Καστανιά & Κάστανο: Ιστορία, Καλλιέργεια, Ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες, Χρήσεις (Μάρθα Στ. Καπλάνογλου, Γεωπόνος)

Η καστανιά είναι ένα φυτό που ανήκει στην τάξη των Φηγωδών και στην οικογένεια των Φηγοειδών με 12 είδη φυλλοβόλων, αιωνόβιων μεγάλων δέντρων που ειναι ιθαγενή των εύκρατων περιοχών του βορείου ημισφαιρίου.
Είναι πανάρχαιο δέντρο Τα κάστανα χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους και αποτέλεσαν από τις πρώτες τροφές του ανθρώπου. όπως αποδεικνύεται από διάφορα ευρήματα της Εποχής του χαλκού. Ήταν η τροφή των φτωχών κατά τον Μεσαίωνα.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
– Η Κασταναία & ο Δίας
Λέει ο μύθος ότι η Κασταναία ήταν ακόλουθος της Άρτεμης και προτίμησε να πεθάνει παρά να πέσει θύμα στις ορέξεις του Δία.
Τότε ο Δίας οργισμένος τη μεταμόρφωσε σε καστανιά, της οποίας οι καρποί φέρουν ακανθώδες περίβλημα.
Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν τα κάστανα, Διός βάλανοι, και τα θεωρούσαν εκλεκτή τροφή για θεούς και θνητούς
Μάλιστα ς στους Ελληνορωμαϊκούς χρόνους. κυκλοφορούσε ένα λογοπαίγνιο της ονομασίας « κασταναία» και του λατινικού «casta « που σημαίνει αγνή» ( Castanea = αγνή Νέα).

ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα δεδομένα γύρης δείχνουν ότι η πρώτη εξάπλωση της Castanea sativa λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας ξεκίνησε περίπου το 2100-2050 π.Χ. στην Ανατολία, στη βορειοανατολική Ελλάδα
Τα πρώτα υπολείμματα ξυλάνθρακα γλυκού κάστανου χρονολογούνται μόνο από το 850-950 π.Χ., γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολο να συνταχθεί μια ακριβής ιστορία προέλευσης.

Τα κάστανα ήταν γνωστά στην αρχαιότητα με διάφορα ονόματα, << Διός βάλανοι >> ,«κάρυον κασταναίον» «Εὐβοϊκὰ κάρυα», «Σαρδιαναί βάλανοι»(Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος), «καστάνια» ( Γαληνός).
Συχνά σε αρχαία κείμενα θα συναντήσουμε τη λέξη «κάρυα» και θα αφορά τα κάστανα εξ ίσου με τα καρύδια. Όπως έλεγε ο Αθήναιος «Πάντα τα ακρόδρυα κάρυα λέγουσιν».

Οι αρχαίοι απέδιδαν στα κάστανα συνήθως ελληνική καταγωγή, αλλά ο Έρμιππος, που τα αναφέρει για πρώτη φορά ως «Διός βαλάνους», τα θεωρεί ως καρπούς εισαγόμενους, από την Μικρά Ασία (συγκεκριμένα από την Παφλαγονία). Ο ίδιος ο Έρμιππος γράφει ότι «τα ονόματα όλων αυτών των ξηρών καρπών υποδεικνύουν πως, ακόμα και αν τα δένδρα αυτά μεγάλωναν και στην Ελλάδα, η Εγγύς Ανατολή παρέμενε η περιοχή στην οποία κυρίως παράγονταν και από την οποία εξάγονταν σε σημαντικές ποσότητες, μέσω των ελληνικών παραθαλάσσιων πόλεων,κατά την 1η χιλιετία π. Χ

– Θεόφραστος
Ο Θεόφραστος αναφέρει καλλιέργεια καστανιάς τον 3ο π.Χ. αιώνα και οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τα κάστανα ανώτερη τροφή από τα καρύδια, τα αμύγδαλα και τα φουντούκια.
Επίσης γράφει ότι τα κάστανα τα αποκαλούσαν «Διός βαλάνους». Προφανώς ονομάζονταν έτσι γιατί το αγριοκάστανο ήταν το ιερό φυτό του Δία.
Αξιόπιστη πηγή αποτελούν τα λογοτεχνικά έργα της Αρχαίας Ελλάδας, με πλουσιότερο το Θεοφράστου ΠΕΡΙ ΦΥΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ που γράφτηκε τον τρίτο αιώνα π.Χ. Ο Θεόφραστος εστιάζει κυρίως στη χρήση του γλυκού ξύλου της καστανιάς ως ξυλείας και κάρβουνου, αναφέροντας μόνο μια φορά τη χρήση του καρπού όταν σχολιάζει τις πεπτικές δυσκολίες που προκαλεί, αλλά επαινώντας τη θρεπτική του ιδιότητα.

