Δαφνοκέρασο (Prunus laurocerasus) Σταύρου Π. Καπλάνογλου, Γεωπόνου

ΔΑΦΝΟΚΕΡΑΣΟ – Prunus laurocerasus Ροδόδαφνον – Δάφνη της Τραπεζούντας – Ροδάφνον -Δοράφνον, Δαφνοκέρασον – Ταφλάν’ – Καράγεμις – Λαουροκέρασο.

Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου , επιστημονικού σύμβουλου ΦΥΤΩΡΙΩΝ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ στην Κοζάνη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η δαφνοκέρασος (επιστημονική ονομασία: Prunus laurocerasus), λαουροκέρασο και επίσης γνωστό ως Ροδόδαφνον στην περιοχή του Πόντου .
Είναι αειθαλές φυτό της οικογένειας Ροδίδες, ιθαγενές σε περιοχές κοντά στη Μαύρη Θάλασσα στη νοτιοδυτική Ασία και τη νοτιοανατολική Ευρώπη, από την Αλβανία και τη Βουλγαρία ανατολικά μέσω Τουρκίας στα βουνά του Καυκάσου και στο βόρειο Ιράν.

ΙΣΤΟΡΙΑ
To ΡΟΔΟΔΑΦΝΟΥ (Δαφνοκέρασο ) του Πόντου ή δαφνοκέρασο όπως λέγεται σήμερα υπήρχε σε άγρια κατάσταση σε αρκετά σημεία της βαλκανικής χερσονήσου. Πιο ανατολικά, βρισκόταν στη φυσική του κατάσταση σε αυτές τις χώρες που αποτελούσαν παλαιότερα την Υπερκαυκασία, δηλαδή τη Γεωργία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Επίσης παρούσα στο βόρειο Ιράν, η δαφνοκερασία δ ευδοκιμεί επίσης κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας. Εκεί το ανακάλυψε ο Πιερ Μπελόν το 1546, εξ ου και το παρατσούκλι Δάφνη της Τραπεζούντας, από το όνομα αυτής της Ποντιακής πόλης μεταφέρεται στην κοντινή Κωνσταντινούπολη και αργότερα στην Αγγλία.
Βέβαια δεν ήταν και το μοναδικό όνομα στο Πόντο , εκτός από το ροδόδαφνον,που ήταν ευρύτερα γνωστό λεγόταν και ροδάφνον , δοράφνον, δαφνοκέρασον ή ταφλάν’, καράγεμις κ.ά.

Επιτρέποντας στους πρώτους Ελισαβετιανούς να απολαύσουν το γυαλιστερό, σκούρο (και πάντα) πράσινο φύλλωμά του, τα γλυκά αρωματισμένα ανοιξιάτικα λουλούδια και τα ελκυστικά, κόκκινα καλοκαιρινά μούρα του που σκουραίνει έως μαύρο και, φυσικά, προσελκύει τους ξενιστές των μελισσών και των πεταλούδων.
Έχει καλή εμφάνιση και εύκολη συντήρηση .

Το δαφνοκέρασο ήταν το αγαπημένο των πειραματικών γιατρών τον 18ο και τον 19ο και ενώ εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στη σύγχρονη φαρμακολογία, βρίσκεται ευρύτερα στα εργαστήρια αρωματοποιίας.
Είναι ένα από εκείνα τα φυτά των οποίων το όνομα, αν και με ακρίβεια περιγραφικό, είναι επίσης παραπλανητικό.
Ανήκε στο γένος Prunus και έτσι σχετίζεται με τα δαμάσκηνα, τα κεράσια, τα ροδάκινα, τα νεκταρίνια, τα βερίκοκα και τα αμύγδαλα, αλλά το δεύτερο μέρος της διωνυμικής ονοματολογίας του – laurocerasus – και το αγγλικό του όνομα αντικατοπτρίζουν και τα δύο την ομοιότητά του με την Δάφνη (Laurus nobilis) με το οποίο είναι εντελώς άσχετο.

Στην Ευρώπη γνώριζαν εδώ και αιώνες την χρήση του ανθόνερου των φύλλων του δέντρου στην ιατρική.
Στη Γαλλία χρησιμοποιούσαν τα φύλλα για τον αρωματισμό του γάλακτος και των γαλακτερών.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να έχουν σημειωθεί αρκετές δηλητηριάσεις. Από τα φύλλα έπαιρναν με απόσταξη έπαιρναν αιθέριο έλαιο (eau distillee de laurier cerice). ‘
. Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα το νερό που λάμβαναν από την απόσταξη της Δαφνοκερασιάς, ήταν πηγή υδροκυανικού οξέως, γνωστού και ως πρωσικού οξέως.

