«Πελασγοτυρρηνοί στη ΝΔ Ευρώπη και τη ΒΔ Αφρική» του Σταύρου Π. Καπλάνογλου.

Πέραν των περιοχών, όπου είδαμε σύνδεση των λαών, δυτικά της Ελλάδος, μέσω του ονόματός τους, του πολιτισμού ή των θρησκευτικών πιστεύω, καθώς και των γραφόμενων στην ιστορία, στην κεντρική Ιταλία( Τυρρηνία- Ετρουρία) και Σικελία (Ελίμεια), παρουσία των Ελλήνων, την αρχαία εποχή, έχουμε και ακόμη δυτικότερα, στη Ν.Δ. Ευρώπη( Ιβηρική Χερσόνησο) και τη Βόρεια και Β.Δ. Αφρική (Μαρόκο- Λιβύη –Τυνησία).

Τις περιοχές αυτές, τις συνδέουν με την Ελλάδα και εν μέρει και με την περιοχή της προϊστορικής Δυτ. Μακεδονίας, δύο από τους άθλους του μυθικού Ηρακλή. Μπορεί, βέβαια, όλα τα κατορθώματα του Ηρακλή να είναι ένας ωραίος μύθος, οι τοποθεσίες, όμως, όπου εξελίσσονται είναι, εν πολλοίς , πραγματικές.

Ας δούμε, λοιπόν, αυτούς τους άθλους:

“Η απαγωγή των βοδιών του Γηρυόνη” και ¨Η αρπαγή των χρυσών μήλων των Εσπερίδων και η παράδοσή τους στο βασιλιά  Ευρισθέα”

Η απαγωγή των βοδιών του Γηρυόνη

Τα βόδια του Γηρυόνη ήταν στην ελληνική μυθολογία όντα που άνηκαν στον Γηρυόνη, τον τερατόμορφο γιο του Ποσειδώνα. Βρίσκονταν μαζί του στη νήσο Ερύθεια. ένα νησί στη δυτική άκρη του Ωκεανού.

Ο Γηρυόνης είχε αναθέσει τη φύλαξη των ζώων του, σε δύο φύλακες, τον Ευρυτίωνα (  γιο του Άρη και της Ερυθείας )και τον Όρθρο( ένα τερατόμορφος σκύλος, ( γιο του  Τυφώνα και της Έχιδνας  ) που  είχε δύο κεφάλια και επιπλέον, εφτά κεφάλια φιδιού.  Όταν έφτασε στο νησί Ερύθεια , όπου έβοσκαν,  ήρθε αντιμέτωπος με τον Όρθρο,  και τον Ευρυτίωνα, τους οποίους σκότωσε με το ρόπαλο του. Ο φύλακας των βοδιών του Άδη, ειδοποίησε το Γηρυόνη ο οποίος έτρεξε να προστατέψει την περιουσία του . Ο Ηρακλής κατόρθωσε και σκότωσε  τον Γηρυόνη, πήρε τα ζώα και από εκεί  κατευθύνθηκε προς τις Μυκήνες, όπου έπρεπε να τα παραδώσει στον Ευρυσθέα.Στο δρόμο της επιστροφής, ο Ηρακλής αντιμετώπισε πολλές περιπέτειες. Όταν, τελικά επέστρεψε στην Ελλάδα μια βοϊδόμυγα σταλμένη από την Ήρα σκόρπησε το κοπάδι των βοδιών, στα βουνά της Θράκης. Ο ήρωας κατόρθωσε να τα περισυλλέξει και μέσα από την Αμβρακία έφτασε στις Μυκήνες, παρέδωσε τα βόδια στον Ευρυσθέα, ο οποίος τα θυσίασε στη θεά Ήρα.

Αυτός ο μύθος έχει 3 εκδοχές, αναφορικά με το μέρος, στο οποίο διαδραματίστηκαν τα γεγονότα.

