάτοικοι, κατέπεσαν 800 σπίτια και μεταβλήθηκαν τα υπόλοιπα
σχεδόν σε ερείπια. Για την περίθαλψη των θυμάτων του σεισμού μετέβη από τη Σμύρνη στη Σπάρτη αποστολή της Αδελφότητας του Αγγλικού Νοσοκομείου, η οποία παρέμεινε στην πόλη ένα μήνα. Ο άγριος και αμείλικτος διωγμός έγινε «επί προδιαγεγραμμένου σχεδίου», τονίζουν στο υπόμνημά τους οι Σπαρταλήδες και σημειώνουν ότι, εάν ο πόλεμος διαρκούσε λίγο ακόμη,«η πόλις ημών ήθελε απαλειφθεί της επιφανείας της γης»
**Το σχετικό κείμενο από όπου πήραμε τις πληροφορίες για την επιστολή αποτελεί διάλεξή μας που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, στις 10 Δεκεμβρίου 1990,οργανωμένη από το Σωματείο των Σπαρταλήδων της Νέας Ιωνίας. Δημοσιεύτηκε το πρώτον στην εφημερίδα Η Σπάρτη της Ανατολής (φύλλο 8, 20 Απριλίου 1991,

O ΠΑΠΑΙΩΑΚΕΙΜ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ
Ο Αρχιερατικός εκπρόσωπος της Σπάρτης βρέθηκε στην Σμύρνη στην καλλίτερη της στιγμή την δεύτερη μέρα από απόβαση του Ελληνικού στρατού στο λιμάνι της και την ανάληψη της διοίκηση της από την Ελλάδα.
Είχε ξεκινήσει από την Σπάρτη στις 2/15 Μαΐου 1919 μια μέρα πριν από την απόβαση των Ελλήνων στην Σμύρνη μαζί με τον Γαβριήλ Χότζα Γαβριηλογλου με το τραίνο και έφθασε στην Πούντα όπου ο ΣΣΤ στις 3/16 αμέσως μετέβει στην παραλία του Και όπου στην λέσχη κυνηγών στεγαζόταν και τα γραφεία του συλλόγου Σπάρτης Πισιδία ,είχε την χαρά να δει στο λιμάνι τα Ελληνικά καράβια Αβέρωφ,Κιλκίς και Λήμνος με τις Ελληνικές σημαίες να κατακλύζουν το λιμάνι αλλά συγχρόνως και με σημαίες Γαλλικές Αγγλικές και Αμερικάνικες.
Μάλιστα στις επόμενες ημέρες του δόθηκε η ευκαιρία και ανέβηκε στο καράβι Λήμνος όπου τον υποδέχθηκαν οι ναύτες δίνοντας και ένα δώρο μια μπλε μεγάλη κορδέλα
Ήταν ο πρώτος διερμηνέας εγγράφων του Ελληνικού στρατού από τα Τουρκικά στα Ελληνικά σε ένα διάστημα που δεν ειχαν φτάσει οι διερμηνείς από την Ελλάδα και η ηγεσία του στρατού υπό τον Νικόλαο Ζαφειριού δεν μπορούσε να μεταφράσει έγγραφα της Τουρκικής αστυνομίας . Τον σύστησε ο μεγαλέμπορος από την Σπάρτη Ελμαζόγλου στον Νικόλαο Ζαφειριού συζήτησε μαζί και με χαρά προσφέρθηκε να τον βοηθήσει στο έργο του όπως και τελικά έκανε.
Είχε φθάσει στην Σμύρνη με σκοπό να ζητήσει από τους συντοπίτες του Σπαρταλήδες οικονομική βοήθεια προκειμένου να επισκευασθούν όσες εκκλησίες και σχολειά ήταν σε επισκευάσιμη κατάσταση μετά από τον τρομερό σεισμό του1914 .Η Τουρκική κυβέρνηση αδιαφορούσε και ήρθε στην Σμύρνη να κάνει έρανο αφού βέβαια έπαιρνε άδεια από τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο.