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Υφομοταξία: Ροδίδες (Rosidae)
Τάξη: Ροδώδη (Rosales)
Οικογένεια: Ροδοειδή (Rosaceae)
Υποοικογένεια: Αμυγδαλοειδή (Amygdaloideae)
Γένος: Προύμνη (Prunus)
Είδος: P. laurocerasus
Διώνυμο
Prunus laurocerasus
(Προύμνη η δαφνοκέρασος)
Λινναίος, 1755
Συνώνυμα: Δάφνη Trébizonde, δάφνη αμυγδάλου, δάφνη γάλακτος, δάφνη κρέμας, δάφνη τάρτας, δάφνη κ.λπ.
Τα κοινά ονόματά του αναφέρονται στην ομοιότητα του φυλλώματος και της εμφάνισης με τη δάφνη (Laurus nobilis, στην οικογένεια Λαουρίδες), και τις χρήσεις της .

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΚΑ
–Φυτό
Το δαφνοκέρασο είναι αειθαλής θάμνος ή μικρό έως μεσαίου μεγέθους δέντρο, με ύψος 5 με 15 μέτρα, σπάνια έως 18 μέτρα, με πλάτος κορμού έως 60 εκατοστά.
– Φύλλα
Τα φύλλα είναι σκούρα πράσινα, δερματώδη, γυαλιστερά, με μήκος (5–)10–25(–30) εκ. και πλάτος 4–10 εκ., με λεπτό οδοντωτό περιθώριο.
Τα φύλλα μπορεί να έχουν άρωμα αμυγδάλου όταν συνθλίβονται.
–Ανθή
Τα μπουμπούκια εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη και ανοίγουν στις αρχές του καλοκαιριού σε όρθιους 7-15 βότρυες με 30–40 λουλουδία. Κάθε λουλούδι έχει διάμετρο ένα εκατοστό, με πέντε κρεμ-λευκά πέταλα και πολυάριθμους κιτρινωπούς στήμονες με γλυκιά μυρωδιά. Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου και τον Απρίλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς συλλέγονται τα νεαρά φύλλα.
–Καρπός
Ο καρπός είναι ένα μικρό κεράσι διαμέτρου 1–2 εκατοστών και μαυρίζει όταν ωριμάσει στις αρχές του φθινοπώρου

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Το δαφνοκέρασο είναι ένα ευρέως καλλιεργούμενο καλλωπιστικό φυτό, που χρησιμοποιείται για φύτευση σε κήπους και πάρκα σε εύκρατες περιοχές παγκοσμίως. Συχνά χρησιμοποιείται για φράκτες.
Οι περισσότερες ποικιλίες είναι ανθεκτικοί θάμνοι που μπορούν να αντεπεξέλθουν σε δύσκολες συνθήκες ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των σκιερών και ξηρών συνθηκών, και οι οποίοι ανταποκρίνονται καλά στο κλάδεμα.
Καλλιεργούνται περισσότερες από 40 ποικιλίες

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν υδροκυάνιο, μία δηλητηριώδη ουσία που περιέχουν και τα πικραμύγδαλα στα οποία προσδίδει την γνωστή γεύση.
Η τοξίνη αυτή βρίσκεται κύρια στα φύλλα (ιδιαίτερα στα νεαρά) και λιγότερο τους σπόρους του φυτού.
Τα φύλλα περικλείουν δύο τοξικά γλυκοσίδια, την προυλαουρασίνη και την προυνασίνη σε ποσοστό 1,5%.
Κατά την μάσηση αυτά μετατρέπονται σε γλυκόζη, υδροκυάνιο και βενζαλδεϋδη.
Το κυανίδιο επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θάνατο.
Τα σπέρματα περιέχουν αμυγδαλίνη. Η αμυγδαλίνη και η προυνασίνη, που περιέχει το φυτό είναι ουσίες που όταν έρθουν σε επαφή με το νερό, μετατρέπονται σε υδροκυανικό οξύ.

