Tσιμπρίτσα – Θυμάρι άγριο – Ζυγίς -Thymus serpyllum – Θύμος ο Έρπυλλος

ΦΥΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΛΙΕΣ ΑΥΛΕΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Μάρθας Στ. Καπλάνογλου Τ.Γεωπόνου

EIΣΑΓΩΓΗ
Το Άγριο Θυμάρι είναι αυτόχθονο στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος και της Ευρώπης, πιο σπάνιο όμως από το Κοινό Θυμάρι (Θύμος ο κοινός, λατ. Thymus vulgaris), που καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση.
Βρίσκεται σε ένα ορισμένο υψόμετρο, σε ψηλά οροπέδια, και σε κοιλάδες, κατά μήκος τάφρων και δρόμων, σε βράχους, σε άγονο και ξηρό έδαφος, καθώς και σε παλιά πετρώδη, εγκαταλελειμμένα χωράφια,
— Στην Κοζάνη,
Στην Κοζάνη, ήταν γνωστό από παλιά με το όνομα Τσιμπρίτσα.
Για το θυμάρι ο Καββάδας έλεγε ότι υπάρχουν στην Ελλάδα δύο κυρίως είδη
1.Το «Thymus vulgaris», που αφορά το καλλιεργούμενο φυτό και
2.Το «Thymus serpyllum», που είναι το άγριο, στο οποίο ανήκει και η Κοζανίτικη ”Τσιμπρίτσα”.
— Γνωστό από την αρχαιότητα
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα, ο Έρπυλος, ή ζυγίς του Διοσκουρίδη.
Για τον Έρπυλλο,ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι υπάρχουν , «…δύο ειδών, έρπων και μη έρπων. Ο δε τις εστίν άγριος και ζυγίς καλείται, ο δε έτερος ουχ έρπων, αλλά ορθώς τα κλωνία ανιείς, λεπτά, φρυγανώδη.
Το επιστημονικό του όνομα, κατά τον Θεόφραστο, είναι «Thymus capitatus».
— Ετυμολογία
Ετυμολογικά το θυμάρι ή θύμος όπως το ονόμαζαν οι αρχαίοι, προέρχεται από την λέξη θύω, η οποία, αρχικά,είχε την σημασία του «βγάζω καπνούς» και αργότερα του «θυσιάζω».
Από την ίδια ρίζα προέρχονται και οι λέξεις θυμίαμα και θυμιατίζω, ενώ στενή φαίνεται να είναι και η σχέση με τον θυμό.
Θυμός, στους αρχαίους, δεν σημαίνει την οργή, αλλά τη ζωτική δύναμη. .
ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Βοτανικά το άγριο θυμάρι (Τσιμπρίτσα) ανήκει στην :
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Θύμος (Thymus)
Είδος: Thymus serpyllum –
Θύμος ο Έρπυλλος
Οι κοινές ονομασίες του θυμαριού είναι πολλές. Οι πιο συνηθισμένες είναι: Θύμος ο έρπυλλος, θρούμπι, χαμοθρουμπίδι θυμάρι, θρόβι, ρουχόθυμο, γαϊδουρόθυμος.

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
–Φυτό Το άγριο θυμάρι είναι ένας αειθαλής θάμνος, χαμηλού ύψους, με ξυλώδη στελέχη και μια ρίζα
— Φύλλα Φύλλα ωοειδή, πολύ μικρά σε αντίθετα ζεύγη, με γραμμικές ελλειπτικές λεπίδες, με στρογγυλό άκρο και οδοντωτά περιθώρια.
— Βλαστοί . Το φυτό αναπτύσσει όρθιους ανθισμένους βλαστούς το καλοκαίρι ,οι μίσχοι είναι πολυάριθμοι, σκληροί, διακλαδισμένοι, συνεχόμενοι