Οι περισσότεροι ιστορικοί, όπως ο Ησίοδος,Ηρόδοτος,Διόδωρος ο Σικελιωτης κ.α.  δέχονται ως τόπο τέλεσης του Άθλου, την Ιβηρική Χερσόνησο ( Ισπανία )  στο νησι Γάδειρα (Cadiz ).

Ο Εκαταίος και ο Αρριανός τον τοποθετούν στην Αμβρακία ( Βόρειο τμήμα του Αμβρακικού κόλπου, κοντά στην Πρέβεζα), ενώ ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Κακριδής, στην πεντάτομη μυθολογία του, τον τοποθετεί στο βόρειο τμήμα της Χαλκιδικής, στον ποταμό Ανθεμούντα, ο οποίος χύνεται στο Θερμαϊκό Κόλπο, κοντά στη Θέρμη. Μάλιστα, προσδιορίζει και την διαδρομή, που ακολούθησε στην Μακεδονία (Μυγδονία-Θράκη-Λυγκίστη-Τυρρηνία), έως ότου τα παραδώσει στον Ευρυσθέα.

Η ”Αρπάγη των χρυσών μήλων των Εσπερίδων”

Τα μήλα των Εσπερίδων ήταν, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, οι χρυσοί καρποί των δέντρων που βρίσκονταν στον κήπο των Εσπερίδων. Οι μηλιές που παρήγαγαν τους καρπούς αυτούς είχαν δοθεί από τη Γη, στον Δία και την Ήρα σαν γαμήλιο δώρο. Η ‘Ήρα τις φύτεψε   στον κήπο των θεών, ο οποίος βρισκόταν στη χώρα του Άτλαντα. Ο ‘Άτλαντας βρισκόταν έξω από τον κήπο και σήκωνε στους ώμους του τον ουρανό. Οι κόρες του Άτλαντα έκλεβαν, όμως, τα μήλα, γι´ αυτό ανέθεσε τη φύλαξή τους στις νύμφες Εσπερίδες και στο Λάδωνα, δράκοντα με εκατό κεφάλια και γιο του Τυφώνα και της Έχιδνας.

Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να μεταβεί στον κήπο των Εσπερίδων και να του φέρει τα χρυσά μήλα. Ο χώρος που βρισκόταν, ο θεϊκός αυτός κήπος βρισκόταν στη Β.Δ. Αφρική, στην οροσειρά του Άτλαντος και δεν ήταν ανθόσπαρτος, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει δυσκολίες.

Ένα από τα προβλήματά του ήταν η απελευθέρωση του Προμηθέα από το βράχο, στον οποίο ήταν δεμένος. Ο Ηρακλής απελευθέρωσε τον Προμηθέα και σκότωσε τον αετό, ο οποίος έτρωγε το συκώτι του και, έτσι  έβαλε τέλος στην τιμωρία του, από τους θεούς, για την παράδοσή της φωτιάς στους ανθρώπους. Ο Προμηθέας συνόδευσε στη συνέχεια τον Ηρακλή στον κήπο των Εσπερίδων και τον βοήθησε, με τις γνώσεις του να πετύχει την αποστολή του.

Και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχουν διάφορες εκδοχές της ιστορίας, των οποίων η πιο διαδεδομένη είναι ότι ο Ηρακλής ακολούθησε τη συμβουλή του Προμηθέα, να μην μπει ο ίδιος στον κήπο. Ο Ηρακλής συνάντησε  τον Άτλαντα, ο οποίος κρατούσε στις πλάτες του τη γη και του πρότεινε να την κρατήσει ο ίδιος, μέχρι ο Άτλαντας να του φέρει τα χρυσά μήλα. Ο Άτλαντας συμφώνησε, αλλά επιστρέφοντας, αρνήθηκε να παραδώσει τους καρπούς στον Ηρακλή. Δήλωσε ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα μήλα στον Ευρυσθέα και ότι θα άφηνε τον Ηρακλή στη θέση του για πάντα. Ο Ηρακλής, εύστροφος όπως πάντα, άφησε τον Άτλαντα να πιστέψει ότι αποδέχτηκε τη μοίρα του. Έτσι, του ζήτησε  να κρατήσει για λίγο τον ουρανό, προκειμένου να φτιάξει ένα μαξιλάρι για το κεφάλι του. Ο Άτλας δέχτηκε, ο Ηρακλής όμως δραπέτευσε παίρνοντας μαζί του και τα μήλα. Ο  Ηρακλής έφτασε στις Μυκήνες και παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα.

