To θέμα της Θείας Κοινωνίας ως μέσο διασποράς του κορωνοϊού (Β΄ ΜΕΡΟΣ)

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗΣ ΟΠΟΥ ΔΥΝΑΤΑΙ, ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΑΝΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ;

  Β΄ ΜΕΡΟΣ

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

9. Το κλασικό μοντέλο της φυσιολογίας δεν δύναται να εξηγήσει τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες όπως και η Νευτώνια φυσική αυτά που συμβαίνουν στον μικρόκοσμο του οργανισμού μας

Ό,τι μπορεί να γνωρίσει ο ανθρώπινος νους μέσω της επιστημονικής έρευνας το ονομάζουμε επιστητό. Ο όρος προκύπτει από το ρήμα «ἐπίσταμαι» που σημαίνει γνωρίζω καλά. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την πρόοδο πολλών τομέων του επιστητού όχι όμως και του ανθρώπου, συγκεκριμένα ως προς την γνώση της σχέσεως σώματος και ψυχής του ανθρώπου. Μολονότι η σύγχρονη επιστημονική έρευνα έχει κάνει μεγάλα άλματα στις βιοεπιστήμες, αυτά που δεν γνωρίζουμε ακόμη για τα ζωντανά όντα είναι τόσα, ώστε δεν ξεφύγαμε ακόμη από το περιγραφικό στάδιο. Όπως σημειώνει ο Dr Alexis Carrel: «καθένας μας συμμετέχει σε μια λιτανεία φαντασμάτων, που στο μέσο της περπατά μια αγνώριστη πραγματικότητα. Η άγνοιά μας είναι πραγματικά μεγάλη. Τα πιο πολλά ερωτήματα που προβάλλουν σ’ αυτούς που μελετούν τα ανθρώπινα όντα μένουν αναπάντητα. Τεράστιες περιοχές του εσωτερικού μας κόσμου είναι ακόμα άγνωστες». Γι’ αυτό και οι ανώτερες πνευματικές λειτουργίες στον άνθρωπο για τις βιοεπιστήμες μέχρι σήμερα είναι ανεξιχνίαστες. Η αλήθεια αυτή επισημαίνεται επίσης και σε εξαιρετικά, σύγχρονα επιστημονικά συγγράμματα. Λόγου χάρη στην Φυσιολογία των Vander, M.D, Sherman, Ph.D και Louciano, Ph.D δηλώνεται ότι «πρέπει να γίνει μια πολύ σημαντική παρατήρηση γύρω από το παρόν και το μέλλον της Φυσιολογίας. Είναι πολύ εύκολο ο φοιτητής από το παρόν εγχειρίδιο να αποκομίσει την εσφαλμένη εντύπωση ότι σχεδόν τα πάντα είναι γνωστά γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα, για την φυσιολογία όμως, δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη αυταπάτη από αυτή. Πολλοί λειτουργικοί τομείς είναι ακόμα ελάχιστα γνωστοί (π.χ. πώς η λειτουργία του εγκεφάλου παράγει τα φαινόμενα, που συλλογικά αποκαλούμε “νόηση”;». Ακόμη πιο εξειδικευμένα στο πεδίο της Νευροεπιστήμης και της Συμπεριφοράς διαπιστώνονται πρωτόγνωρες σχέσεις μεταξύ των βιολογικών και των ψυχολογικών φαινομένων και γι’ αυτό κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει σύγκλιση της μοριακής νευροεπιστήμης και της γνωστικής ψυχολογίας προς μια νέα προοπτική που αφορά την συμπεριφορά. Ο προβληματισμός και η δυσκολία στον τομέα αυτό φαίνεται από την αδυναμία να αντιπροσωπευθούν από νευρολογική άποψη η συνείδηση και η αυτογνωσία, κάτι που θεωρείται ως ένα από «τα πιο μυστηριώδη αινίγματα της βιολογίας» (Νευροεπιστήμη και Συμπεριφορά, Eric R. Kandel, James H.Swartz, Thomas M. Jessell). Ήδη με τις ενδεικτικές και μόνο αυτές παραπομπές διαπιστώνεται ότι υπάρχει κάτι που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα, το οποίο αποτελεί και την ειδοποιό μας διαφορά από τα άλογα ζώα. Ας δούμε όμως τα πράγματα με την σειρά και πιο αναλυτικά.

