Ποντιακές λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση (video) – 1. Κλαδίν 2.Eπέτανα 3.Κανείται 4. Σαίρεται 5.Ρασ(ι)ά 6.Έφυεν

 Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου    

Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 6. λέξεις από το τραγούδι  ”Να έμνε έναν πετούμενο  που το συναντούμε και με τον τίτλο ”Ζωγραφιά ” που  είναι:

1. Κλαδίν  2.Eπέτανα ,3.Κανείται ,4. Σαίρεται ,5.Ρασ(ι)ά  ,6.Έφυεν

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

ΝΑ ΕΜΝΕ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ  ( Ζωγραφιά   )
* Να έμνεν έναν πετούμενον σο ορμάν απές πουλόπο μ’
Κλαδίν κλαδίν επέτανα και εράευα τ’ αρνόπο μ’
* Γουρπάνι σ’ Ζωγραφία λάσκεσαι σα ρασία
Κανείται αρ’ όσον έπιες αΐκα νερά τα κρύα.
* Γουρπάνι σ’ Ζωγραφία Να έμνεν έναν πετούμενον
σο ορμάν απές πουλόπο μ’μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά
και σαίρεται το ψόπο μ’ .
* Μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά κλαίγνε τα ποταμάκρ(ι)α
Ακούω πως μοιρολογούν τρέχνε τεμά τα δάκρ(υ)α.
* Μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά κλαίγνε πουλί μ’ το ορμία
Ο κόσμος όλον έφυεν εγέντον ερημία.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΝΑ ΗΜΟΥΝ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ  ( Ζωγραφιά )
— Να ήμουν ένα πετούμενο  στο δάσος μέσα πουλάκι μου
και από κλαδί σε κλαδί να πέταγα και να έψαχνα το αρνάκι μου(μεταφορικά  το  μικρό  παιδί).
— Θυσία   να  γίνω Ζωγραφιά, περιφέρεσαι  στις ράχες ,
φθάνει πια  όσο ήπιες αυτά τα νερά, είναι κρύα.

— Θυσία  να γίνω Ζωγραφιά. Να ήμουν ένα πετούμενο  στο δάσος μέσα πουλάκι μου.
Μοιρολογούν οι ράχες και χαίρεται η ψυχή μου.
–Μοιρολογούν οι ράχες  κλαίνε οι ακροποταμιές.
Ακούω πως μοιρολογούν και τρέχουν τα   δάκρυα  μου .
— Μοιρολογούν οι ράχες, κλαίνε τα πουλιά μέσα στα δάση .
Όλος ο κόσμος έφυγε και έγινε ερημιά.

ΕΠΙΛΟΓΗ  ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ

Οι επιλεγμένες λέξεις είναι
.
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ & Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
1. Κλαδίν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη .  Kλάδος < κλάω
κλαδί < μεσαιωνική Ελληνική κλαδί(ν) < ελληνιστική κοινή κλαδίον < κλάδιον < αρχαία Ελληνική Kλάδος < κλάω
Στην νεοελληνική αποδίδεται  : Κλαδί
Συγγενικές λέξεις      ανακλαδιστός  ανακλάδωση  ανακλάδωση  αποκλάδι  αποκλαδιζόμενος   κλαδάκι διακλαδικός  αποκλαδίζω  διακλάδωση διακλάδωση κλαδίζω κλαδικά κλαδικός κλαδώνω κλαρώνω  κλαδίζω  μονόκλωνος.
*************************************
2. Eπέτανα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη .  Πεταννύω / πήτνυμι/

Στην νεοελληνική αποδίδεται  :. Πετούσα

Συγγενικές λέξεις       πετούμενο (έντομο)     πεταχτός     πεταμένος (άδικος)    (λαϊκότροπο) του πεταματού     πέταγμα στο ουρανό πέταμα στα σκουπίδια    ιπτάμενος και ίπταμαι     παραπετώ     ξεπετώ.
***********************************************************
3.Κανείται
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη :  Ικανέω- ικανέομαι *

Στην νεοελληνική αποδίδεται  : Φθάνει ,είναι αρκετό.

Συγγενικές λέξεις:    Επαρκώ ,όρθά ικανέω,  είμαι ικανός, μπορώ ικανόω, καθιστώ …
****************************
4. Σαίρεται
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη : Χαίρω
Ετυμολογία: χαίρω < αρχ. < ΙΕ gher- “επιθυμώ” < χαρά < θ. αορ. ἐχάρην του χαίρω.

Ίδιον των Ποντίων η αλλαγή κάποιων συμφώνων  όπως και το χ σε σ .
Στην νεοελληνική αποδίδεται  : Χαίρεται

Συγγενικές λέξεις:   χαίρω χαρά  χάρμα < χαίρω χάρμη < χαρ- < χαίρω πολύχαρμος μενέχαρμος μενεχάρμης χαρμονή < χαρ- < χαίρω χαρμόσυνος < *χάρμων < χαίρω χάρις < χαίρω  χάριν χαρίσιος χαρτά < χαίρω χαρίεις < χάρις χαριέντως χαρίζω
************************************
5. Ρασ(ι)ά
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη : Ράχις

ράχη < αρχαία Ελληνική ῥάχις

Στην νεοελληνική αποδίδεται  : πλ.Ράχες.

Συγγενικές λέξεις:     Ραχιαίος     ραχιτικός     ραχιτισμός     ραχούλα.
**************************
6.Έφυεν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη :  φεύγω /αόρ.: έφυγα
φεύγω < αρχαία Ελληνική φεύγω.
Ρήμα  φεύγω, πρτ.: έφευγα, στ.μέλλ.: θα φύγω, αόρ.: έφυγα.

Στην νεοελληνική αποδίδεται  : Έφυγε.

Συγγενικές λέξεις:  Φυγή      φευγιό  φυγάς      φευγαλέος      φευγατίζω
*************************************************************

ΝΑ ΕΜΝΕ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ-
Τραγουδούν
Χ.Παπαδόπουλος|Αγέρης|Καρασαββίδης|Νικολαϊδης|
Η μουσική ακούγεται στην σειρά “TO ΚΟΚΚΙΝΟ ΠΟΤΑΜΙ” του Μανούσου Μανουσάκη

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.