Το ερωτικό “σοκολατί”. Τι λέει η επιστήμη;

Το περιβάλλον της Γης, με το σύνολο των φυσικών και βιολογικών παραγόντων που το καθορίζουν, δεν θα μπορούσε παρά να είναι φιλικό προς τον άνθρωπο, ειδάλλως το είδος μας δεν θα… κοσμούσε τον πλανήτη με την παρουσία του!

Η ηλιακή ακτινοβολία είναι ένας φυσικός παράγοντας, ο οποίος ουσιαστικά προσφέρει το σύνολο της ενέργειας που καταναλώνει ο πλανήτης και όλες οι φυσικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένων αυτών που διενεργούνται εντός του ανθρώπινου οργανισμού, ενσωματώνουν, σε ποικίλο βαθμό, αυτόν τον παράγοντα.

Τύποι δέρματος
Ο φωτότυπος 1 είναι το κατάλευκο δέρμα, με γαλανά ή καστανά μάτια και ξανθά ή κόκκινα μαλλιά.

Δεν μαυρίζει ποτέ, και πάντοτε καίγεται, ακόμα και μετά από μικρή έκθεση στον ήλιο. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 50+ και περιορισμένη έκθεση στην ήλιο σταδιακά και αργά αυξανόμενη.

Ο φωτότυπος 2 είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα με γαλάζια μάτια και ξανθά ή ανοιχτά καστανά μαλλιά που, καίγεται εύκολα και δύσκολα μαυρίζει. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 30-50.
Ο φωτότυπος 3 είναι μέτρια λευκή επιδερμίδα με καστανόξανθα ή καστανά μαλλιά. Καίγεται εύκολα από τον ήλιο, αλλά τελικά μαυρίζει. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 20-40.
Ο φωτότυπος 4 είναι το κλασικό μεσογειακό δέρμα, με ελαφρά μελαχρινό χρώμα με καστανά μαλλιά. Μαυρίζει εύκολα, αλλά αν δεν το προσέξει κανείς, καίγεται. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας δείκτη προστασίας 15-30.
Ο φωτότυπος 5 είναι το σκούρο καφέ δέρμα, με σκούρα μάτια και μαλλιά. Μαυρίζει εύκολα και καίγεται σπάνια. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 10-15.
Ο φωτότυπος 6 είναι το πολύ σκούρο καφέ ή μαύρο δέρμα, που ποτέ δεν καίγεται και πάντα μαυρίζει. Επιλέγουμε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 10-15.

Μηχανισμοί προσαρμογής
Η κερατίνη στιβάδα της επιδερμίδας, αποτελώντας το εξωτερικό περίβλημά της, είναι το μείζον εμπόδιο στην ακτινοβολία UVB, αφήνοντας μόνο το 10% αυτής (σε άτομο που δεν έχει καθόλου μαύρισμα) να φτάσει στα βαθύτερα στρώματα του δέρματος. Το δέρμα περιέχει αρκετά φυσικής προέλευσης «φίλτρα», που αντανακλούν, διαθλούν ή απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση έχει η μελανίνη. Η ποσότητα της μελανίνης που περιέχεται σε δεδομένο τύπο δέρματος είναι άμεση συνάρτηση της έκθεσης στον ήλιο κατά το διάστημα των λίγων προηγούμενων ημερών. Η συνεχιζόμενη έκθεση κινητοποιεί τη διαρκή παραγωγή και άθροιση μελανίνης, με αποτέλεσμα το μαύρισμα. Η επίτευξη μαυρίσματος αντιπροσωπεύει αυξημένη αντοχή στην ηλιακή ακτινοβολία. Μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι το μαύρισμα είναι «ένα καλό αντηλιακό».