10. Ποιά είναι η γέφυρα στις λειτουργίες σώματος και ψυχής

Στη σύγχρονη εποχή, στην οποία η επιστήμη ως εξακριβωμένη και τεκμηριωμένη γνώση εξετάζει τα “πράγματα” αποκλειστικά και μόνο με την παρατήρηση και το πείραμα δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει αληθινά πώς λειτουργεί ο εσωτερικός άνθρωπος σε σχέση με την φυσιολογία και αντίστροφα πως λειτουργεί το σώμα του σε σχέση με την ψυχή του. Επομένως δεν μπορεί να τον γνωρίσει καθ’ ολοκληρίαν. Αυτό συμβαίνει διότι δεν συνεξετάζει σε συγκεκριμένη αντιστοιχία τις λειτουργίες του σώματος με εκείνες της ψυχής, οι οποίες είναι ενέργειες δυνάμεων της πολυδύναμης οντότητας όμως και αλληλεπιδρούν με το σώμα χωρίς να είναι οι ίδιες σώμα. Και πώς να το κάνει αυτό, όταν αξιωματικά δεν δέχεται την ύπαρξη ψυχής ως οντότητας αλλά μόνο ως ενέργειας, όπως στα ζώα; Με ποιό τρόπο η επιστήμη που έχει αποκλειστικά το πείραμα δύναται να γνωρίσει αυτή την σχέση που αφορά την φυσιολογία του σώματος και τις δυνάμεις της ψυχής, η οποία συνέχει το σώμα και ενεργεί σ’ αυτό εκφραζόμενη με τις δυνάμεις της που αποκωδικοποιούνται κυρίως στον εγκέφαλο με την νοερά ενέργεια, όχι όμως αποκλειστικά σ’ αυτόν; Αυτό όμως είναι ο άνθρωπος: σώμα και ψυχή, τα δύο βέβαια μαζί! Γράφει σχετικά ὁ Μελέτιος Μοναχὸς στὸ «περὶ φύσεως τοῦ ἀνθρώπου» ἔργο του ποὺ ἐντάσσεται τόσο στὴν ἰατρικὴ ὅσο καὶ στὴ θεολογικὴ γραμματεία· «δὲ θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ πεῖ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀκριβῶς τὶς ἴδιες ἰδιότητες μ’ ἐκεῖνες ποὺ ἔχει ξεχωριστὰ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα, ἀλλὰ ὅτι ἔχει κάποιες ἄλλες ἰδιότητες, διότι ὁ ἄνθρωπος ὑπάρχει βέβαια λόγῳ τῆς σχέσης ψυχῆς καὶ σώματος, ἀποτελεῖ ὅμως, μιὰ τρίτη, νέα ὕπαρξη. Καὶ αὐτὸ γίνεται φανερό, ὅταν ἀποχωριστοῦν τὰ μέρη, ποὺ τὸ δημιούργησαν· τότε, ἂν δηλαδὴ γίνει αὐτὸς ὁ ἀποχωρισμός, μένει μὲν τὸ σῶμα καὶ διατηρεῖ τὰ γνωρίσματά του, ἐπειδὴ εἶναι δυνατὸ νὰ γίνει αὐτὴ ἡ τριπλὴ διάκριση, ψυχῆς, σώματος καὶ ἀνθρώπου, ὅμως, τὸ σῶμα εἶναι νεκρὸ· παρόμοια, ἡ ψυχὴ παραμένει λογικὴ καὶ νοερή, παρ’ ὅλο ποὺ ἀποχωρίστηκε ἀπὸ τὸ σῶμα. Ὅμως, ὡς ἀποτέλεσμα παραμένει ὅτι χάθηκε ὁ ἄνθρωπος, ποὺ ἦταν ἀποτέλεσμα συνύπαρξης δύο ξεχωριστῶν στοιχείων, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος». Ο ἄνθρωπος ἂν καὶ ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο φύσεις δὲν λειτουργοῦν αὐτὲς ἀνεξάρτητα ἡ μία ἀπὸ τὴν ἄλλη ἐν’ ὅσῳ ἀκόμη αὐτὸς βρίσκεται στὴ ζωὴ ἁπλὰ διότι ἡ ὀντότητά μας ἀποτελεῖ ἀρμονικὸ κρᾶμα. Ενώ λοιπόν δεν λειτουργεί το σώμα ανεξάρτητα από την ψυχή αναζητά η σύγχρονη επιστήμη της Ιατρικής που δεν δέχεται την ύπαρξη ψυχής ως οντότητας να εξηγήσει τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες!!! Υπήρχε περίπτωση κάνοντας την έρευνα της σε αυτό το υλιστικό μοντέλο να ερμηνεύσουν τον πραγματικό τρόπο της λειτουργίας τους; «Ἡ ψυχὴ, ἔχοντας οἰκειοποιθεῖ τὶς ἀνάγκες τοῦ σώματος, θεωρεῖ τὴν ἰκανοποίησή τους δική της ὑπόθεση καὶ ἔτσι ἐνδιαφέρεται γιὰ φαγητὸ, ὕπνο, ἐνδυμασία, κατάλυμα καὶ ἄλλα παρόμοια». «Λόγῳ τῆς στενῆς συνάφειάς τους, ὅλες οἱ ἀνάγκες τοῦ σώματος θεωροῦνται ἀνάγκες καὶ τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτὸ λέμε -ἡ ψυχή μας τὸ λέει, ὄχι τὸ σῶμα- “θέλω νὰ φάω, νὰ πιῶ, νὰ κοιμηθῶ”, “χρειάζομαι κίνηση, περπάτημα, δουλειά”, “θέλω νὰ δῶ, ν’ ἀκούσω κ.τ.λ.”».