Τον συνάντησε πήρε την άδεια και ο ιδίως ο Χρυσόστομος την
επόμενη μέρα που ήταν η εορτή της Αγία Φωτεινής 5/18 Μαΐου τον ζήτησε να συλλειτουργήσει μαζί του
Μάλιστα ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος προσφέρθηκε να τον δώσει τον τίτλο του Αρχιμανδρίτη μια και ήδη είχε φύγει η γυναίκα του από την ζωή και παρά τις επίμονες προσπάθειες του Μητροπολίτη αρνήθηκε
Στον έρανο ανταποκρίθηκαν οι συντοπίτες του και συγκέντρωσε 2974 χρυσές λίρες.
.
Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΠΑΡΤΑΛΗ ΚΛΙΜΑΝΟΓΛΟΥ
Την 28η Αυγούστου 1922, συνελήφθην ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος μαζί με 2 δημογέροντες, τον Τσουρκτσόγλου και τον Κλημάνογλου από την Σπάρτη .
Το επομένη πρωί κυκλοφόρησε η πληροφορία, ότι ο Μητροπολίτης και οι δυο δημογέροντες που τον συνόδευαν, εκτελέσθηκαν.
Οι κατηγορίες, που αποδόθηκαν στον Άγιο Χρυσόστομο, αναφέρονταν στην πολιτεία του κατά την διάρκεια της κατοχής της Σμύρνης από τους Έλληνας και στην συμμετοχή του στην Μικρασιατική Άμυνα, πράξεις που συνιστούσαν προδοσία έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, .
Τὴν ἑσπέρα τῆς 27ης Αὐγούστου (π.ἡ.) Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, μὲ ἕξι ἔνοπλους στρατιώτες, διατάσσει τὸ Χρυσόστομο νὰ παρουσιαστεί, μὲ τοὺς Δημογέροντες, στο στρατιωτικό διοικητή Νουρεντὶν πασά. Ἀπὸ τοὺς Δημογέροντες, δυο μόνον ἀνευρέθηκαν ὁ Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου και ὁ Γεώργιος Κλημάνογλου.
Η δολοφονία του την άλλη μέρα όπως και των 2 δημογερόντων που των συνόδευαν ήταν φρικτή Ο Γεώργιος Κλημάνογλου απαγχονίστηκε από τον μαινόμενο όχλο. Ο Νικόλαος Τσουρούκτσογλου μαρτύρησε δεμένος από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, καθώς τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης, ενώ το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια.
Μαζί με τον άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης μαρτύρησαν και δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: ο Γεώργιος Κλημάνογλου, δημογέροντας της πόλης και ο Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου, νομικός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και εκδότης της ελληνικής εφημερίδας «Ημερησία» και της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme».
Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος υπήρξε ο τελευταίος Επίσκοπος Σμύρνης, της μιας από τις επτά Εκκλησίες της Αποκαλύψεως, Μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης. Ο μαρτυρικός του θάνατος από τον τουρκικό όχλο είναι άρρηκτα δεμένος με τις τελευταίες στιγμές της ελληνικής Σμύρνης και του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Αν και του προσφέρθηκαν πολλές ευκαιρίες να εγκαταλείψει τη Σμύρνη εκείνος προτίμησε να μείνει και να συμμεριστεί την τύχη του ποιμνίου του

ΓΙΩΡΓΑΚΗΣ ΚΛΗ(Ι)ΜΑΝΟΓΛΟΥ