ΕΔΩΔΙΜΟΤΗΤΑ
Παρά την ύπαρξη ισχυρών δηλητηρίων στο Δαφνοκέρασο οι καρποί τρώγονται .
Αυτό ομως μπορεί να γίνει μόνον από ανθρώπους που ξέρουν
να το χρησιμοποιούν ,κατι ανάλογο που γίνεται και στα μανιτάρια , που ενώ κάποια από αυτά είναι πεντανόστιμα και ωφέλιμα στους αδαείς μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημίες
Οι καρποί είναι βρώσιμοι, με γλυκιά γεύση και άρωμα.
Χρησιμοποιείται για την παρασκευή κρασιού και αναψυκτικών

* Η χρήση του Ροδόδαφνου στον Πόντο
Στον Πόντο θεωρούσαν τους καρπούς του εκλεκτό και συγχρόνως θεραπευτικό έδεσμα.
Εκεί ακόμη και σήμερα πωλείται στις λαϊκές ή στις άκρες του δρόμου και συχνά οι μη γνωρίζοντες το μπερδεύουν με κεράσι. Το χειμώνα οι Πόντιοι το τρώνε αποξηραμένο σαν σταφίδα μαζί με λεφτοκάρυα, καρύδια ή αμύγδαλα, καθώς αποτελεί πηγή ενέργειας τις κρύες μέρες και νύχτες.
Στην Ελλάδα, πρόσφυγες το έφεραν και το φύτεψαν μεταξύ άλλων στους Σιταγρούς Δράμας και στον Προφήτη Ηλία της Καβάλας , το μαζεύουν όταν ωριμάσει, το αλατίζουν και το καταναλώνουν όπως τις ελιές.
Συγκομιδή:
–*Τα φύλλα τον Ιούλιο/Αύγουστο,
–* Οι καρποί σε τέλεια ωριμότητα (όταν είναι σχεδόν μαύρα).

ΙΑΤΡΟ ΦΑΡΜΑΚΕΥΡΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Δρα ως αντισπασμωδικό, ναρκωτικό, οφθαλμικό και ηρεμιστικό.
Οι δύο κύριοι τομείς παρέμβασης του δαφνοκέρασου βρίσκονται στους σπασμούς και στον πόνο.
Έχει χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπίσει :
–*Γαστρεντερικές διαταραχές: κράμπες στομάχου, γαστραλγία, εντερίτιδα, επώδυνοι σπασμοί του στομάχου και των εντέρων, ανεξέλεγκτος έμετος, έμετος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
– * Αναπνευστικές διαταραχές:
Όπως ο βήχας (βήχας, νευρικός, λαρυγγικός), λαρυγγίτιδα, τραχειίτιδα, χρόνια πνευμονική καταρροή, βρογχίτιδα, χρόνια πλευρίτιδα, πνευμονία, κοκκύτης, αιμόπτυση, ανακουφιστικό στην πνευμονική φυματίωση, δύσπνοια, βρογχικοί σπασμοί, ασθματικά
–*Δερματικές διαταραχές:
Επιφανειακή και τραυματική φλεγμονή του δέρματος, ερεθισμός και κνησμός που προκαλείται από το εξάνθημα πολλών μολυσματικών ασθενειών, επώδυνη πληγή, κνησμός (πρωκτικός, γεννητικός), έκζεμα, έγκαυμα, επώδυνη θλάση, ψώρα, όλες οι άλλες χρόνιες δερματικές παθήσεις με κνησμό ή πόνος
–*Καρδιαγγειακές διαταραχές:
Αίσθημα παλμών, καρδιακοί σπασμοί, επακόλουθη αϋπνία
–* Άλλοι σπασμοί και πόνος:
Αιμορροϊδικοί σπασμοί, ρευματισμοί, νευραλγία προσώπου και υπερκόγχης, ωμοπλαλγία, ισχιαλγία, ελκώδης και/ή επώδυνος καρκίνος (μαστού, όρχεων, μήτρας)
–*Άλλη συμφόρηση
(γαλακτώδης, ηπατική)
Σε μικρή ποσότητα αυτή η δηλητηριώδης ουσία μπορεί να τονώσει την αναπνοή, βελτιώνει την πέψη και δίνει μια αίσθηση ευφορίας.
Επίσης θεωρείται ότι δρα θετικά στη θεραπεία του καρκίνου.
. Εξωτερικά το κρύο έγχυμα των φύλλων χρησιμοποιείται για οφθαλμικές πλύσεις.
Τα φύλλα που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι φρεσκοκομμένα, γιατί τα αποξηραμένα φύλλα έχουν χάσει τα ενεργά συστατικά τους.
– Δαφνόνερο
Το δαφνόνερο κερασιών (lat. Aqua Laurocerasi), το οποίο είναι προϊόν απόσταξης ενός αφεψήματος κέικ ή φρέσκων φύλλων με νερό, περιέχει τα προϊόντα υδρόλυσης αμυγδαλίνης – υδροκυάνιο (περίπου 0,1%) και βενζαλδεΰδη και παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως ένα ηρεμιστικό και αναλγητικό.
Επί του παρόντος, έχει αντικατασταθεί από τη συμβατική φαρμακοποιία, αλλά συνεχίζει να χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική (για επίμονο πυρετό, νυχτερινό βήχα, ανεπάρκεια μιτροειδούς και άλλες ενδείξεις).