11. Η ζώσα ύπαρξή μας είναι πολυδύναμη οντότητα με σύνθετες λειτουργίες άγνωστες

Σε αυτή την συνάφεια, ενώ λοιπόν τα έμβια όντα υπόκεινται στους φυσικούς νόμους, η φύση μας είναι συγκερασμένη με κάθε είδος ζωτικής λειτουργίας που επισημαίνονται και στα φυτά και στα ζώα, και μάλιστα η οντότητά μας μετέχει και στην νόηση των λογικών. Αυτός είναι ο λόγος που ο άνθρωπος δεν έχει μόνο σωματικές ανάγκες αλλά έχει και διανοητικές και πνευματικές. Η ζώσα ύπαρξή μας που αποτελεί την κορωνίδα της δημιουργίας ασκεί δράσεις που έχουν σχέση με την βούληση και την προαίρεση, τις επιθυμητικές δυνάμεις μας. Ο εγκέφαλος αποτυπώνει τις πληροφορίες που φτάνουν σ’ αυτόν στη φαντασία που αποτελεί σύνορο πνευματικής και βιολογικής φύσεως στον άνθρωπο. Καθώς όμως ο άνθρωπος συλλογίζεται και διαλογίζεται και αναλογίζεται, εξετάζοντας διανοητικά όλα τα δεδομένα και κρίνοντας διαμορφώνει άποψη και στη συνέχεια, όχι απλώς με την ορμέμφυτη κίνηση, αλλά κυρίως με τη βούληση και την προαίρεση προβαίνει σε ενέργειες και δημιουργεί πολιτισμό. Ποιό από τα ζώα ανέπτυξε τη γλώσσα, τη φιλοσοφία, τις τέχνες, τις επιστήμες, την κυβερνητική και τη θεολογία; Ο άνθρωπος με το να βρίσκεται μέσα στον αισθητό κόσμο που τον περιβάλλει προσλαμβάνει μηνύματα από αυτόν με τις αισθήσεις. Αυτές διαμέσου των νευρικών ώσεων διαβιβάζουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο. Από δω και πέρα όμως οι λειτουργίες στον άνθρωπο, δεν αφορούν μόνο τη φυσιολογία του, αλλά κατ’ επέκταση την ψυχή ως οντότητα και ενέργειες, κατά συνέπεια και την πνευματική του ζωή. Υπάρχει όμως μία γέφυρα που συνδέει τα τις φυσιολογικές και τις πνευματικές λειτουργίες του ανθρώπου που πρέπει να ακούσουν και να μάθουν όσοι σπουδάζουν ή ασκούν την ιατρική επιστήμη. Όταν κανείς κινείται με προκατάληψη τελικά μένει στην άγνοιά του. Γι’ αυτό, αν και δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να πιστεύει στην ύπαρξη ψυχής και πνευματικού κόσμου, ωστόσο θα πρέπει να είναι δεκτικός στο να ακούσει και μια άλλη θεώρηση που εξηγεί τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες της φυσιολογίας που είναι υπό έρευνα, δομημένες -προσέξτε- όχι σε άλλο μοντέλο αλλά το ίδιο ξεκινώντας όμως αντίστροφα από την ψυχή προς το σώμα και εξηγώντας έτσι τις νευροφυσιολογικές και ενδοκρινολογικές λειτουργίες!