Οι συνέπειες
Εάν όμως το δέρμα παραμείνει εκτεθειμένο σε περισσότερη ηλιακή ενέργεια από όση μπορεί να αντέξει, οι άμεσες συνέπειες είναι το ηλιακό έγκαυμα και οι φωτοδερματοπάθειες. Στις απώτερες συνέπειες (χρόνια

προβλήματα) εντάσσεται από πολλούς η πρόκληση καρκίνου του δέρματος και η φωτογήρανση.
Μία από τις αρνητικές τυπικές ιδιότητες της υπεριώδους ακτινοβολίας Α είναι η παραγωγή ελευθέρων ριζών στο δέρμα. Οι ελεύθερες ρίζες είναι μοριακές ενώσεις που επιτίθενται στα υγιή κύτταρα και με μια σειρά οξειδωτικών αντιδράσεων προκαλούν την καταστροφή τους. Αυτό οδηγεί στην πρόωρη γήρανση του δέρματος (φωτογήρανση). Αυτή αποτελεί μη αναστρέψιμο φαινόμενο, το οποίο χαρακτηρίζεται κυρίως από μερική αλλοίωση των ιδιοτήτων του δέρματος και δεν έχει σχέση με τη γονιδιακή γήρανση του δέρματος. Το δέρμα χάνει προοδευτικά τη φυσιολογική ρόδινη χροιά του και γίνεται φαιό, κιτρινωπό, ρυτιδωμένο, χαλαρό. Κατά περιοχές, εμφανίζονται μικρές ευρυαγγείες, μελαχρωματικές κηλίδες, υπερκερατώσεις. Σημεία εντόπισης των παραπάνω είναι: το πρόσωπο, ο αυχένας, τα πλάγια του τραχήλου και οι εκτατικές επιφάνειες των άκρων.
Το χαρακτηριστικό των άμεσων συνεπειών είναι ότι εξαρτώνται από τη συνολική ακτινοβολία που απορροφάται από το δέρμα, αλλά σε συνεχόμενο χρονικό διάστημα (π.χ. 5-6 συνεχόμενες ημέρες). Οι χρόνιες συνέπειες της ηλιακής ακτινοβολίας (καρκίνος, φωτογήρανση) αποτελούν δυστυχώς συνάρτηση της αθροισμένης έκθεσης στον ήλιο, σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Έτσι, ακόμη κι αν ποτέ δεν «καήκαμε» από τον ήλιο, αν η αθροιστική έκθεσή μας υπερβεί κάποιο όριο ευαισθησίας, είναι δυνατό να εμφανίσουμε χρόνιες βλάβες.

Oι βλάβες από τη μελανίνη
Οι χαρακτηριστικότερες βλάβες που σχετίζονται με την παραγωγή της μελανίνης είναι:
Φακίδες (Εφηλίδες): Οφείλονται στην αυξημένη παραγωγή μελανίνης, χωρίς πολλαπλασιασμό των μελανοκυττάρων. Εμφανίζονται κυρίως στο πρόσωπο και τα χέρια ατόμων με ανοικτό χρώμα δέρματος, είναι συχνότερες το καλοκαίρι, λόγω της αυξημένης ηλιοφάνειας, και ουσιαστικά αποτελούν «καμπανάκι» που προειδοποιεί ότι η έκθεση στον ήλιο είναι υπερβολική.
Καλοήθεις Φακές: Πρόκειται για καφέ βλάβες που εμφανίζονται κυρίως στο πρόσωπο και τα χέρια ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, και οφείλονται σε πολλαπλασιασμό των μελανοκυττάρων, λόγω βλάβης από την ηλιακή ακτινοβολία.
Πανάδες (μέλασμα): Είναι μεγάλες μελαχρωματικές κηλίδες που εμφανίζονται κυρίως στο πρόσωπο, αλλά και σε άλλες εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές του σώματος. Προκαλούνται από την αυξημένη παραγωγή μελανίνης από τα μελανοκύτταρα και οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, όπως γενετικούς, ορμονικές διαταραχές (εγκυμοσύνη, αντισυλληπτικά, εμμηνόπαυση), λήψη φαρμάκων, χρήση καλλυντικών με ουσίες που προκαλούν φωτοευαισθησία, μεταβολικές διαταραχές κ.ά. Βασικός όμως αιτιολογικός παράγοντας, χωρίς τον οποίο δεν εμφανίζονται, είναι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Όταν εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης λέγονται χλόασμα. Οι πανάδες εμφανίζονται κυρίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ το χειμώνα συνήθως παρουσιάζουν ύφεση.
Σταγονοειδής υπομελάνωση: Πρόκειται για περιοχές όπου υπάρχει μειωμένη παραγωγή μελανίνης, λόγω καταστροφής των μελανοκυττάρων από υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Χαρακτηριστικά εμφανίζεται στο ντεκολτέ και τις κνήμες γυναικών που έχουν υποστεί σημαντική βλάβη από την ηλιακή ακτινοβολία.

