Κίτρο – Citrus medica

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το κίτρο ( Citrus medica ), είναι ένα μεγάλο αρωματικό εσπεριδοειδές με παχύ φλοιό .

Λέγεται ότι μοιάζει με ένα «τεράστιο, τραχύ λεμόνι».

Είναι ένα από τα αρχικά εσπεριδοειδή από τα οποία αναπτύχθηκαν όλοι οι άλλοι τύποι εσπεριδοειδών μέσω φυσικής υβριδικής ειδογένεσης ή τεχνητού υβριδισμού

Αν και οι ποικιλίες εσπεριδοειδών λαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία φυσικών μορφών, όλες συνδέονται στενά γενετικά. Χρησιμοποιείται στην

Aσιατική κουζίνα, παραδοσιακά φάρμακα, αρώματα και θρησκευτικές τελετουργίες και προσφορές.

Τα υβρίδια εσπεριδοειδών με άλλα εσπεριδοειδή είναι εμπορικά πιο εμφανή, κυρίως τα λεμόνια και πολλά λάιμ .

Ι ΣΤΟΡΙΑ

Ιστορική προέλευση

Από τα εσπεριδοειδή μόνο το κίτρο ήταν γνωστό στους κλασσικούς συγγραφείς. Φαίνεται ότι η κιτριά υπήρξε το πρώτο από τα εσπεριδοειδή που καλλιεργήθηκε στην Ευρώπη και μάλιστα στην περιοχή της Μεσογείου

Η προέλευση του κίτρου είναι άγνωστη, αλλά σπόροι του βρέθηκαν στις ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στη Μεσοποταμία.

Η καλλιέργεια της κιτριάς ξεκίνησε, στην Περσία και αργότερα στην Παλαιστίνη, από όπου πιθανόν έγινε γνωστή στους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Η ιστορία λέει ότι το κίτρο ήταν μια από τις βάσεις της Ρωμαϊκής διατροφή

Λίγο μετά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο Θεόφραστος έδωσε ακριβή περιγραφή της κιτριάς, η οποία μέχρι αυτήν την εποχή ονομαζόταν «μηδικό ή περσικό μήλο».

Το όνομα CITRUS προέρχεται από τη χώρα της Μηδείας. Ο Πλίνιος ονόμασε το δέντρο CITRUS, βοτανικό όνομα το οποίο υιοθέτησε ο Λιναίος για όλα τα συναφή με αυτό δέντρα

.Ο Λευιτικός αναφέρει τον «καρπό του όμορφου (‘hadar’) δέντρου» ως απαραίτητο για τελετουργική χρήση κατά τη διάρκεια της γιορτής των Σκηνών ( Λευιτ. 23:40 ). Σύμφωνα με τη ραβινική παράδοση, ο «καρπός του δέντρου χαδάρ» αναφέρεται στο κίτρο. Mishna Sukkah , γ. 2ος αιώνας μ.Χ., ασχολείται με τις χαλαχικές πτυχές του κίτρου.

Ο Αιγυπτιολόγος και αρχαιολόγος Victor Loret ισχυρίστηκε ότι το αναγνώρισε να απεικονίζεται στους τοίχους του βοτανικού κήπου στο ναό του Karnak , ο οποίος χρονολογείται από την εποχή του Thutmosis III , περίπου 3.500 χρόνια πριν. Το κίτρο καλλιεργούνταν επίσης στα Σούμερα ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ.

Το κίτρο καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια, προγενέστερα της καλλιέργειας άλλων ειδών εσπεριδοειδών .

