Ποντιακές λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση (video): 1. Λιγούμαι. 2. Αροθυμώ. 3.Ανασπάλω 4. Ακράνοιχτα.5.Ψυόπο μ’. 6.Τ’εμετερτ’ς

 Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου      

Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 6. λέξεις
.
. Είναι οι λέξεις  : 1. Λιγούμαι. 2. Αροθυμώ. 3.Ανασπάλω 4. Ακράνοιχτα.
5.Ψυόπο μ’. 6.Τ’εμετερτ’ς.

ΠΟΣΟΙ ΕΧΑΣΑΝ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥΣ
Είναι ένα τραγούδι που έγραψε ο αείμνηστος γιατρός Αντωνιαδης                μεταφέροντας τον καημό αυτών που σώθηκαν στα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής  και έφθασαν στην Ελλάδα είτε διωγμένοι, είτε με την ανταλλαγή των Χριστιανών  που κατοικούσαν στην Μ. Ασία και την Ανατολική Θράκη και Μουσουλμάνων κατοίκων της απελευθερωμένης Ελληνικής γης   αφήνοντας πίσω τους τάφους  των δικών τους ανθρώπων και πολλούς φίλους και συγγενείς που τα ίχνη τους χάθηκαν.

ΤΙ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

Καταφεύγοντας σε επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των Ελλήνων που κατοικούσαν στην Μ. Ασία και την Ανατολική Θράκη  2 απογραφών πριν από την Μικρασιατική καταστροφή (Του Πατριαρχείου το 1912 και των Οθωμανών το 1914 )  και μιας καταμέτρησης των προσφύγων από το Ελληνικό κράτος το 1928 διαπιστώνουμε ότι :
****************** ****************************
Απογραφή  Πατριαρχείου 1912      Ρωμιοί:                    2. 068.400
Θεωρητική αύξηση έως το 1922  …                                125.600
———————————————————————–
Μ. Ασία –  Α. Θράκη    Πληθυσμός Ελλήνων 1922                 2. 194.000.

Πληθυσμός στην ελεύθερη Ελλάδα 1907 κάτοικοι           2.631.952
”                     ”         ”           ”           1920    ”                    5.021.790
”                     ”       ”           ”           1928     ”                   6.204.684 ******************************************* **

Απογραφή  Οθωμανών 1914            Ρωμιοί:   1. 756. 300
Θεωρητική αύξηση έως το 1922  …                   83700
———————————————————————–
Πληθυσμός Ελλήνων 1922                   1.840.000
******************************************** **
Ελληνική απογραφή προσφύγων το 1928  Ρωμιοί       1.069.000
Παρέμειναν στην Τουρκιά  …. Ρωμιοί                      140.000
Κατέφυγαν στην Ρωσία ……   Ρωμιοί                          80.000
—————————————————————————–
Συμπέρασμα :       Διασώθηκαν  συνολικά                      1.289.000
Είναι αυτοί που γεννήθηκαν και  έζησαν ένα μέρος της ζωής τους
στις αλησμόνητες πατρίδες και πάντα μιλούσαν ΄΄ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΠΟΥ ΕΧΑΣΑΝ” ,φυσικά υπάρχουν και πολλοί που δεν τις έζησαν αλλά άκουσαν από τους παππούδες τους και τους γονείς για τις πατρίδες που άφησαν πίσω τους και τις θεωρούσαν και ήταν και δικές τους πατρίδες.
Βέβαια δεν πρέπει να ξεχάσουμε και τους 355.635 Μουσουλμάνους  που οι περισσότεροι ήταν εξισλαμισμένοι δια της βίας Ελληνες  (π.χ. Βαλααδες  Δ.  Μακεδονίας ) και όχι μόνον .που με την συνθήκη της Λωζάνης εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους .

Σύμφωνα με την απογραφή του Πατριαρχείου χάθηκαν  905.000 Ρωμιοί άλλα και με την απογραφή των Οθωμανών ο αριθμούς των ψυχών που χάθηκαν από την Μ. Ασια και την Ανατολική Ρωμυλία τότε ήταν 551.000 ψυχές.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Την πατρίδα μ’ έχασα.
Την πατρίδα μ’ έχασα έκλαψα και πόνεσα.
Λιγούμαι κι αροθυμώ, όι όι  ν’ ανασπάλω κι επορώ.
Μίαν κι άλλο σην ζωή μ’ σο πεγάδι μ’ σην αυλή μ’
Νερόπον ας έπινα, όι όι και τ’ ομμάτα μ’ έπλυνα.
Τά ταφία μ’ έχασα  ντ’ έθαψα κι ενέσπαλα.
Τ’ εμετέρτ ‘ς αναστορώ, όι όι και σο ψυόπο μ’ κουβαλώ.
Εκκλησίας έρημα μοναστήρα ακάντηλα
πόρτας και παράθυρα, όι όι  επέμναν ακράνοιχτα.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Την πατρίδα μου έχασα.
Την πατρίδα μου έχασα  έκλαψα και πόνεσα
Λιγώνομαι κι επιθυμώ όι, όι να ξεχάσω δε μπορώ.
Ακόμη μία φορά στη ζωή μου,  στο πηγάδι, στην αυλή μου
νεράκι ας έπινα όι, όι και να μάτια μου να “έπλενα”
Τους τάφους μου έχασα . Αυτούς που έθαψα δεν ξέχασα.
Τους δικούς μας ξαναθυμάμαι όι, όι και στην ψυχούλα μου κουβαλάω .
Έρημες εκκλησίες, Μοναστήρια χωρίς καντήλες.
Πόρτες και παράθυρα όι, όι  μείνανε ορθάνοιχτα.