Γίνεται χωρίς αντηλιακό;
Τα ρούχα με επαρκή ύφανση προσφέρουν σημαντική ηλιοπροστασία. Το χρώμα τους δεν παίζει ρόλο σε αυτήν, αν και τα σκούρα ρούχα απορροφούν περισσότερη ακτινοβολία του ορατού φάσματος (όχι επικίνδυνη), η οποία μετατρέπεται σε θερμότητα.

Αν λοιπόν κανείς επιλέξει να προστατευθεί από τον καλοκαιρινό ήλιο με ρούχα, αυτά θα πρέπει να είναι λευκά (ώστε να «αντέχονται»), λεπτά αλλά πλήρους ύφανσης και να καλύπτουν όλες τις εκτεθειμένες επιφάνειες του δέρματος, δηλαδή να έχουν μανίκια και μπατζάκια. Θα πρέπει επίσης να συνοδεύονται από καπέλο με φαρδύ γείσο, που θα προστατεύει το πρόσωπο, άσχετα από τη γωνία υπό την οποία μας χτυπά ο ήλιος. Στον βαθμό που μπορείτε να ανεχθείτε τη ζέστη και υπό την προϋπόθεση ότι θα εκτεθείτε «φυσιολογικά» στον ήλιο, εφαρμόζοντας παράλληλα και άλλα μέτρα μείωσης της έκθεσης, τηρώντας τις παραπάνω αρχές, μπορείτε να προστατευτείτε από τον ήλιο με…τον τρόπο των παππούδων μας!

Τα αντηλιακά
Τα αντηλιακά είναι δύο τύπων, χημικά και φυσικά. Τα χημικά αντηλιακά αποτελούνται από χημικές ουσίες με «χρωμοφόρες ιδιότητες», έχουν δηλαδή την ικανότητα απορρόφησης της ακτινοβολίας του φάσματος UVB (και ορισμένα και του UVA), λειτουργώντας ως φίλτρα. Τα φυσικά αντηλιακά είναι μίγματα που σκεδάζουν (αντανακλούν) το φως, προστατεύοντας έτσι από την πρόσπτωση αυτού στο δέρμα. Θεωρούνται αποτελεσματικότερα για τα παιδιά.
Η ισχύς των αντηλιακών κρίνεται με βάση τον δείκτη προστασίας τους (Sun Protection Factor: SPF). Αυτός προσδιορίζεται από τον βαθμό στον οποίο το αντηλιακό πολλαπλασιάζει τον χρόνο έκθεσης που θα επιφέρει αποτέλεσμα ίδιο με αυτό που θα προκληθεί χωρίς τη χρήση αντηλιακόύ. Έτσι, αν χωρίς αντηλιακό μπορούμε, για τη συγκεκριμένη περιοχή, καιρικές συνθήκες και ώρα της ημέρας, να παραμείνουμε στον ήλιο χωρίς κίνδυνο εγκαύματος π.χ. για 20 λεπτά, ένα αντηλιακό με ονομαστικό SPF 15 εξασφαλίζει παραμονή χωρίς κίνδυνο εγκαύματος για 300 λεπτά. Φυσικά, οι μετρήσεις έχουν γίνει με ιδανικές συνθήκες και στην πράξη παρουσιάζουν πολλές αποκλίσεις. Γενικά, ένας δείκτης προστασίας άνω του 15 θεωρείται ότι είναι ικανοποιητικός για τη χώρα μας και τον μέσο τύπο δέρματος.
Εκτός από την απορροφητικότητα ως προς τις επικίνδυνες ζώνες του φάσματος της ηλιακής ακτινοβολίας, η οποία αντιπροσωπεύεται από τον δείκτη προστασίας, υπάρχει και μία δεύτερη, εξίσου σημαντική, παράμετρος για ένα αντηλιακό, η ικανότητα παραμονής του στο δέρμα. Αυτή είναι λιγότερο μελετημένη, ωστόσο καθορίζει τη συχνότητα με την οποία χρειάζεται να επαναλαμβάνεται η επάλειψη. Εννοείται ότι το μπάνιο ή το σκούπισμα αφαιρούν το αντηλιακό που έχουμε τοποθετήσει. Στον πίνακα, παραθέτουμε ενδεικτικά τη σύσταση αντηλιακών με αποδεδειγμένη και μελετημένη αποτελεσματικότητα. Στη σύσταση των αντηλιακών, εκτός από την «ενεργά φίλτρα» περιλαμβάνονται και τα επονομαζόμενα «έκδοχα».
Με την αύξηση των γνώσεων για τις επικίνδυνες επιδράσεις της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα, πολλές εταιρίες καλλυντικών άρχισαν πρόσφατα να προσθέτουν αντηλιακά φίλτρα και σε μη-αντηλιακά προιόντα τους, όπως οι συνήθεις κρέμες ημέρας, βοηθώντας ακόμα περισσότερο στην αντιμετώπιση του προβλήματος της φωτοκαρκινογέννεσης αλλα και της φωτογήρανσης.