Ο Γιωργάκης Κλημάνογλου ήταν γέννημα θρέμμα Σπάρταλης που μετά πήγε στη Σμύρνη και εκεί σταδιοδρόμησε επιτυχημένα ώστε να γίνει δημογέροντας της πόλης της Σμύρνης. Δημογέροντες ονομάζονταν οι κοινοτικοί και δημοτικοί άρχοντες, ως πρώτη βαθμίδα της αυτοδιοίκησης, Οι δημογέροντες ήταν εκλεγμένοι σε κάθε πόλη ή χωριό, αλλού με ετήσια θητεία, αλλού με διαφορετική διάρκεια, χωρίς όμως να υπάρχει συγκεκριμένος κανόνας . Ο θεσμός της δημογεροντίας αφορούσε καθαρά τα διοικητικά θέματα και δεν είχε καμιά σχέση με το σύστημα των αρματολικίων που αφορούσε τη διατήρηση ένοπλων σωμάτων για την τήρηση της τάξης Στην θέση εκλεγόταν πρόσωπα υψηλής και αναγνωρισιμότητας και κύρους
Ο Βασίλης Πετράκης (Δικηγόρος γεννημένος το 1884 στην Σπάρτη ) το 1956 έγραψε για τον Γ.Κλήμανογλου
<<Φαινόταν ο πατριωτισμός του ,από την μεγάλη αγωνία που είχε να δει την γενέτειρα του Σπάρτη ελεύθερη την εποχή που ο Ελληνικός στρατός βάδιζε προς το Αϊδίνιο
Ο Γ.Κλημάανογλου θέλοντας να προλάβει την προέλαση των Ιταλών βορείως της Αττάλεια έφυγε από Σμύρνη και πήγε στην Σπάρτη συνάντησε τον νομάρχη και προκάλεσε αίτημα του νομάρχη προς τον Αρχιστράτηγο των Ελληνικών Δυνάμεων να προελάσουν προς την Σπάρτη .Όμως επιστρέφοντας από την Σπάρτη συνελήφθη και οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος στην φυλακή στο Ικόνιο
Όμως κινητοποιήθηκαν τα μελή της διασυμμαχικής επιτροπής (Γάλλοι και Άγγλοι )και κατάφεραν να τον απελευθερώσουν .
Και όμως από μια μερίδα του τύπου ο Γιωργάκης Κλιμανογλου ονομαζόταν <<Τουρκόφιλος >> Τα γεγονότα όμως απέδειξαν το αντίθετο
Το 1922 ο Σπάρταλης Κλημάνογλου μαρτύρησε μαζί με το Χρυσόστομο Σμύρνης και σήμερα ο Χρυσόστομος Σμύρνης έχει ανακηρυχθεί Άγιο; ο δε Κλημάνογλου μαζί με τον συνμαρτυρήσαντα Ν.Τσουροκσογλου Εθνομάρτυρες
Να πως περιγράφεται η σύλληψη και η εκτέλεση των δυο μαζί με τον Νικόλαο Τσορόκσογλου
<< Μαζί με τον γιο Χρυσόστομο Σμύρνης, μαρτύρησαν και δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: ο Γεώργιος Κλημάνογλου δημογέροντας της πόλης και ο Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου νομικός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και εκδότης της ελληνικής εφημερίδας «Ημερησία» και της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme».
Τὴν ἑσπέρα τῆς 27ης Αὐγούστου (π.ἡ.) Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, μὲ ἕξι ενόπλους στρατιώτες, διατάσσει τὸ Χρυσόστομο νὰ παρουσιαστεί, μὲ τοὺς Δημογέροντες, στο στρατιωτικόὸ διοικητή Νουρεντὶν πασά. Ἀπὸ τοὺς Δημογέροντες, δύο μόνον ἀνευρέθηκαν ὁ Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου καί ο Γεώργιος Κλημάνογλου.
Ο Μητροπολίτης προσάγεται προ τοῦ Νουρεντίν. Ὁ αἱμοβόρος στρατηγός ἀφοῦ τον κατηγόρησε για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους, τὸν εξύβρισε και τὸν ἀπεπεμψε, λέγοντας:
Δὲν θὰ σὲ κρίνω ἐγώ. Θὰ σὲ κρίνει ὁ λαός μου.
Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην πλατεία Διοικητηρίου, μαζί με τον Γεώργιο Κλημάνογλου και τον Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου, για να τους παραδώσουν όπως έγραφε ο τύπος της εποχής << στα ἄγρια Τουρκικά στίφη, πού εἰδοποιημένα, εἶχαν κατακλύσει τὴν πλατεῖα.. Ο Νουρεντίν έδωσε την εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες. Και τότε, ὅπως πλατειὰ και φουρτουνιασμένη θάλασσα σκεπάζει καὶ καταποντίζει ἀνερμάτιστο καράβι, ἔτσι κι ὁ Χρυσόστομος καταποντίζεται ἀνάμεσα στὸ λυσσαλέο ἐχθρικὸ ὄχλο.>>
Τὴν ἴδια ὥρα μαρτυρούσαν κι οἱ δυὸ Δημογέροντες Τσουρουκτσόγλου καὶ Κλημάνογλου.