Για τη διαδρομή που ακολούθησε ο Ηρακλής, προκειμένου να φθάσει στον προορισμό του, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, σε κάθε λαό της Μεσογείου.

Μερικές από αυτές παρουσιάζονται παρακάτω.

-Επιστροφή με τα βόδια του Γηρυόνη-
Γαδέιρα Ισπανίας- Ελίκη- Πυρηναία – Αλέσια  Γαλάτειας-Λιγουρία-Ετρουρία-Σικελία-Θράκη- Αμβρακία-Θράκη-Άργος
-Μετάβαση και επιστροφή στον κήπο των θεών, με τα χρυσά μήλα-
Καύκασος-Αίγυπτος-όρος Άτλας, στο Μαρόκο και επιστροφή, μέσω θαλάσσης για Άργος

Στις περιοχές, που διαδραματίστηκαν τα δυο αυτά κατορθώματα, υπάρχουν και οι στήλες του Ηρακλή ή “Ηράκλειες Στήλες”, από όπου άρχισε και το ταξίδι της επιστροφής και στις δυο περιπτώσεις. Στην ελληνική μυθολογία, τις “Ηράκλειες Στήλες”, τις είχε στήσει ο Ηρακλής, κατά ορισμένους συγγραφείς, όταν πήγε να αρπάξει τα μήλα των εσπερίδων, και κατά άλλους, όταν πήγε να απαγάγει τα βόδια του Γηρυόνη.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι βρίσκονταν στην Ιβηρική χερσόνησο και στο σημερινό Γιβραλτάρ. Εκεί πίστευαν ότι ήταν η άκρη του κόσμου. Κατά τον Πλάτωνα, στο στόμιο του πορθμού, όπου βρίσκονταν οι στήλες υπήρχε μεγάλο νησί,που θεωρούσαν ότι είναι η χαμένη Ατλαντίδα.

Οι  Ηράκλειες Στήλες, για κάποιους ιστορικούς ήταν κάποτε φρυκτωρίες .  Οι φρυκτωρίες ήταν ένα  σύστημα συνεννόησης της αρχαίας Ελλάδας, με τη χρήση πυρσών. Κατά τη διάρκεια της νύχτας μεταβίβαζαν σήματα, από περιοχή σε περιοχή, για να μεταφέρουν ειδήσεις  (φρυκτός=πυρσός και ώρα ). Στην προκειμένη περίπτωση,  φάροι ειδοποιούσαν τα πλοία, για το σημείο από το οποίο έπρεπε να στρίψουν, ώστε να μπουν από τον Ατλαντικό Ωκεανό στην Μεσόγειο

Κατά τον Όμηρο  οι στήλες αυτές ήταν σημάδι για το τέρμα των δύο ηπείρων και τις αποκαλούσε” πύλες του ωκεανού ”.
Τις στήλες αυτές τις έστησε στις δύο κωμοπόλεις, που έχτισε ο ίδιος ο Ηρακλής στις δύο αντικριστές ακτές του σημερινού Γιβραλτάρ.

Η μία ήταν στην Αβύλη, στην πλευρά της Αφρικής, και η άλλη στα Γάδειρα στην πλευρά της Ευρώπης. Τις στήλες αυτές αναφέρουν και αρκετοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, όπως ο Ησίοδος, ο Ηλιόδωρος, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, ο Διόδωρος και ο Στράβων .