– Θεόφραστος

Η ακόλουθη περιγραφή για το κίτρο δόθηκε από τον Θεόφραστο :

<< Στα ανατολικά και νότια υπάρχουν ειδικά φυτά… δηλαδή στη Μηδία και στην Περσία υπάρχουν πολλά είδη φρούτων, ανάμεσά τους υπάρχει ένας καρπός που λέγεται Μηδική ή Περσική Μηλιά. Το δέντρο έχει ένα φύλλο παρόμοιο και σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της άνδραχνης ( Arbutus andrachne L.), αλλά έχει αγκάθια όπως αυτά του απίου (η αγριοαχλάδι , Pyrus amygdaliformis Vill.) ή το αγκάθι της φωτιάς ( Cotoneaster pyracantha Spach.), εκτός από το ότι είναι λευκά, λεία, αιχμηρά και δυνατά. Ο καρπός δεν τρώγεται, αλλά είναι πολύ αρωματικός, όπως και το φύλλο του δέντρου. και ο καρπός μπαίνει ανάμεσα στα ρούχα, τα κρατά από το να τα φάει ο σκόρος . Είναι επίσης χρήσιμο όταν κάποιος έχει πιει θανατηφόρο δηλητήριο, για όταν χορηγείται σε κρασί . αναστατώνει το στομάχι και φέρνει επάνω το δηλητήριο. Είναι επίσης χρήσιμο για τη βελτίωση της αναπνοής , γιατί αν βράσει κανείς το εσωτερικό μέρος του φρούτου σε ένα πιάτο ή το πιέσει στο στόμα με κάποιο άλλο μέσο, κάνει την αναπνοή πιο ευχάριστη.

Ο σπόρος αφαιρείται από τον καρπό και σπέρνεται την άνοιξη σε προσεκτικά καλλιεργημένα κρεβάτια και ποτίζεται κάθε τέταρτη ή πέμπτη μέρα. Μόλις το φυτό δυναμώσει μεταφυτεύεται , επίσης την άνοιξη, σε μια μαλακή, καλά ποτισμένη τοποθεσία, όπου το έδαφος δεν είναι πολύ λεπτό, γιατί προτιμά τέτοια μέρη.

Και βγάζει τον καρπό του όλες τις εποχές , γιατί όταν μαζεύονται άλλοι, το λουλούδι των άλλων είναι πάνω στο δέντρο και ωριμάζει άλλα. Από τα λουλούδια που έχω πει εκείνα που έχουν ένα είδος αποβολής [εννοεί το ύπερο ] που προεξέχει από τη μέση είναι γόνιμα, ενώ αυτά που δεν έχουν είναι στείρα. Σπέρνεται επίσης, όπως οι χουρμαδιές , σε γλάστρες τρυπημένες με τρύπες.

Αυτό το δέντρο, όπως έχει παρατηρηθεί, φυτρώνει στη Μηδία και στην Περσία . >>

Πλίνιος ο Πρεσβύτερος

Το Citron περιέγραψε και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος που το ονόμασε nata Assyria malus . Τα παρακάτω είναι από το βιβλίο του Φυσική Ιστορία :

<< Υπάρχει ένα άλλο δέντρο επίσης με το ίδιο όνομα “εσπεριδοειδή” και φέρει έναν καρπό που ορισμένοι αντιπαθούν ιδιαίτερα για τη μυρωδιά και την αξιοσημείωτη πικράδα του. ενώ από την άλλη υπάρχουν κάποιοι που το εκτιμούν ιδιαίτερα. Αυτό το δέντρο χρησιμοποιείται ως στολίδι σε σπίτια. Ωστόσο, δεν χρειάζεται περαιτέρω περιγραφή.

Το κίτρο, που ονομάζεται Ασσύριο, και από κάποιους το μήλο της Μηδικής, είναι αντίδοτο κατά των δηλητηρίων. Το φύλλο είναι παρόμοιο με αυτό της κουμαριάς , με τη διαφορά ότι έχει μικρά τρυπάνια που τρέχουν κατά μήκος του. Όσον αφορά τον καρπό, δεν τρώγεται ποτέ, αλλά είναι αξιοσημείωτο για την εξαιρετικά δυνατή μυρωδιά του, όπως συμβαίνει και με τα φύλλα. Πράγματι, η μυρωδιά είναι τόσο έντονη, που θα διαπεράσει τα ρούχα, όταν είναι εμποτισμένα με αυτό, και ως εκ τούτου είναι πολύ χρήσιμο στην απόκρουση των επιθέσεων επιβλαβών εντόμων.