– Μνησίθεος *
O Αθηναίος, στο έργο του «Δειπνοσοφιστές» αναφέρει για τον Μνησίθεο ότι στο έργο του «Περί Ευβοϊκών Τροφών», τα ονομάζει άλλοτε κάρυα άλλοτε κάστανα, συνιστά δε να τρώγονται ψημένα ή βραστά για καλύτερη πέψη, παρά ωμά.
*Μνησίθεος (γιατρός) που έζησε στην αρχαία Αθήνα το τέλος του 4ου π.Χ.

–Γαληνός (128 -200 μ. Χ.)

Ο Κλαύδιος Γαληνός (128 -200 μ. Χ.), Έλληνας γιατρός από την Πέργαμο, στο έργο του «Περί των εν ταις τροφαίς δυνάμεων», μας πληροφορεί επίσης ότι τα κάστανα έχουν μεγάλη θρεπτική αξία για τον άνθρωπο.
– Έλληνες συγγραφείς
Αρκετοί Έλληνες συγγραφείς έγραψαν για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του γλυκού κάστανου, ιδιαίτερα ως φάρμακο κατά των τραυμάτων των χειλιών και του οισοφάγου.

– Εισαγωγή του κάστανου στην Ιταλία από τους Έλληνες
Η C. sativa θεωρείται ότι εισήχθη κατά τον αποικισμό της ιταλικής χερσονήσου από τους Έλληνες Περαιτέρω ενδείξεις που δείχνουν αυτή τη θεωρία μπορούν να βρεθούν στο έργο του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, ο οποίος αναφέρει μόνο ελληνικές αποικίες σε σχέση με την καλλιέργεια γλυκού κάστανου.
Στοιχεία στην τέχνη και τη λογοτεχνία δείχνουν μια αντιπάθεια για το γλυκό κάστανο από τη ρωμαϊκή αριστοκρατία. Όπως ο Θεόφραστος, οι Λατίνοι συγγραφείς είναι δύσπιστοι για το γλυκό κάστανο ως φρούτο, και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος φτάνει στο σημείο να θαυμάζει πόσο καλά έχει κρύψει η φύση αυτόν τον προφανώς τόσο μικρή αξία

– Δ. Ευρώπη
Η ευρεία χρήση του κάστανου στη δυτική Ευρώπη ξεκίνησε στις αρχές του Μεσαίωνα και άκμασε στα τέλη του Μεσαίωνα.
Στις ορεινές περιοχές της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας όπου δεν ευδοκιμούσαν τα δημητριακά, τα κάστανα ήταν για πολλούς αιώνες, η βασική τροφή των αγροτών. Τα έβραζαν, τα ξέραιναν και τα άλεθαν σε αλεύρι και έφτιαχναν ένα είδος θρεπτικού χυλού.

