Ερμηνεία Ποντιακών λέξεων και φράσεων ”Εγάπς ” .” Τραγῳδίας ” . ” Ψήα σ’.” Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου

Στην σημερινή δημοσίευση δίνουμε ένα απόσπασμα Ποντιακού τραγουδιού
που το ερωτευμένο αγόρι  απευθύνεται στην αγαπημένη του μεταφέροντας το πόνο  που δίνει στην ψυχή του ,η αγάπη του.
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Αούτα τα πονέματα, τ’ εγάπς τα τραγωδίας, για τ’ εσέν εγουτούρεψα, να χαίρουνταν τα ψήα σ’.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Αυτοί οι πόνοι της αγάπης, τα τραγούδια , για σένα  κάνω  τρέλες ,να χαίρεται η ψυχή σου.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΞΕΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
Από το απόσπασμα του τραγουδιού που παραθέτουμε επιλέξαμε τις λέξεις
1. ”Εγάπ ” 2.” Τραγῳδίας  ”  3. ” Ψήα σ’.”
***************************************
1.. ” Εγάπ ”
Η λέξη ” Εγάπ ” προέρχεται από την λέξη «αγάπη» που πολλοί συγγράφεις και ποιητές  την  χρησιμοποιούσαν.
Λέξη που εξέφραζε κυρίως  το ερωτικό συναίσθημα αλλά και την .ψυχική διάθεση που κυριαρχείται από αισθήματα φιλίας, στοργής, συμπάθειας, τρυφερότητας, αφοσίωσης .
Στην Ελληνιστική περίοδο παράγωγο ήταν  η λέξη”  ἀγαπητός, ” που  την κλασσική  περίοδο συνώνυμο της ήταν η λέξη  ”επιθυμητός”.
Αγάπη και αγάπες (πληθ.)  είναι και οι αντίστοιχες  νεοελληνικές λέξεις
*************************************
2    ” Τραγωδίας  ”
Η λέξη ” Τραγωδίας” ‘ προέρχεται από την λέξη «τραγῳδία » που ονομαζόταν ένα είδος δραματικής ποίησης που προήλθε από τη λατρεία του θεού Διονύσου και που καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στην κλασική Aθήνα.
Την τραγωδία ,η αρχαία ελληνική τραγωδία ,  η των τράγων ᾠδή, ,το τραγούδι του Χορού απέδιδαν  τα μέλη της χορωδίας που ήταν είναι μεταμφιεσμένα σε Σατύρους (τραγόμορφους δαίμονες) στα θεατρικά έργα.
Στην ποντιακή διάλεκτο”  τα τραγωδίας ” σήμαινε τα τραγούδια.
Σήμερα  «Τραγωδία» σημαίνει, το οδυνηρά συγκλονιστικό γεγονός, ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές,, ενώ οι λέξεις «τραγούδι» και «τραγουδιστής» ασφαλώς προέρχονται από την τραγωδία και τους τραγωδούς, τους  λάτρεις του Βάκχου
***************************************
3.   Ψιή,  Ψήα (πληθ.)
Η λέξη Ψήα  προέρχεται από τον πληθυντικό  της αρχαιοελληνικής λέξης ψυχή ,που και αυτή με την σειρά της προήλθε   από το ρήμα «ψύχω»=πνέω, φυσώ
«Ψυχή» σήμαινε αρχικά «ανάσα, πνοή».
Η ψυχή, το πνεύμα του ανθρώπου (σε αντίθ. με το σώμα) |
Λέμε  αυτός  o  άνθρωπος  που έχει ψυχή.
Η ψυχή ως έδρα επιθυμιών και παθών είναι η  όρεξη, το πάθος,η  ορμή.
Η ψυχή ως όργανο του νου, κρίση νοημοσύνης, ο νους  πολλές  φορές συνταυτίζεται με την καρδιά και αντί να λέμε  αυτός έχει ψυχή .λέμε αυτός  έχει καρδιά.