12. Το αισθητικό της ύπαρξής είναι εκείνο που ενώνει το Σώμα με την Ψυχή

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐξηγοῦν καὶ τὸν τρόπο σχέσεως σώματος καὶ ψυχῆς· εἶναι ὁ τρόπος «συμφυΐας καὶ ἀρμονίας τοῦ φυσικωτάτου δεσμοῦ» ἀνάμεσα στὶς δύο φύσεις, τὴν ὑλικὴ καὶ τὴν νοερά. Ἀρχικὰ πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὁτι ἡ νοερὰ, λογικὴ καὶ πνευματικὴ ὀντότητα τῆς ψυχῆς μας κατοικεῖ στὸ αἰσθητό μας σῶμα, τὸ ὁποῖο καὶ χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανό της. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης ἐξηγεῖ· «κατὰ τὴν ἀκολουθία τῶν ὄντων ποὺ ἔχουν λάβει τὴ ζωὴ διὰ τὴς σαρκός, τὰ μὲν αἰσθητικὰ μποροῦν νὰ ὑφίστανται μόνα τους, χωρὶς τὴ νοερὴ φύσι, τὸ δὲ λογικὸ δὲν θὰ μποροῦσε ἀλλιῶς νὰ μείνη σὲ σῶμα, ἂν δὲν εἶχε συγκραθῆ μὲ τὸ αἰσθητό. Γι’ αὐτὸ ὁ ἅνθρωπος κατασκευάσθηκε τελευταῖος, μετὰ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῶα, καθὼς ἡ φύσις προχωρεῖ στὸ δρόμο πρὸς τὴν τελειότητα μὲ συνέπεια. Διότι τὸ λογικὸ τοῦτο ζῶο, ὁ ἄνθρωπος, εἶναι συγκερασμένος μὲ κάθε εἶδος ψυχικῆς λειτουργίας· τρέφεται κατὰ τὴ φυσικὴ λειτουργία τῆς ψυχῆς, ἐνῶ στὴν αὐξητικὴ δύναμη ἔχει προσφυσθῆ ἡ αἰσθητική, ποὺ εὐρίσκεται στὸ μέσο κατά τὴ φύσι της ἀνάμεσα στὴ νοερὴ καὶ στὴν ὑλώδη οὐσία, τόσο παχυμερέστερη ἀπὸ τούτη ὅσο καθαρώτερη ἀπὸ ἐκείνη». Αὐτὸ τὸ αἰσθητικὸ στὸν ἄνθρωπο εἶναι ποὺ ἐνώνει τὴν βιολογικὴ καὶ τὴν νοερή του φύση. Ὅταν ὁ ἀπόστολος Παῦλος κάνει λόγο στὴν Α΄ πρὸς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του γιὰ πνεῦμα, ψυχὴ καὶ σῶμα, αὐτὴ τὴν τριμερὴ διάκριση ἐπισημαίνει. Τὰ τρία αὐτὰ συστατικὰ στὸν ἄνθρωπο ἔχουν ἀνακραθεῖ μὲ ἄρρητο τρόπο χάρη στὴν ἀγάπη, τὴ δύναμη καὶ τὴ σοφία τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ. Ὁ συγκερασμὸς αὐτὸς κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ ἀποτελεῖ μυστήριο. «Μόνο ἐμεῖς δηλαδὴ ἀπ’ ὅλα τὰ κτίσματα, κοντὰ στὸ νοερὸ καὶ τὸ λογικό, ἔχομε καὶ τὸ αἰσθητικό. Αὐτό, ἐνωμένο ἐκ φύσεως μὲ τὸ λογικὸ, ἐφεῦρε τὸ ἀπεριόριστο πλῆθος τῶν τεχνῶν καὶ ἐπιστημῶν καὶ γνώσεων· μόνο στοὺς ἀνθρώπους ἔδωσε ὁ Θεὸς τὸ νὰ γίνεται ὁ ἀόρατος λόγος τοῦ νοῦ αἰσθητὸς μὲ τὴν ἀκοή, διαδιδόμενος μὲ τὸν ἀέρα, ἀλλὰ ἀκόμη νὰ καταγράφεται σωματικὰ καὶ νὰ βλέπεται μέσῳ τοῦ σώματος».