Ορισμένα αντηλιακά καλής και μελετημένης αποτελεσματικότητας

Τα πράγματα έχουν αλλάξει σε σχέση με όσα γνωρίζαμε! Η αυξανόμενη χρήση των αντηλιακών οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκδοση Σύστασης (2006/647/EC) για την προστασία των καταναλωτών από το σύνολο της υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας Α και Β (UVA και UVB).

Εκτός από τον δείκτη SPF (Sun Protection Factor) λοιπόν, που είναι ο δείκτης προστασίας ενάντια μόνο στην UVB ακτινοβολία, τα αντηλιακά θα πρέπει πλέον να αναφέρουν και τον δείκτη PPD (Persistent Pigment Darkening), που αφορά την προστασία από την UVA!
Η συνιστώμενη αναλογία μεταξύ της προστασίας από τις ακτίνες UVB (SPF) προς την προστασία από τις ακτίνες UVA ( PPD), είναι ίση ή μικρότερη του 3 (SPF/PPD ≤ 3). Όταν αυτή η σχέση δεν τηρείται, το προϊόν δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως αντηλιακό. Επισημαίνεται, ακόμα, η σημασία της εφαρμογής σωστής ποσότητας αντηλιακού, για να επιτυγχάνεται κάθε φορά η αναγραφόμενη στη συσκευασία προστασία. Για τη σωστή προστασία, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ποσότητες παρόμοιες με εκείνες των επιστημονικών δοκιμών (2mg/τετρ. εκατ. δέρματος) ή 6 κουταλιές του γλυκού (περίπου 30 ml) για το σώμα ενός μέσου ενήλικου ατόμου! Επομένως, μια συνήθης συσκευασία π.χ. 100ml επαρκεί για 3-4 εφαρμογές και όχι για το …μισό καλοκαίρι.
Κι επειδή, όπως καταλαβαίνετε, όλα αυτά είναι μάλλον ανεφάρμοστα, η άλλη επιλογή είναι να μην δίνετε υπερβολική σημασία και να μην αφήσετε την επιστήμη να καταστρέψει το καλοκαίρι σας! Φροντίστε, απλώς, με συνδυασμό τρόπων (σταδιακή έκθεση στον ήλιο, αντηλιακά, σκιά, φανελάκι κ.ο.κ) να αποφεύγετε το ηλιακό έγκαυμα. Αυτό είναι το μυστικό…

lifepositive

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.