Στην βορεινή πλευρά των στηλών,βρίσκεται μια περιοχή της Ισπανίας, η οποία, την αρχαία εποχή λεγόταν Ταρτησσός. Εκεί είχαν φθάσει  οι Πελασγοί, για αναζήτηση μετάλλων και μαζί με το εμπόριο μετέφεραν και τον πολιτισμό τους, διαμορφώνοντας ένα νέο πολιτισμό, αποκαλούμενο “Ταρτεσιάν”. Η πρωτεύουσά τους ήταν η πόλη Ταρτησσός, που εκτιμάται ότι είναι η σημερινή πόλη HUELVA

ΤΑΡΤΗΣΣΟΣ

Η Ταρτησσός ήταν αρχαία παράλια πόλη – λιμένας, στη νότια Ιβηρική χερσόνησο στην περιοχή της Σεβίλλης, παρά τις εκβολές του ποταμού Γουαδαλκιβίρ.

Για την πόλη μιλά ο Ηρόδοτος, την οποία τοποθετεί στις Ηράκλειες στήλες (σημερινό Γιβραλτάρ). Ο Έφορος, από τη μεριά του, την περιγράφει με θαυμασμό, πλούσια και ευημερούσα πολιτεία, από την εκμετάλλευση σπουδαίων μεταλλείων της γύρω περιοχής με εξαγωγή κασσίτερου, χαλκού και χρυσού, ενώ ο  Παυσανίας,ο οποίος έζησε τον 2ο αιώνα π.χ. αναφέρεται σ΄ αυτήν ως πλέον μη υπάρχουσα, μετά από καταστροφή που υπέστη από υπερχείλιση του ομώνυμου ποταμού ή ποταμού Βεάτη (όπως λεγόταν τότε ο Γουαδαλκιβίρ), της οποίας τη θέση πήρε η παρακείμενη πόλη Καρπία.

ΓΑΔΕΙΡΑ  Κάδιθ (ισπανικά: Cádiz)

Είναι πόλη της Ανδαλουσίας στην Ισπανία. Πρόκειται για την αρχαία πόλη Γάδειρα (ιωνική κοντά στο Στενό του Γιβραλτάρ (Ηράκλειες στήλες), το οποίο στην αρχαιότητα ήταν γνωστό και ως Γαδειρίδαι Πύλαι.

Η ονομασία της πόλης Γάδειρα (προέρχεται από τη ελληνική ονομασία Γάδειρα =γα + δηρός =γης λαιμός).
Η πόλη είναι χτισμένη πάνω σε ένα βράχο, ο οποίος ενώνεται με μια μικρή λωρίδα στεριάς και δρόμο με την ηπειρωτική περιοχή στον Κόλπο του Κάδιθ, ο οποίος βλέπει τον Ατλαντικό ωκεανό.

Πηγές αναφέρουν τα Γάδειρα ως νησί, που παλαιότερα αποκαλούνταν Κοτινούσα. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η πόλη συνδέεται με τον Ηρακλή, ο οποίος έφτασε ως εκεί για την ολοκλήρωση του δέκατου άθλου του, την απαγωγή των Βοδιών του Γηρυόνη. Τύμβος που ανακαλύφθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. κοντά στο Κάδιθ θεωρήθηκε ως η “τελευταία κατοικία” του Γηρυόνη.

Το Κάδιθ είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Ευρώπης, καθώς σύμφωνα με τον μύθο ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα π.Χ από τον Ηρακλή που απεικονίζεται και στον θυρεό της πόλης.Μάλιστα γύρω του υπάρχει η λατινική φράση Hercules Fundator Gadium Dominatorque, δηλαδή “Ο Ηρακλής που ίδρυσε το Γάδιο”.

”ΚΑΛΠΕ”-ΓΙΒΡΑΛΤΑΡ

Το Γιβραλτάρ βρίσκεται στη μακρινή νότια ακτή της Ισπανίας, σε ένα από τα στενότερα σημεία της Μεσογείου, μόλις 24 χιλιόμετρα από τις ακτές του Μαρόκου στη Βόρεια Αφρική. Η θέση του στον κόλπο το καθιστά πλεονεκτικό φυσικό αγκυροβόλιο για τα πλοία. Η πόλη του Γιβραλτάρ βρίσκεται στη βάση του Βράχου στη δυτική πλευρά της χερσονήσου.