13. Ο νους της ψυχής που είναι οντότητα η οποία ενεργεί παίρνει και δίνει τις πληροφορίες του

Ὁ νοῦς, διὰ μέσου τῶν αἰσθήσεων ποὺ ἔχει τὸ αἰσθητικὸ τῆς ὑπάρξεώς μας, κατέρχεται στὸν αἰσθητὸ κόσμο καὶ τὸν γνωρίζει. Κατανέμει τὸν ἑαυτό του στὶς αἰσθητικὲς δυνάμεις καὶ μὲ τὴν καθεμιά τους προσλαμβάνει καταλλήλως τὴ γνώση τῶν ὄντων. Προσέξτε όμως κάτι πολύ βασικό! Αυτό, το οποίο εμείς στην Πατερική γραμματεία ονομάζουμε «νου» δεν είναι η διανοητική εργασία του εγκεφάλου που θεωρείται από πολλούς. Σήμερα οι άνθρωποι και τα λεξικά «νου» ονομάζουν την αντίληψη-διάνοια, το μυαλό, τίποτε όμως από αυτά δεν είναι ο νους. Κατ’ αρχήν να διακρίνουμε τις έννοιες: Άλλο νους και άλλο διάνοια! Όταν οι άγιοι Πατέρες ομιλούν για νου ονομάζουν την πρώτη δύναμη της ψυχής, η οποία είναι οντότητα! Γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς· «Ἡ νοερὴ καὶ λογικὴ φύση τῆς ψυχῆς, ἐπειδὴ μόνο αὐτὴ ἔχει νοῦ καὶ λόγο καὶ πνεῦμα ζωοποιό, αὐτὴ μόνο ἔχει δημιουργηθεῖ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, περισσότερο καὶ ἀπὸ τοὺς ἀσώματους Ἀγγέλους». Πιὸ πάνω ἐξήγησε ὅτι τὸ πνεῦμα ποὺ ἔχουν οἱ ἄγγελοι «δὲν εἶναι ζωοποιό, γιατὶ δὲν ἔλαβε ἀπὸ τὸν Θεὸ ἑνωμένο μαζὶ μὲ γήινο σῶμα, γιὰ νὰ λάβει καὶ ζωοποιὸ καὶ συνεκτικὴ δύναμη γι’ αὐτό. Ἐνῶ ἡ νοερὴ καὶ λογικὴ φύση τῆς ψυχῆς, ἐπειδὴ δημιουργήθηκε μαζὶ μὲ γήινο σῶμα, ἔλαβε ζωοποιὸ τὸ πνεῦμα ἀπὸ τὸν Θεό, καὶ μ’ αὐτὸ συνέχει καὶ ζωοποιεῖ τὸ ἑνωμένο μαζί της σῶμα». Ἀλλοῦ πάλι σημειώνει ὁ ἅγιος· «ἡ δική μας νοερὴ καὶ λογικὴ φύση δὲν ἔχει τὴ ζωὴ μόνο ὡς οὐσία, (ἀφοῦ ἡ ψυχὴ ἔχει οὐσία), ἀλλὰ καὶ ὡς ἐνέργεια, ἀφοῦ ζωοποιεῖ τὸ σῶμα μὲ τὸ ὁποῖο εἶναι ἑνωμένη. Ο ἅγιος Γρηγόριος πάλι σημειώνει· «Ὅπως φαίνεται, ἀγνοοῦν ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ οὐσία τοῦ νοῦ καὶ ἄλλο ἡ ἐνέργεια. Ἢ μᾶλλον, ἂν καὶ ξέρουν, πῆγαν μὲ τὸ μέρος τῶν ἀπατεώνων θεληματικά, ξεγελώντας μὲ τὴν ὁμωνυμία». Υπάρχει λοιπόν νους ως ουσία, η οντότητα της ψυχής μας αλλά και νους ως ενέργεια, η νοερά ενέργεια της ουσίας του, που και αυτή νους ονομάζεται! Και επισημαίνει κάτι πολύ σημαντικό, ώστε κανείς να μην μπορεί να αμφισβητήσει την ύπαρξή του ως οντότητα, η οποία ενεργεί και εκτός εγκεφάλου «Τοῦ δὲ νοῦ ὄργανο δὲν ὑπάρχει κανένα, ἀλλὰ εἶναι αὐτολὴς οὐσία καὶ ἐνεργητικὴ καθ’ ἑαυτὴν, ἂν καὶ κατεβάζει τὸν ἑαυτό του πρὸς τὴν κατὰ διάνοια ἀναπτυσσόμενη ψυχικὴ ζωή». Και ρωτώ: αν δεν ήταν οντότητα θα ήταν ο νους, ουσία ενεργητική καθ’ εαυτήν; Προσέξτε όμως! Ενώ ο νους είναι ουσία, η ουσία της ψυχής, ενεργεί όχι μόνο καθ’ εαυτήν αλλά και στο σώμα. Γι’ αυτό «κατεβάζει τὸν ἑαυτό του πρὸς τὴν κατὰ διάνοια ἀναπτυσσόμενη ψυχικὴ (αισθητική) ζωή».