Το δέντρο καρποφορεί όλες τις εποχές του χρόνου. ενώ κάποιοι πέφτουν, άλλοι καρποί ωριμάζουν και άλλοι, πάλι, μόλις ξεσπούν στη γέννηση. Διάφορα έθνη προσπάθησαν να πολιτογραφήσουν αυτό το δέντρο μεταξύ τους, για χάρη των ιατρικών του ιδιοτήτων, φυτεύοντας το σε πήλινα γλάστρες, με τρύπες που έχουν ανοίξει σε αυτά, με σκοπό την εισαγωγή του αέρα στις ρίζες. Και θα ήθελα εδώ να παρατηρήσω, μια για πάντα, ότι είναι επίσης να θυμόμαστε ότι το καλύτερο σχέδιο είναι να συσκευάζονται όλα τα δέντρα που πρέπει να μεταφερθούν σε οποιαδήποτε απόσταση, όσο πιο κοντά μεταξύ τους μπορούν να τοποθετηθούν>>.

Έχει βρεθεί, ωστόσο, ότι αυτό το δέντρο δεν θα αναπτυχθεί πουθενά εκτός από τη Μηδία ή την Περσία.

– Πάρθοι

Είναι αυτό το φρούτο, τα κουκούτσια του οποίου, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, οι Πάρθοι μεγαλοπρεπείς (Η Παρθία ήταν περιοχή που κατά την αρχαία εποχή βρισκόταν στη σημερινή περιοχή Χορασάν, στο βορειοανατολικό άκρο, της Περσίας ,το σημερινό Ιράν). Χρησιμοποιούν για να καρυκεύουν τα ραγού τους , ως ιδιαιτέρως ευνοϊκό για τη γλυκύτητα της αναπνοής. Δεν βρίσκουμε κανένα άλλο δέντρο που να παράγεται στα Media.

Τα κιτρόνια, είτε ο πολτός τους είτε τα κουκούτσια, λαμβάνονται στο κρασί ως αντίδοτο στα δηλητήρια. Ένα αφέψημα εσπεριδοειδών, ή ο χυμός που εξάγεται από αυτά, χρησιμοποιείται ως γαργάρα για να δώσει γλυκύτητα στην αναπνοή. Τα κουκούτσια αυτού του φρούτου συνιστώνται στις έγκυες γυναίκες να μασούν όταν προσβάλλονται από ατονία . Τα εσπεριδοειδή είναι επίσης καλά για ένα αδύναμο στομάχι, αλλά δεν είναι εύκολο να τα φάμε παρά μόνο με ξύδι

– Εγγενές στην Ινδία ?

Το κίτρο πιστεύεται ότι ήταν εγγενές στην Ινδία , σε κοιλάδες στους πρόποδες των ανατολικών Ιμαλαΐων .

Θεωρείται ότι τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν ο Θεόφραστος αναφέρει το «Μήλο της Μέσης», το κίτρο καλλιεργούνταν ως επί το πλείστον στην Κασπία Θάλασσα στο δρόμο του προς τη λεκάνη της Μεσογείου , όπου καλλιεργούνταν κατά τους μεταγενέστερους αιώνες σε διάφορες περιοχές. όπως περιγράφεται από τον Erich Isaac

– Η διάδοση του ,έγινε από τον Μ. Αλέξανδρο ?

Πολλοί αναφέρουν τον ρόλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι στρατοί του καθώς επιτέθηκαν στο Ιράν και σε αυτό που είναι σήμερα το Πακιστάν , ως υπεύθυνοι για την εξάπλωση του κίτρου προς τα δυτικά, φτάνοντας στις ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία .

– Που καλλιεργείται σήμερα στον κόσμο .

Το κίτρο σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στη Γαλλία (Κορσική), στη Νότια Ιταλία (Σικελία, Καλαβρία), στο Πόρτο Ρίκο και σε μικρές ποσότητες το κίτρο καλλιεργείται επίσης στο Ισραήλ, που χρησιμοποιείται από τους Εβραίους στην ετήσια θρησκευτική γιορτή της Σκηνοπηγίας.