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Το δαφνοκέρασο δεν είναι ασφαλές για χρήση από το στόμα.
Τα λουλούδια, ο φλοιός, τα μπουμπούκια, οι σπόροι και τα φύλλα είναι δηλητηριώδη.
Οι καρποί περιέχουν μικρές ποσότητες υδροκυανίου:
Οποιοδήποτε φρούτο έχει πικρή γεύση (που υποδηλώνει μεγαλύτερες συγκεντρώσεις υδροκυανίου) δεν πρέπει να καταναλώνεται
Τα φύλλα και οι σπόροι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή ενόχληση στον άνθρωπο εάν καταποθούν.
Μπορεί να προκαλέσει πολλές παρενέργειες όπως πόνο, κρύο ιδρώτας, ναυτία, εμετό, διάρροια, μούδιασμα, ζάλη, πονοκέφαλο, πυρετό, απώλεια όρασης, μυϊκή αδυναμία, σοβαρά καρδιακά και πνευμονικά προβλήματα, και άλλες σοβαρές παρενέργειες.
Σε υπερβολική ποσότητα όμως μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο
Τα δαφνοκέρασα έχουν υπόγλυκη και στυφή γεύση, ενώ αν καταναλώσει κανείς περισσότερα από μια χούφτα, αρχίζει να νιώθει τη ναρκωτική ουσία που περιέχουν στο στόμα και τη γλώσσα, αφού αυτή μουδιάζει και παρουσιάζει υπαισθησία.
Η τοξικότητα του σπόρου μέσα στον καρπό είναι παρόμοια με την τοξικότητα των κυανιούχων σπόρων μέσα στα βερίκοκα και τα ροδάκινα.
– Προσοχή και στα ζώα
Το φυτό είναι δηλητηριώδες. Περιέχει υδροκυανικό οξύ και άλλες τοξικές ουσίες.
Τα πρόβατα και οι κατσίκες δηλητηριάζονται συχνότερα από φύλλα.
Τα βοοειδή και τα άλογα δεν το τρώνε, αν το φάνε κατά λάθος, δηλητηριάζονται. Τα φύλλα είναι πιο δηλητηριώδη. Όταν στεγνώσει, οι τοξικές ιδιότητες εξαφανίζονται].

ΧΡΗΣΕΙΣ
Καλλιεργείται από παλιά ως καλλωπιστικό φυτό.
Όπως η δάφνη, το δαφνοκέρασο χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή δάφνινων στεφανιών.
Χρησιμοποιείται ευρέως σε φράκτες, καθώς και σε μαζική φύτευση σε πλαγιές για την ενίσχυση του εδάφους
Το φύλλωμα χρησιμοποιείται επίσης για κομμένο πράσινο στην ανθοκομία.
Τα φύλλα περιέχουν πολύ αιθέριο έλαιο· χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο των φύλλων δάφνης και για να αρωματίσουν το γάλα .
Τα φύλλα περιέχουν 5-10 και ο φλοιός – 10-11% τανίνες, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη εκχυλισμάτων μαυρίσματος
ΠΡΟΣΟΧΗ -ΠΡΟΣΟΧΗ
Όπως ήδη έχει αναφερθεί είναι βότανο δηλητηριώδες που χρησιμοποιείται μόνο κάτω από τις οδηγίες ιατρών. Υπάρχει κίνδυνος δηλητηριάσεων και είναι πολύ επικίνδυνη η χρήση του ιδιαίτερα σε παιδιά

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.