14. Πως ο νους κατεβάζει τον εαυτό του στη αισθητική ζωή του κόσμου των αισθήσεων

Δια μέσου των γνωστικών δυνάμεως της ψυχής, οι οποίες συνδέονται σε σειρά, και ορισμένες παράλληλα, και μεταξύ τους και με άλλες δυνάμεις της ψυχής με κέντρο το σχήμα, τρίγωνο: Νους, Λόγος και Πνεύμα. Οι γνωστικές λοιπόν δυνάμεις της ψυχής, οι οποίες είναι συγκεκριμένες και ονομάζονται: Νους, Διάνοια, Δόξα, (δηλαδή η γνώμη), Φαντασία και Αίσθηση της ψυχής είναι αυτές που έρχονται σε σχέση δια των αισθήσεων του σώματος μας με τον αισθητό κόσμο που μας περιβάλλει. Είπαμε πιο παραπάνω ότι ο νους ανήκει στο “κατ’ εικόνα” ενώ τώρα σημειώνουμε ότι ανήκει στις γνωστικές δυνάμεις της ψυχής! Τί γίνεται, ισχύει και το ένα και το άλλο; Βεβαίως, αφού κατ’ αρχήν υπάρχει νους και ως ουσία και ως ενέργεια. Ο νους δια της ενέργειάς του «κατεβάζει τὸν ἑαυτό του πρὸς τὴν κατὰ διάνοια ἀναπτυσσόμενη ψυχική (αισθητική) ζωή». Πώς το κάνει αυτό; Παίρνοντας και δίνοντας πληροφορίες ως ενέργειες κάθε δύναμης με τις οποίες επικοινωνεί και ελέγχει στη σειρά καθοδικά για να εκφράζεται, ανοδικά για να ενημερώνεται και να κοινωνεί με τον αισθητό κόσμο. Πέραν αυτού όμως, για να το κατανοήσετε φαντασθείτε ένα ισόπλευρο τρίγωνο το οποίο στις τρεις γωνίες του έχει από μία δύναμη που είναι αυτές που συνιστούν την οντότητά μας ως προς το κατ’ εικόνα. Όμως αυτές οι ίδιες οι δυνάμεις δίνουν την συνέχεια σε άλλες που μαζί τους αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα δυνάμεων με χαρακτηριστικό όνομα, αφού μάλιστα είναι συγκεκριμένες και με συγκεκριμένη λειτουργικότητα. Συνεπώς, κάθε μία απ’ αυτές τις δυνάμεις του κατ’ εικόνα είναι η κεφαλή της ομάδος που συνιστά και άρχει, πέρα από το ότι οι τρεις αυτές είναι και ξεχωριστή ομάδα, αυτό το κατ’ εικόνα μας, ως ζώσα ύπαρξη. Κατέρχεται λοιπόν ο νους στον αισθητό κόσμο και έτσι τον γνωρίζει μέσα από τις αισθήσεις. Έχει όμως και έναν άλλο τρόπο να γνωρίσει ενεργώντας καθ’ εαυτόν! Αυτό είναι το πολύ σημαντικό, και είναι εκείνο που δεν γνωρίζει η επιστήμη! Επίσης δεν γνωρίζει η επιστήμη το σύμμεικτο της γνώσεως, δηλαδή ότι προκύπτει από φυσική, έμφυτη δυνατότητα η γνώση, η οποία εξ αρχής υπάρχει και στην οποία προστίθεται επιπλέον η γνώση τώρα και δια της εμπειρίας των αισθήσεων και αυτό θα εξηγήσω πιο κάτω. Επομένως, υπάρχουν πολλοί τρόποι γνώσεως. Όταν εδώ γίνεται λόγος για γνώση εννοούμε κάθε γνώση και της κτίσεως, της φύσης των όντων, και του Θεού, όχι όμως ως προς την ουσία, αλλά ως προς τις ενέργειές Του.