ΕΠΙΛΟΓΗ  ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ

Οι επιλεγμένες λέξεις είναι  : 1. Λιγούμαι. 2. Αροθυμώ. 3.Ανασπάλω 4. Ακράνοιχτα.
5.Ψυόπο μ’. 6.Τ’εμετερτ’ς.
.
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ & Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
1..Λιγούμαι
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη .   ὀλίγος
Στην νεοελληνική αποδίδεται  :.λιγώνομαι
Συγγενικές λέξεις      αλίγωτος    αναλίγωμα    αναλιγωμένος     αναλιγώνομαι     αναλιγώνω     λιγωμάρα     λιγωμένα  λιγώνομαι
*************************************
2. Αροθυμώ
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη αραθυμώ, αραθύμησα,  από+ ραθυμώ.
ή επί + θυμώ < αρχαία ελληνική ἐπιθυμέω.

Στην νεοελληνική αποδίδεται  : επιθυμώ  έντονα,  λαχταρώ
Συγγενικές λέξεις:    επιθυμία     επιθυμητός ,ανεπιθύμητος .

***********************************************************
3. Ανασπάλω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη :.  ανά + σφάλλω
Συγγενικές λέξεις :    .
Στην νεοελληνική αποδίδεται  :.ξεχνώ
****************************
4.  Ακράνοιχτα.

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη  Άκρα + ανοιχτά
— Άκρα   Ετυμολογία :    άκρος < αρχαία ελληνική ἄκρος < ρίζα *ακ- (όπως και η ακμή, η αιχμή κ.λπ.)
— Ανοιχτά :    ανοιχτός < ελληνιστική κοινή ἀνοικτός.

Συγγενικές λέξεις :
Α.          Ακραίος
Β.   ανοίγω      άνοιγμα     ανοιγμένος      ανοιχτήρι.

Στην νεοελληνική αποδίδεται :ορθάνοιχτα      τελείως ανοιχτά,
Από  μια άκρη στην άλλη  ανοιχτά , ανοιχτά  διάπλατα.

************************************
5.Ψυόπο μ’.
Προέρχεται πιθανότατα  από το αρχαίο   Ψυχή +   ἐμός

—   ψυχή < αρχαία ελληνική
—   ἐμός, -ή, -όν     κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου για έναν κτήτορα: ο δικός μου, η δική μου, το δικό μου.
Στην νεοελληνική αποδίδεται ο δικός μου, η δική μου, το δικό μου.
Συγγενικές λέξεις :.
Α.  ψυχάκι  ψυχάρα  ψυχικά  ψυχικό  ψυχικός  ψυχισμός ψυχούλα  ψυχούδι  ψυχωμένος.
**************************
***********
6. Τ’εμετέρτ’ς.

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική  λέξη  ημέτερος < αρχαία ελληνική ἡμέτερος < ἡμεῖς < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα)

Στην νεοελληνική αποδίδεται, αυτός που  ανήκει  σε  μας,   δικός μας , δικοί  μας.
Συγγενικές λέξεις :.

*************************************************************
VIDEO

Την πατρίδα μ’ έχασα  Τραγουδούν ~ Α.Βασιλειάδης & Γ. Κουρτίδης

Ακούστε τους.

Στίχοι – Μουσική: Χρήστος Αντωνιάδης* – Κώστας Σιαμίδης **
*Χρήστος Αντωνιάδης :*Ο Χρήστος Αντωνιάδης αποτέλεσε καμάρι του νεότερου ποντιακού ελληνισμού, τόσο ως σπουδαίος επιστήμονας στην Ιατρική  (διακεκριμένος νευροχειρούργος  επίκουρος καθηγητής στο Α.Π. Θ. )όσο και ως στιχουργός, που είχε τη μοναδική ικανότητα να περιγράφει σύγχρονες μορφές ζωής και καταστάσεις μέσα από αυθεντικά ποντιακά στιχουργήματα. Καταγόταν από την Ξηρολίμνη Κοζάνης και έφυγε από την ζωή  σε ηλικία μόλις 63 ετών.
**  Κώστας Σιαμίδης :   O Κώστας Σιαμίδης του Γεωργίου και της Αθηνάς γεννήθηκε το 1960 στο Ρυάκιο Κοζάνης  Τo 1979, πτυχιούχος της Ανωτέρας Σχολής Ηλεκτρονικών, ηταν ο επίσημος λυράρης του συλλόγου ποντίων φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.