Φοίνικες είναι γνωστό ότι επισκέφθηκαν το Βράχο περί το 950 π.Χ. και τον  ονόμασαν το Βράχο “Κάλπε” . Οι Καρχηδόνοι επισκέφθηκαν επίσης. Ωστόσο, καμία ομάδα δεν φαίνεται να έχει εγκατασταθεί μόνιμα. Ο Πλάτωνας αναφέρεται στο Γιβραλτάρ ως ένας από τους Πυλώνες του Ηρακλή μαζί με τον Τζεμπέλ Μούσα ή το Μόντε Χάχο, στην άλλη πλευρά του Στενού.

Ο Βράχος ήταν σεβαστός από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, ως έναν από τους δύο πυλώνες του Ηρακλή , που δημιουργήθηκε από τον ημίθεο κατά τη δέκατη εργασία του όταν έσπασε σε ένα βουνό που χώριζε τον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο.

ΑΒΥΛΗ -CEUTA

Η Αβύλη ή Αβίλη στήλη είναι η ονομασία ,που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στον λόφο που βρίσκεται στην πόλη Σέουτα (Θέουτα) στα παραλία την βόρειας Αφρικής, απέναντι από το Γιβραλτάρ.

O λόφος αυτός και το Γιβραλτάρ έδιναν από μακριά την εντύπωση πως είναι δύο κολόνες (στήλες). Τις στήλες αυτές, κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία, είχε στήσει ο Ηρακλής, γι’ αυτό και τις αποκαλούσαν Στήλες του Ηρακλέους.

Η Θέουτα (ισπανικά: Ceuta) είναι πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής, ακριβώς απέναντι από το Γιβραλτάρ, η οποία είναι έδαφος της Ισπανίας. Αποτελεί μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες (Περιφέρειες) της χώρας και έχει χερσαία σύνορα στα νότια με το Μαρόκο.

Τα εδάφη της Μελίγια και της Θέουτα είναι σήμερα τα μοναδικά εδάφη Ευρωπαϊκών κρατών στην Αφρική.

ΠΙΘΑΝΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΥΡΡΗΝΙΑΣ-ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΑΡΤΗΣΣΟΥ

*Στα Γάδειρα (Cadir) o Hρακλής λεγόταν & Melqart, ονομασία που συναντούμε και στη Μ. Ασία

**Η λατρεία του Ηρακλή ήταν ιδιαιτέρα διαδεδομένη και στην Τύρισσα. Είναι γνωστός ο ναός του Ηρακλή των Προπυλαίων στον Αγ. Ελευθέριο Κοζάνης, αλλά και τα πολλά ευρύματα σε διάφορα μέρη της Δυτ. Μακεδονίας

*** Ο μύθος των βοδιών του Γηρυόνη είναι κοινός στις 2 περιοχές

**** Η άφιξη των Πελασγών στην Ισπανία έγινε την εποχή  που η Τυρρηνία (14ος-12ος π.Χ.) ήταν πολύ δυνατή-Ίδρυση Ελίμειας- Αιανής.

ΚΑΡΧΗΔΩΝ

Η Τυνησία κατοικούνταν από τα αρχαία, κιόλας, χρόνια από ελληνικούς πληθυσμούς. Τότε, οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν  «Λιβύη», όπως, άλλωστε και ολόκληρη τη Βόρειο Αφρική.

Στην περιοχή αυτή, υπήρχαν, από αρχαιοτάτων χρόνων πολλές ελληνικές πόλεις

1. «Άμμωνος πόλις» (=πόλη του Δία).
2 Το  νησί Τζέρμπα,( το νησί των Λωτοφάγων κατά τον  Όμηρος στην Οδύσσεια.)
3 Η πόλη της Μπιζέρτα και
4. Η σύγχρονη πόλη Ναμπέλ ήταν η αρχαία Νεάπολη, αποικία των Ελλήνων.