– Η εγκατάλειψη της καλλιέργειας και οι σημερινές προοπτικές

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, λόγω της ερήμωσης της υπαίθρου και της εγκατάλειψης του γλυκού κάστανου ως βασικής τροφής, καθώς και της εξάπλωσης της καστανιάς και της νόσου του μελανιού, η καλλιέργεια του C. sativa έχει μειωθεί δραματικά. Σήμερα, η παραγωγή γλυκού κάστανου φαίνεται μερικές φορές ξανά σε σημείο καμπής, επειδή η ανάπτυξη προϊόντων γλυκού κάστανου υψηλής αξίας σε συνδυασμό με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες μιας αστικής κοινωνίας οδηγεί σε αναβίωση της καλλιέργειας C. sativa.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Το κάστανο είναι εξαιρετική πηγή ενέργειας.
Το καρπός περιέχει φυτική πρωτεΐνη, η οποία είναι μια καλή προσθήκη στη διατροφή των χορτοφάγων . Συμβάλει στην τόνωση της ενέργειας κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας ή πριν από μια έντονη προπόνηση.
Η πιο σημαντική πτυχή της θρεπτικής αξίας του γλυκού κάστανου είναι η υψηλή περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C, μέταλλα, μόρια σύνθετων υδατανθράκων (όπως το άμυλο) και η παρουσία πρωτεϊνών και λιπιδίων.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
*Για άνδρες
Όταν εμφανίζεται προστατίτιδα στους άνδρες, η εκροή ούρων διαταράσσεται, με αποτέλεσμα τη στασιμότητα του αίματος. Δεδομένου ότι οι ουσίες που περιέχει το κάστανο διεγείρουν τη ροή του αίματος και την αγγειακή διαπερατότητα, η κατανάλωσή του βοηθά στην ενεργοποίηση της κυκλοφορίας του αίματος στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.
* Για τις γυναίκες
Τα κάστανα είναι μια χρήσιμη προσθήκη για τη διατήρηση της υγείας των γυναικών – μειώνουν τη συμφόρηση στη λεκάνη, έχουν αγγειοσυσταλτικό αποτέλεσμα, απομακρύνουν την περίσσεια υγρών και βοηθούν στη φυσιολογική γυναικεία αιμορραγία.
Χρησιμοποιούνται για τις αιμορροΐδες, για τη μείωση του πρηξίματος των αγγείων του ορθού, την ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης και τη μείωση της εξέλιξης των κιρσών.
*Για τα παιδιά
Επειδή σε παιδιά κάτω των 5 ετών δεν έχει ακόμη το πεπτικό τους σύστημα η βρώση κάστανου απαγορεύεται .
Για τα μεγαλύτερα παιδιά, ο ξηρός καρπός θα βοηθήσει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά και πάλι δεν πρέπει να το παρακάνετε.
Χρήση του κάστανου στην ιατρική
Εκτός από τα κάστανα , τα φύλλα και τα ριζώματα του ίδιου του δέντρου χρησιμοποιούνται ενεργά στην ιατρική.
*Καρποί
Ο καρπός του κάστανου, όταν καταναλώνονται με ζάχαρη, δυναμώνουν το στομάχι και θεραπεύουν την αδυναμία της ουροδόχου κύστης.
*Φύλλα
Τα θρυμματισμένα φύλλα του δέντρου χρησιμοποιούνται εξωτερικά για τη θεραπεία φρέσκων πληγών.
Ένα έγχυμα των φύλλων χρησιμοποιείται εσωτερικά ως αποχρεμπτικό.
*Άνθη
Τα άνθη του φυτού σε μορφή αφεψήματος ή αφεψήματος χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αιμορροΐδων και κιρσών του κάτω ποδιού.
Τα εγχύματα από τα άνθη χρησιμοποιούνται ως ηρεμιστικό και επίσης μειώνουν την αρτηριακή πίεση.
*Φλοιός
Ένα αφέψημα του φλοιού του φυτού χρησιμοποιείται για την αιμορραγία της μήτρας.

Το προϊόν είναι εξίσου περιζήτητο στην παραγωγή φαρμάκων και στην εναλλακτική θεραπεία.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

*Το κάστανο δεν συνιστάται για έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες .
*Δεν πρέπει να δίνονται κάστανα σε παιδιά κάτω των 5 ετών μέχρι να αναπτυχθεί επαρκώς το πεπτικό σύστημα για να μπορεί να τα χωνέψει.
*Η βρώση τν κάστανων μπορεί να εμφανίσει σε αλλεργικές αντιδράσεις, Μια αλλεργία στο κάστανο εκδηλώνεται ως διασταυρούμενη αντίδραση στη γύρη και πιο συχνά αναπτύσσεται σε ωμά φρούτα,
* Οι ξηροί καρποί αντενδείκνυνται σε περίπτωση ατομικής δυσανεξίας, προβλημάτων με την πήξη του αίματος, σε όσους πάσχουν από διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων, ιδιαίτερα σε άτομα με χαμηλή αρτηριακή πίεση.
* Όσοι έχουν γαστρεντερικές παθήσεις (γαστρίτιδα, δυσκοιλιότητα), καθώς και παθήσεις του ήπατος και των νεφρών, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στην κατανάλωση κάστανων.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Η χρήση των μερών του φυτού για ιατροφαρμακευτικούς λόγους πρέπει να γίνεται πάντα υπό την έγκριση των επιστημόνων υγείας , τα βότανα όπως τα χημικά φάρμακα ενδεχόμενα να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε ορισμένους ανθρώπους.

ΔΕΙΤΕ

Παλιότερη εκπομπή αρχείου του γεωπόνου Σταύρου Π. Καπλανογλου αναρτημένη σε 3 μέρη .
********************************************************
“Αειφορία”-Καστανιά- 1 Συμπεριλαμβάνει γενικές πληροφορίες για το φυτό, βοτανικά χαρακτηριστικά ,τις ανάγκες σε κλίμα και έδαφος , είδη που υπάρχουν έχει διάρκεια 13,46 λεπτών

*******************************************************************
Αειφορία-Καστανιά- 2 Συμπεριλαμβάνει είδη ποικιλίες καστανιάς , ασθένειες που τις προσβάλουν , Ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες ,χημική σύνθεση του καρπού. Έχει διάρκεια 13,46 λεπτών

******************************************************

“Αειφορία”-Καστανιά- 3 Συμπεριλαμβάνει ιστορικές αναφορές ,και διάφορες χρήσεις του καρποί και του ξύλου. Έχει διάρκεια 13,45 λεπτά

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.