– Που καλλιεργείται στην Ελλάδα

. Όσον αφορά ειδικότερα τη χώρα μας η βασική παραγωγή του εντοπίζεται στην Κρήτη ενώ μικρότερες ποσότητες παράγονται επίσης στη Νάξο και την Αιγιαλεία (Διακοφτό).

Στην περιοχή του Μέσα Μυλοποτάμου στην Κρήτη (Γαράζο, Απλαδιανά, Δαφνέδες, Αγιά, Πέραμα κ.ά.) παράγεται το μεγαλύτερο ποσοστό της ελληνικής κιτροπαραγωγής (60-65%) ενώ στην Κρήτη γενικότερα παράγεται το 90% της συνολικής μας παραγωγής σε κίτρα.

Σε όγκο παραγωγής η χώρα μας συναγωνίζεται το Πόρτο Ρίκο με παραγωγή που κυμαίνεται γύρω στους 1000 τόνους ετησίως, ενώ ακολουθεί η Ιταλία με πολύ μικρότερες ποσότητες (περίπου 200-300 τόνους ετησίως). Τα τελευταία χρόνια στον Ευρωπαϊκό χώρο εισήχθησαν και ποσότητες από τη Βραζιλία.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ

Επιστημονική ταξινόμηση επεξεργασία

Βασίλειο: Plantae

Clade : Τραχειόφυτα

Clade : Αγγειόσπερμα

Clade : Eudicots

Clade : Ροσίδες

Σειρά: Sapindales

Οικογένεια: Rutaceae

Γένος: Εσπεριδοειδές

Είδος: C. medica

Διωνυμικό όνομα Citrus medica

ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος που το ονόμασε << nata Assyria malus . >>

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ/ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Περιέχει φλαβονοειδή, αιθέριο έλαιο, βιταμίνες Α, Β1, Β2, Β3, Β6, C, E, P, οργανικά οξέα, φυλλικό οξύ, σάκχαρα, ανόργανα άλατα ασβεστίου, καλίου, φωσφόρου, μαγνησίου, νατρίου, σιδήρου και κοβαλτίου. Το αιθέριο λάδι τους περιέχει τερπενικούς υδατάνθρακες, αλκοόλες, λεμονέλιο και ανθρανιλικό μεθύλιο.

Τα φύλλα τους περιέχουν ένα γλυκοσίδιο, την εσπεριδίνη και μια πικρή ουσία την λεμονίνη.

Τα άνθη τους περιέχουν αιθέριο λάδι που αποτελείται από υδατάνθρακες, αλκοόλες και ανθρανιλικό μεθύλιο.

Η φλούδα του κίτρου έχει πολλές βιοχημικές ουσίες.

Περιέχει άφθονο αιθέριο λάδι, άλατα νατρίου και καλίου και βιταμίνες, όπως είναι μεταξύ άλλων και η αντιφλεγονώδης βιταμίνη C, που χρησιμοποιείται στη θεραπεία πολλών παθήσεων.

Η πράσινη φλούδα των καρπών τους περιέχει αιθέριο λάδι με κύριο συστατικό το λεμονένιο και πικρές ουσίες την αουραντιαμαρίνη και την εσπεριδίνη.

Η κίτρινη φλούδα των καρπών τους είναι γεμάτη βιταμίνες και αιθέριο έλαιο. Περιέχει τέφρα, πηκτίνη, οργανικά οξέα, όπως το κιτρικό και μηλικό οξύ, φλαβονοειδή, γλυκοσίδια, όπως την εσπεριδίνη, ναριγγίνη και αιθέριο λάδι. Η φλούδα του κίτρου χρησιμοποιείται τόσο στη φαρμακοβιομηχανία όσο και στη ζαχαροπλαστική και στη σαπωνοποιία.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Το Citrus Medica είναι φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του διαβήτη , του καρκίνου , του έλκους , των ελμινθικών , των μικροβιακών λοιμώξεων . Είναι επίσης αποτελεσματικό ως αναλγητικό, αντιφλεγμονώδες και διαθέτει και αντικαρκινικές ιδιότητες.

Ακόμη :

– Συμβάλει στη τόνωση της όρεξης

Διεγείρει την όρεξη και την τονώνει .

