“Τα καλά, τα κακά και τα κακάσχημα της κυπριακής συμφωνίας”

Ο Γιάννης Βαρουφάκης δανείστηκε τον τίτλο του γνωστού σπαγκέτι ουέστερν και τον παραποίησε για να σχολιάσει τις δραματικές εξελίξεις στην κυπριακή οικονομία.

Με άρθρο που ανάρτησε στην προσωπική του ιστοσελίδα, επισημαίνει ότι η συμφωνία αποτελεί ένα καθοριστικό σημείο καμπής για το μέλλον της Ευρωζώνης.

Τα καλά

– Αντίθετα με την απαράδεκτη αρχική απόφαση του Eurogroup, τουλάχιστον τώρα γίνεται σεβαστή η δημόσια εγγύηση των καταθέσεων κάτω των €100 χιλιάδων.

Το ολοσχερές κούρεμα των ιδιωτικών ομολόγων των πτωχευμένων τραπεζών, χωρίς το οποίο ανατρεπόταν (από την αρχική συμφωνία) η διεθνής πρακτική της ιεράρχησης των πιστωτών ενός πτωχευμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τους καταθέτες να έχουν προτεραιότητα απέναντι στους ομολογιούχους.

– Η διαφοροποίηση του κουρέματος ανάλογα με την τράπεζα στην οποία έχει κάποιος τις καταθέσεις του. Η αρχική απόφαση, που επέβαλε το ίδιο κούρεμα σε όλες τις τράπεζες, αναιρούσε την έννοια της προσωπικής ευθύνης των καταθετών όσον αφορά την επιλογή της τράπεζας στην οποία εμπιστεύονται τα χρήματά τους.

– Η επιβολή μεγάλων ζημιών στις ανασφάλιστες καταθέσεις και στους ομολογιούχους μειώνει το δάνειο από την τρόικα που θα επωμιστεί το κυπριακό δημόσιο.

Τα κακά

– Το Μνημόνιο δεν έχει συνταχθεί ακόμα, το οποίο σημαίνει η Συμφωνία είναι ημιτελής. Χωρίς πληροφορίες για τον βαθμό και την μορφή της λιτότητας που θα επιβληθεί στους Κύπριους, είναι αδύνατον να προβλεφτεί ο ακριβής αντίκτυπός της. Αν κρίνουμε όμως από το «παρελθόν» της τρόικας, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η λιτότητα που θα επιβάλει θα γονατίσει μια κοινωνική οικονομία που ήδη βρίσκεται σε ύφεση.

– Η καθίζηση του τραπεζικού τομέα και η ουσιαστική κατάσχεση των ρώσικων μεγαλο-καταθέσεων θα έχει συντριπτικό αποτέλεσμα στην υπόλοιπη οικονομία, π.χ. στον τουριστικό και ξενοδοχειακό κλάδο. Όπως είπε Ρώσος σχολιαστής: “Τώρα που παίρνουν τα χρήματα των Ρώσων, ποιοι θα μένουν στα πολυτελή ξενοδοχεία προς €500 το βράδυ; Η κα Μέρκελ;”.

Είμαι σίγουρος ότι η τρόικα δεν θα λάβει υπ’ όψη της στα οικονομοτεχνικά της μοντέλα, στη βάση των οποίων θα αποφασίσει για την εφαρμοζόμενη λιτότητα, αυτού του είδους τον αρνητικότατο αντίκτυπο, με αποτέλεσμα μεγάλες υστερήσεις εσόδων, ακολουθία “νέων μέτρων”, mea culpa στο απώτερο μέλλον και, γενικά, ύφεση χειρότερη από την αναμενόμενη.

– Η μεταφορά €9 δισ. του ELA από τη Λαϊκή, που κλείνει, στην Τράπεζα Κύπρου, αποτελεί παραβίαση απλών κανόνων τραπεζικής πτώχευσης και αποδεικνύει ότι η ΕΚΤ λειτουργεί ως ο Ταλιμπάν των κεντρικών τραπεζών.

– Η εισαγωγή περιορισμών στην εξαγωγή κεφαλαίων, αν και δεν έχουν πάρει ακόμα συγκεκριμένη μορφή, δημιουργούν ντε φάκτο ένα νέο νόμισμα: το κυπριακό ευρώ, δηλαδή ένα ευρώ που δεν μεταβιβάζεται από χώρα σε χώρα (Σημ. φαντάζεστε στις ΗΠΑ να μπουν περιορισμοί στην εξαγωγή δολαρίων από το Βερμόντ σε άλλες πολιτείες; Όχι, βέβαια. Πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση της λογικής μιας νομισματικής ένωσης).

Και τα κακάσχημα

Αφήνοντας στην άκρη τις επιπτώσεις της συμφωνίας εντός της Κύπρου, ο αντίκτυπος του περασμένου δεκαήμερου επί της Ευρωζώνης συνολικά μόνο ως πανάσχημος και θλιβερός μπορεί να χαρακτηριστεί. Μέσα σε μερικές μέρες, από την αρχική συμφωνία του Eurogroup μέχρι την τελική που μόλις ανακοινώθηκε, η Ευρώπη κατάφερε:

(α) να θέσει υπό αμφισβήτηση την ασφάλεια των εγγυημένων καταθέσεων (παρά το γεγονός ότι τελικά τη σεβάστηκε), (β) να επαναφέρει στο προσκήνιο τα ερωτήματα περί αποπομπής κράτους-μέλους της νομισματικής ένωσης, και (γ) να θυσιάσει την αρχή της ενοποιημένης αγοράς κεφαλαίων στην οποία, βέβαια, περιορισμοί στη μετακίνηση των κεφαλαίων δεν νοούνται.