15. Δια του εμφύτου λόγου της ψυχής

Με τον έμφυτο λόγο της ψυχής[1] γνωρίζουμε την ύπαρξη του Θεού, ότι υπάρχει Θεός όχι όμως και ποιός είναι, από τις άπειρες ιδιότητες Του που αντιλαμβανόμαστε μέσα από την κτήση με τον έμφυτο λόγο της ψυχής: την Παντοδυναμία, την Σοφία, την Αγαθότητα κ.α.! Προηγείται όμως ο θαυμασμός και η έκπληξή μας για το κάλλος, την αρμονία, την τάξη της Δημιουργίας. Αυτό είναι τρόπος γνώσης! “Φυσικὴ δὲ γνῶσις εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποῖα διακρίνει τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν, ἥτις ὀνομάζεται καὶ διάκρισις φυσική, διὰ τῆς ὁποίας διακρίνομεν τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν φυσικῶ ἄνευ μαθήσεως· (ἐδῶ κάνει λόγο ὁ λόγο ὁ ἅγιος γιὰ τὴ συνείδηση ὑπὸ μία ἔννοια) τὴν γνῶσιν ταύτην ἔθηκεν ὁ Θεὸς εἰς τὴν λογικὴν φύσιν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ διὰ τῆς μαθήσεως αὐξάνει καὶ λαμβάνει προσθήκην, καὶ δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος, ὅστις νὰ μὴ ἔχῃ αὐτήν”. Γράφει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ὅτι· «ὁ Θεὸς δὲ μᾶς ἄφησε σὲ πλήρη ἄγνοια· διότι ἡ γνῶσις ὅτι ὑπάρχει Θεὸς ἔχει σπαρῆ ἐκ φύσεως σὲ ὅλους μας ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Θεό». Ὁ ἄνθρωπος, ἔχοντας στὴν ψυχή του καὶ λόγο, ἔχει καὶ τὴ φυσικὴ γνώση αὐτοῦ τοῦ ἔμφυτου λόγου, διὰ τῆς ὁποίας πείθεται νὰ πιστέψῃ στὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ. Γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς· «ὁ Λόγος ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ θεία ἀγαθότητα εἶναι ἀντίστοιχος μὲ τὸν ἔμφυτο σὲ μᾶς λόγο ποὺ ἐναπόκειται στὸ νοῦ μας, ἐφόσον ὁ Δημιουργὸς μᾶς ἔκανε κατ’ εἰκόνα Του· ὁ λόγος αὐτὸς εἶναι ἡ γνῶσι ποὺ συνυπάρχει πάντοτε μὲ το νοῦ». Ὁ δὲ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος λέει· «ἄλλη εἶναι ἡ γνῶσις, ἥτις προηγεῖται τῆς πίστεως, καὶ ἄλλη, ἥτις γεννᾶται ἐκ τῆς πίστεως· ἡ γνῶσις, ἥτις προηγεῖται τῆς πίστεως, ὑπάρχει γνῶσις φυσική· ἡ δὲ γνῶσις, ἥτις γεννᾶται ἐκ τῆς πίστεως, ὑπάρχει γνῶσις πνευματική, ἡ ὁποία λέγεται καὶ διάκρισις πνευματική. Φυσικὴ δὲ γνῶσις εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποῖα διακρίνει τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν, ἥτις