– Ναυτία και τον εμετό

Είναι αποτελεσματικό φάρμακο για τη ναυτία και τον εμετό.

–Μπέρι-μπέρι

Οι καρποί του φυτού είναι πλούσια πηγή ασκορβικού οξέος και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία του beri – beri, καθώς και στη σύνθεση της διατροφής ως προληπτικό μέτρο.

–Γαστρικές διαταραχές

Ο χυμός κίτρου ήταν γνωστός και έχει χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς σκοπούς, ειδικά για διάφορα εντερικά προβλήματα

Το φυτό έχει μοναδικές θεραπευτικές ιδιότητες, χρήσιμο για γαστρικές διαταραχές,αποτρέπει τις κρίσεις δυσεντερίας και εμετού, χρησιμοποιείται για την ασθένεια κίνησης.

–Παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος,

Παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, καθώς έχει αποχρεμπτική δράση.

– Νευρικό σύστημα,

Έχει αντισπασμωδική και τονωτική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, βελτιώνει τη διάθεση.

– Ήπαρ – σπλήνα

Χρησιμοποιείται επίσης σε παθήσεις του ήπατος και του σπλήνα.

– Μάτια

Χρησιμοποιείται για το πλύσιμο των ματιών με πυώδεις-φλεγμονώδεις ασθένειες. Γλαυκώμα ,Οφθαλμική υπόταση ,Οξειδωτική βλάβη , Καταρράκτη Φλόγωση της μεμβράνης των βλεφάρων

– Βακτηριοκτόνο, αντισηπτικό

Έχει βακτηριοκτόνο, αντισηπτικό και λαμπερό αποτέλεσμα στο δέρμα. Βοηθά στην καύση του σωματικού λίπους. Μικροβιακές λοιμώξεις

– Εξανθήματα δερματικές λοιμώξεις

Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία εξανθημάτων και άλλων δερματικών λοιμώξεων.

Βοηθά στη σημαντική μείωση της μελάγχρωσης χωρίς να βλάπτει το δέρμα. Στεγνώνει το λιπαρό δέρμα και το απολυμαίνει.

Θρέφει και τονώνει, έχει αντιοξειδωτική και αντηλιακή δράση, καθαρίζει και αναζωογονεί.

– Βελτιώνει το μεταβολισμό

Βελτιώνει το μεταβολισμό, ομαλοποιεί την κυκλοφορία του αίματος και εξομαλύνει το δέρμα, κάνοντας το δέρμα λείο και ελαστικό.

–Κνησμοί

Ανακουφίζει από τον κνησμό και τον ερεθισμό μετά από τσιμπήματα εντόμων.

–Μαλλιά

Χρήσιμο για όλους τους τύπους μαλλιών και τριχωτού της κεφαλής. Θεραπεύει το τριχωτό της κεφαλής, βοηθά στην απαλλαγή από την πιτυρίδα, κάνει τα μαλλιά λεία και λαμπερά, μαλακώνει τη δομή τους. Ρυθμίζει την έκκριση των σμηγματογόνων αδένων. Βοηθά να διατηρηθούν τα μαλλιά φρέσκα και καθαρά.

–Πονοκέφαλοι- νευρωτικές διαταραχές

Το άρωμα του αιθέριου ελαίου του φυτού ανακουφίζει από νευρωτικές διαταραχές και πονοκεφάλους,

–Καρδιά

Το σημαντικότερο όφελος που προκύπτει από την κατανάλωση κίτρου είναι ότι έχει παρατηρηθεί πως είναι πολύ ευεργετικό για την καρδιά, διότι ρυθμίζει την καρδιακή συχνότηta

–Διουρητικό

Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε ίνες του είναι ένα εξαιρετικό φαγητό για την πέψη και μαζί με τη λήψη νερού χρησιμοποιείται ως διουρητικό σε θεραπείες αδυνατίσματος.

–Αντιβιοτικό

Το φυσικό έλαιο του κίτρου, θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα αντιβιοτικά και πιστεύεται ότι είναι ένα αποτελεσματικό αντίδοτο στο δηλητήριο.