Όμως η πιο επαίσχυντη, η πανάσχημη, διάσταση της συμφωνίας για την Κύπρο είναι το γεγονός ότι σηματοδότησε το τέλος της τελευταίας ελπίδας για πραγματική τραπεζική ενοποίηση της Ευρωζώνης. Ο κ. Dijsselbloem, που αποδεικνύεται πολύ πιο “κοντά” στο γερμανικό σκέπτεσθαι από τον προκάτοχό του, τον κ. Yuncker, το δήλωσε ευθαρσώς. Εκθειάζοντας την περί Κύπρου συμφωνία, ο πρόεδρος του Eurogroup είπε αυτολεξεί ότι αποτελεί προάγγελο των επόμενων “διασώσεων” εντός της Ευρωζώνης ώστε να: “…μη χρειαστεί ποτέ η άμεση ανακεφαλαιοποίηση” των τραπεζών.

Με απλά και σταράτα λόγια, έβαλε την ταφόπλακα οριστικά στην απόφαση της Συνόδου Κορυφής του περασμένου Ιουνίου σύμφωνα με την οποία η τραπεζική κρίση διαχωρίζεται από την κρίση χρέους μέσω άμεσων ενέσεων κεφαλαίων του ESM στις τράπεζες, χωρίς να καταγράφονται αυτά τα κονδύλια στο δημόσιο χρέος των χωρών. Οπότε το μήνυμα είναι καθαρό προς Ισπανία και Ιταλία: “Ο καθένας μόνος του! Κι αν αυτό σημαίνει δήμευση καταθέσεων στην περιφέρεια, αυτά επιφυλάσσει η ζωή σε εσάς – στους πτωχευμένους της Ευρωζώνης!”.

Νομίζω ότι, πλέον, δεν χωράει αμφιβολία:

Ο συνδυασμός (α) άρνησης οποιασδήποτε ενοποίησης μέρους του δημόσιου χρέους (μέσω, π.χ., ευρωομόλογων), (β) οριστικής ματαίωσης της άμεσης ανακεφαλαιοποίησης και ουσιαστικής τραπεζικής ενοποίησης μέσω του ESM, και (γ) απολυταρχικής, για να μην πω βάναυσης, μεταχείρισης αδύναμων εταίρων (όπως η Κύπρος) σηματοδοτεί ένα νέο, ζοφερό κεφάλαιο στην ιστορία της “ενωμένης” Ευρώπης.

Το επιχείρημα που ακούω τρία χρόνια τώρα, εις απάντησιν της κριτικής μου στις εφαρμοζόμενες πολιτικές, ακολουθεί το εξής απλό μοτίβο:

“Δίκιο έχεις ότι η Ευρώπη αντέδρασε και αντιδρά λάθος στην Κρίση και επιβάλει παράλογα αυστηρές πολιτικές λιτότητας στην περιφέρεια. Όμως, επιβάλλεται να πάμε με τα νερά της Γερμανίας και της ΕΚΤ, να τους αποδείξουμε ότι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε θυσίες και να μεταρρυθμιστούμε έτσι που, κάποια στιγμή, να νιώσουν αρκετά ασφαλείς ώστε να προχωρήσουν στις ενοποιητικές κινήσεις οι οποίες, πράγματι, απαιτούνται – π.χ. ευρωομόλογα, τραπεζική ενοποίηση, πανευρωπαϊκές επενδύσεις κλπ.”.

Νομίζω ότι κάθε αξιόπιστος παρατηρητής των τελευταίων εξελίξεων πρέπει να συμφωνήσει ότι αυτή η άποψη έχει ξεπεραστεί από τα πράγματα, ιδίως μετά το τελευταίο δεκαήμερο.

Παρά το γεγονός ότι οι λαοί της Ευρωζώνης έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα μετριοπαθείς, και έχουν αποδεχθεί πολύ σκληρές πολιτικές με ελάχιστες (δεδομένης της Κρίσης) διαμαρτυρίες – ακόμα και στην Ελλάδα που ψηφίζει μνημονιακά – το Βερολίνο και η Φραγκφούρτη, αντί να δείχνουν πιο έτοιμες να ενστερνιστούν ενοποιητικές κινήσεις (π.χ. τραπεζική ένωση, ευρωομόλογα) κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση που, με μαθηματική ακρίβεια, θα φέρει την αποδόμηση.

Συμπερασματικά, αν και η νέα συμφωνία διορθώνει κάποια από τα τερατώδη λάθη της αρχικής, είναι πολύ πιθανόν το τελευταίο δεκαήμερο να καταγραφεί ως η «ιστορική στιγμή» που η Ευρώπη ξεπέρασε το σημείο μη επιστροφής στην ιδέα μιας ενωμένης ηπείρου η οποία σέβεται τις αρχές της λογικής, της δημοκρατίας και του αλληλο-σεβασμού των λαών που την απαρτίζουν.