Το ελληνικό στοιχείο είναι διάχυτο παντού, γεγονός που μαρτυρούν τα πολυάριθμα μνημεία, τα οποία είναι διάσπαρτα κατά μήκος ολόκληρης της Τυνησίας.

Η πιο ξακουστή πόλη της αρχαιότητας ήταν η Καρχηδόνα, η οποία αποτέλεσε και το κέντρο του αρχαίου πολιτισμού των Καρχηδονίων. Γι’ αυτήν την πόλη γράφει ο Σίλιος Ιτάλικος, στο επικό ποίημα για το Δεύτερο Καρχηδονιακό Πόλεμο( Punica, Ed. Nisard, lib. XV. p.444):

“….Η πόλη της Καρχηδόνα ήταν αποικία των Πελασγών πριν πέσει στα χέρια των Φοινίκων”.

Η πόλη αναπτύχθηκε από μία αποικία των Φοινίκων της πρώτης χιλιετίας π.χ. σε πρωτεύουσα αρχαίας αυτοκρατορίας
Η τοποθεσία της πόλης την κατέστησε κυρίαρχο εμπορικό σταθμό στην Μεσόγειο. Όσα πλοία ταξίδευαν υποχρεούνταν να περάσουν μεταξύ της Σικελίας και των ακτών της Τυνησίας, όπου η Καρχηδόνα ήταν χτισμένη, απόκομίζοντας  έτσι, μεγάλη δύναμη και επιρροή στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης περιέγραψε αναλυτικά τους πολιτικούς θεσμούς της Καρχηδόνας, ενώ θεωρούσε πως η πόλη είχε μια από τις καλύτερες πολιτικές οργανώσεις στον κόσμο, μαζί με αυτές των ελληνικών πόλεων-κρατών της Αθήνας, της Σπάρτης και της Κρήτης.

Στα Πολιτικά,  σε ένα σημείο αναφέρει ότι “ οι Τυρρηνοί και οι Καρχηδόνιοι και πάντες, όσοι συνδέονται δια μεταξύ των συμβάσεων ».

ΥΠΕΡΒΟΡΕΙΕΣ ΧΩΡΕΣ – ΠΕΛΑΣΓΟΙ ΣΤΙΣ ΥΠΕΡΒΟΡΕΙΕΣ ΧΩΡΕΣ

Υπάρχουν ιστορικοί, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι οι Πελασγοί έφθασαν μέχρι τη Γροιλανδία, την 2η και 3η χιλιετία π.Χ., περνώντας από τις Κασσιτερίδες Νήσους ( Βρετανία- Ιρλανδία- Ισλανδία) και για κάποιους είχαν φθάσει έως και τον Καναδά, ενώ θεωρούσαν ότι γνώρισαν και τις χώρες της Βαλτικής.

Σίγουρα, οι Πελασγοτυρρηνοί ήταν πολύ καλοί γνώστες της ναυσιπλοΐας και είχαν φθάσει σε όλα τα γνωστά μέρη της γης, τα οποία ήταν προσβάσιμα από τη θάλασσα. Η έλλειψη γραπτών στοιχείων κάνει όλους τους ερευνητές επιφυλακτικούς και για οποιοδήποτε συμπέρασμα στηρίζονται σε γλωσσολογικές μελέτες και στα αρχαιολογικά ευρήματα. Έτσι, δεν έχουμε παρά να ελπίζουμε σε νέα ευρήματα και νέες μελέτες, που θα εκμεταλλευτούν τις νέες τεχνολογίες, για να δεχθούμε ή να απορρίψουμε τους προαναφερόμενους ισχυρισμούς ή να ελπίζουμε σε κάτι μεγαλύτερο.