Ο Γεώργιος Κλημάνογλου απαγχονίστηκε από τον μαινόμενο όχλο. Ο Νικόλαος Τσουρούκτσογλου μαρτύρησε δεμένος από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, καθώς τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης, ενώ το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια. >>

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΔΥΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ
— Κυριάκος Στ. Καπλάνογλου
Στην Σμύρνη βρισκόταν ο αδερφός του πατέρα μου Κυριάκος έχοντας αποδράσει από τα τάγματα εργασίας όπου πήγε να καταταχθεί στον Ελλάνικο στρατό , δεν τον δέχτηκαν όχι μόνον αυτόν άλλα και οποίον Έλληνα προσφερόταν να πολεμήσει εθελοντικά για την μητέρα πατρίδα του έτσι παρέμεινε στην Σμύρνη όπου εργαζόταν .Με την έναρξη της μεγάλης πυρκαγιάς και την είσοδο των Τούρκων αντί να καταφύγει στην προκυμαία και αντιλαμβανόμενος τι θα μπορούσε να συμβεί ,κατευθύνεται στον Τουρκικό συνοικισμό της Σμύρνης και ζητά προστασία από ένα παντελώς άγνωστο γι΄αυτόν Μουσουλμάνο . Ο μουσουλμάνος τον βάζει στο σπίτι του το κρατά για πάνω από 6 μήνες και όταν τα πράγματα ηρεμούν τον βοηθά να καταφύγει στην Ελλάδα,Έφυγε από την ζωή σε ηλικία 90 ετών στην Αθήνα
.Εν τω μεταξύ το 1973 ταξίδεψε στην Σμύρνη τον αναζήτησε ,βρήκε το σπίτι για να τον ευχαριστήσει, αλλά δεν ζούσε πια στο σπίτι έμεινε ο εγγονός του ,ο οποίος ήξερε την ιστορία και τον δέχτηκε με μεγάλη χαρά.
— Ιωάννης Ανδρέα Ουλκέρογλου
Ο Γιάννης Ουλκέρογλου αδερφός της γιαγιάς μου Ανδρονίκης την ημέρα της καταστροφής βρισκόταν στην Σμύρνη ,
Ήταν ανώτερο τραπεζικό στέλεχος της τράπεζας της Ανατολής και πιο μπροστά είχε υπηρετήσει σαν διευθυντής στο υποκατάστημα της Ιερουσαλήμ .
Η πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά μετά την Μικρασιατική καταστροφή και τον πυρπόληση της Σμύρνης από συντοπίτες τους που τον ήξεραν και γλίτωσαν ,ήταν ότι στο λιμάνι όπου κατέφυγε για να σώσει την ζωή του ,τον είδαν Τούρκοι που τον γνώριζαν το συνέλαβαν λέγοντας ΄΄ Γιάννη και εσύ μας εγκαταλείπεις ΄΄ έκτοτε αγνοείτο η τύχη του .
Έρευνες που έγιναν αργότερα έδωσαν την πληροφορία ότι μετά την σύλληψη του διέφυγε και για 2-3 χρονιά κρυβόταν στους υπονόμους της Σμύρνης. τελικό βρέθηκε στην Ελλάδα άλλαξε το επίθετο του ,σε Λυκερίδης (επειδή και στην Ελλάδα ερχόμενος του είχε μείνει ο τρόμος ) παντρεύτηκε και έκανε παιδιά άλλα οι ταλαιπωρίες τον οδήγησαν στον θάνατο αρκετά νωρίς
Ο πατέρας μου τον αναζητούσε μέχρι το 1951 μεσώ του Ε.Ε .Σταυρού, έχει μείνει στην μνήμη μου όταν ήμουν στην Α τάξη δημοτικού ο πατέρας μου να με πάει στον αδερφό του και θείο μου Κυριάκο που είχε ραδιόφωνο άκουσα ν τον εκφωνητή να λέει <<Αναζητείται ο Γιάννης Ουλκερογλου από την Σπάρτη Μ. Ασια τον αναζητεί ο ανιψιός του Παντελής Καπλάνογλου >>