ὀνομάζεται καὶ διάκρισις φυσική, διὰ τῆς ὁποίας διακρίνομεν τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν φυσικῶς ἄνευ μαθήσεως· (ἐδῶ κάνει λόγο ὁ λόγο ὁ ἅγιος γιὰ τὴ συνείδηση ὑπὸ μία ἔννοια) τὴν γνῶσιν ταύτην ἔθηκεν ὁ Θεὸς εἰς τὴν λογικὴν φύσιν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ διὰ τῆς μαθήσεως αὐξάνει καὶ λαμβάνει προσθήκην, καὶ δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος, ὅστις νὰ μὴ ἔχῃ αὐτήν». Καὶ παρακάτω λέει· «Ἡ φυσικὴ γνῶσις, ἥτις ὑπάρχει ἡ διάκρισις τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, καὶ ἡ ὁποῖα ἐτέθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν φύσιν ἡμῶν, πείθει ἡμᾶς ὅτι πρέπει νὰ πιστεύομεν εἰς τὸν Θεόν». Ἂ μείνουμε ἐδῶ· Ἡ πρώτη αὐτὴ εἰσαγωγικὴ πίστη, ὅπως λέγεται γεννᾶται ἀπὸ τὴ γνῶσι τοῦ Θεοῦ. Ἄρα προηγεῖται ἡ γνῶσις τῆς πίστεως κατ’ ἀρχὰς στὴν πνευματικὴ ζωή! Μέχρι εδώ, στην ενότητα αυτή, είδαμε ότι υπάρχει έμφυτος λόγος στην ψυχή που είναι και έμφυτη γνώση. Με αυτό τον λόγο γνωρίζουμε τον Θεό και σε πρώτη φάση απλώς την ύπαρξή Του ότι υπάρχει. Επειδή όμως η γνώση αυτού του έμφυτου λόγου παίρνει προσθήκη δεν γνωρίζουμε με αυτόν μόνο τον Θεό αλλά και τον φυσικό κόσμο και ότι εμπίπτει στις αισθήσεις μας. Τώρα εδώ περνούμε στην επιστημονική γνώση.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

[1] Επειδή τώρα η παντέλεια και υπερτέλεια αυτή Αγαθότητα είναι Νους, τίποτε άλλο δεν μπορεί να πηγάζει από Αυτή σαν από πηγή, παρά λόγος. Λόγος βέβαια όχι σαν το δικό μας προφορικό λόγo· γιατί τούτος δεν είναι του νου, αλλά του σώματος που κινείται από νου. Ούτε πάλι σαν το δικό μας ενδιάθετο λόγο· γιατί και τούτος γίνεται μέσα μας έχοντας σαν τύπους τους φθόγγους. Ούτε τέλος σαν το δικό μας λόγο της διάνοιας, κι ας είναι αυτός χωρίς φθόγγους, πραγματοποιούμενος με κινήσεις τελείως ασώματες· γιατί και ο λόγος αυτός της διάνοιας είναι μετά από μας, και έχει ανάγκη από διαλείμματα και μεγάλα χρονικά διαστήματα και προχωρεί διεξοδικά, πηγαίνοντας από την ατελή αρχή προς το τελικό συμπέρασμα. Αλλά ο Λόγος που πηγάζει από τη θεία Αγαθότητα είναι αντίστοιχος με τον έμφυτο σε μας λόγο που εναπόκειται στο νου μας αφότου ο Δημιουργός μάς έκανε κατ’ εικόνα Του·

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.