–Αντιγήρανση

Η υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες του κίτρου, του δίνει τη δυνατότητα να αποτρέψει τη γήρανση και να βοηθά την καλή κυκλοφορία του αίματος

– Αρθριτορευματικές παθήσεις

Το αιθέριο έλαιο, τα άλατα σοδίου και οι βιταμίνες, ειδικά η C, το καθιστούν αποτελεσματικό για τις αρθριτορευματικές παθήσεις, την αρτηριοσκλήρωση, τις νεφρίτιδες και όλες τις παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος.

–Κοιλιακό άλγος -Σπασμός

Ο χυμός κίτρου ήταν γνωστός και έχει χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς σκοπούς, ειδικά για διάφορα εντερικά προβλήματα, αλλά και για προβλήματα που αφορούν τους πνεύμονες.

– Διουρητική δράση

Επίσης, η αποτελεσματική διουρητική δράση του μυρωδάτου αυτού καρπού διευκολύνει την αφαίρεση των υγρών και κατά συνέπεια την αποφυγή της κατακράτησης.

– Άλλες περιπτώσεις

Λέγεται ακόμη ότι έχει αντιγριπικές, τονωτικές ιδιότητες και συστήνεται και σε αιμοπτύσεις και ηπατικές παθήσεις.

Χρησιμοποιείται σε Ελμινθικά προβλήματα , Διαβήτη ,Καρκίνο , Ελκος

Σε κρυολογήματα χρησιμοποιείται μαζί με θρούμπι, ρίγανη, μερσίνι, λασμαρί, πεύκο, ευκάλυπτο και άλλα βότανα σε θεραπευτικά μπάνια

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Επειδή μπορεί από την υπερβολική ή λάθος χρήση να δημιουργηθούν προβλήματα οι :

–Εγκυμονούσες η θηλάζουσες μητέρες .

Σε γυναίκες που εγκυμονούν ή θηλάζουν η χρήση να γίνετε με ιδιαίτερη προσοχή.

–Αλλεργίες

Έχουν εμφανισθεί περιπτώσεις σε ορισμένους ανθρώπους με αλλεργικές αντιδράσεις. Καθώς και τροφική ατομική δυσανεξία /

Η τροφική δυσανεξία στο κίτρο είναι η υπερευαισθησία που αναφέρεται στη δυσκολία της πέψης του συγκεκριμένου φρούτου

–Να υπάρχει μέτρο στην κατανάλωση

Δεν πρέπει να υπάρχει υπερβολή με τη χρήση τους.

Διότι αν κάποιος έχει παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα, όπως έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου ή συχνή γαστρίτιδα, τότε στην πραγματικότητα, μετά την κατανάλωση εσπεριδοειδών, μπορεί να έχει καούρα ή παλινδρόμηση. Είναι ιδιαίτερα κακό σε αυτή την περίπτωση η βρώση με άδειο στομάχι στη φυσική τους μορφή, με αποτέλεσμα να υπάρχουν έντονοι πόνοι ή κρίσεις καούρας που προκαλούν τα εσπεριδοειδή. Ένας από τους κανόνες είναι να ελέγχετε την ποσότητα τους και να μην τρώμε με άδειο στομάχι .

Οι ειδικοί δεν συμβουλεύουν την κατάχρηση των εσπεριδοειδών.

Αυτά τα προϊόντα μπορεί να έχουν παρενέργειες.

ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ

Σε αυτό το σημείο παραθέτουμε την παρατήρηση αρχαίων φιλόσοφων που έλεγαν :

<< Οποιοδήποτε προϊόν μπορεί να γίνει και φάρμακο και δηλητήριο για το άτομο που το χρησιμοποιεί. Και μόνο η δόση και η ποσότητα καθορίζουν σε τι μπορεί να μετατραπεί τελικά για έναν συγκεκριμένο οργανισμό >>

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η παρούσα δημοσίευση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα. Για την ιατροφαρμακευτική χρήση του κίτρου να ζητείται πάντα η γνώμη των επιστημόνων υγείας .