–Άνθος Έχει, συνήθως, ροζ ή μοβ άνθη, τα οποία έχουν ένα σωλήνα, που μοιάζει με κάλυκα και μία ακανόνιστη , ίσια, τριχωτή στεφάνη, με δύο στόματα . Το άνω πέταλο έχει εγκοπές και το κάτω είναι μεγαλύτερο από τα δύο πλευρικά πέταλα και έχει τρεις πεπλατυσμένους λοβούς που σχηματίζουν ένα χείλος. Το φυτό ανθίζει από τα τέλη Μαΐου ή στις αρχές Ιουνίου έως τις αρχές του φθινοπώρου.
— Καρπός – Σπόροι
Ο καρπός είναι ένα ξηρό σχιζοκάρπιο(διαχαίνιο) τεσσάρων θαλάμων
–Ρίζα Η ρίζα είναι ξυλώδης και ινώδης,
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
— Έδαφος
Τα φυτά θυμαριού μπορούν να αναπτυχθούν σε όλα τα καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη. Μπορούν να αντέξουν pH από 5 έως 8. Οι καλύτερες αποδόσεις συχνά επιτυγχάνονται σε ασβεστώδη εδάφη με pH κοντά στο 7 και με πολύ καλή αποστράγγιση.
Το άγριο θυμάρι αναπτύσσεται σε οποιοδήποτε έδαφος, αλλά προτιμά ανοιχτόχρωμα, αμμώδη ή χαλικώδη εδάφη, βραχώδεις προεξοχές, λόφους, άκρες του δρόμου και όχθες, δίπλα σε ποτάμια
— Ηλιοφάνεια
Θέλει έντονο φως,δεν αναπτύσσεται στην σκιά
— Κλίμα
Προτιμά θερμό και μετρίως ξηρό κλίμα, ήπιους χειμώνες και ηλιόλουστα καλοκαίρια. Θα δώσει τις μεγαλύτερες αποδόσεις σε μέσες θερμοκρασίες των 20- 30 °C στην άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού . Οι θερμοκρασίες εδάφους άνω των 18 °C ευνοούν την ανάπτυξη και την αναβλάστηση μετά τη συγκομιδή
Μεσογειακό
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Το θυμάρι είναι φυτό των μεσογειακών χωρών. Διαδόθηκε στη βόρεια Ευρώπη τον 11ο αιώνα.
Το κοινό θυμάρι που καλλιεργείται είναι ψηλότερο από το άγριο, φτάνει τα 50 εκ. , ενώ και τα δύο θυμάρια έχουν τις ίδιες φαρμακευτικές ιδιότητες.
Μπορεί να καλλιεργηθεί στους αγρούς ,στις αυλές και στις γλάστρες.
Καλύτερες αποδόσεις έχει το κοινό θυμάρι «Thymus vulgaris» ,αλλά το άρωμα της Τσιμπρίτσας, «Thymus serpyllum» είναι πιο έντονο
— Πολλαπλασιασμός
Πολλαπλασιάζονται με σπόρους, μοσχεύματα ή διαίρεση ριζών
–Λίπανση
Αυξάνει η παραγωγή, όταν προσθέτουμε οργανική ουσία στο έδαφος (Κοπριά η κομπόστ το φθινόπωρο ή το χειμώνα Και κατά την διάρκεια της άνοιξης νιτρικά άλατα -)-
Ζιζανιοκτόνια
Καλό είναι να απομακρύνονται, με προσοχή όλα τα ζιζάνια γιατί είναι ανταγωνιστικά, στη λήψη θρεπτικών στοιχείων και νερού
— Συγκομιδή
Ανθίζει τον Ιούνιο (τέλη) μέχρι τον Αύγουστο.
Όταν είναι γεμάτο άνθη, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, κόβετε και στεγνώνεται.
Συλλέγετε το θυμάρι (κυρίως τις ανθισμένες κορυφές του), νωρίς το πρωί και αποξηραίνετε σε μάτσα, σε δροσερό μέρος, μακριά από τον ήλιο.
Προκειμένου να το χρησιμοποιήσετε στη μαγειρική, καλό είναι να το θρυμματίσετε και να κρατήσετε, μόνο τα πράσινα φυλλαράκια και τα ανθάκια του.
Τα μέρη του θυμαριού που χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς είναι τα φύλλα και οι ανθοφόρες κορφές που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο, σε ξηρή και ηλιόλουστη ημέρα. Αφαιρούμε τα φύλλα από τα ξερά κλαδιά
Η μέση απόδοση χλωρής φυτικής μάζας θυμαριού είναι 600 κιλά ανά στρέμμα
. –Συντήρηση
Το διατηρούμε σε καθαρά βάζα, που είναι, αεροστεγώς κλεισμένα. Καλό είναι, η αγορά σε ματσάκια,να γίνεται, κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Συσκευασμένο, προτιμήστε τις μεσαίες συσκευασίες διότι μπαγιατεύει εύκολα
–Αιθέριο έλαιο
Το βότανο βγάζει ένα αιθέριο έλαιο, το οποίο περιέχει κυμόλη, θυμόλη, καρβακρόλη και τανίνες. Tα βασικά συστατικά του αιθέριου ελαίου, θυμόλη και η καρβακρόλη, (ιδίως η πρώτη) έχουν αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες. Επίσης, περιέχει και φυσικά αντιβιοτικά.
Όταν αποστάζονται, 100 κιλά ξηρού υλικού αποδίδουν 150 γραμμάρια ελαίου
Είναι ένα κίτρινο υγρό, με ασθενέστερη μυρωδιά
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Το αιθέριο έλαιο του θυμαριού περιέχει δύο φαινόλες. Τη θυμόλη και την καρβακρόλη.
Η θυμόλη που υπάρχει άφθονη στο άγριο θυμάρι, βοηθάει πολύ στην πέψη των λιπαρών ουσιών.
Εισέρχονται, επίσης, στη σύνθεση αντισηπτικών και έχουν μία ιδιαίτερη θέση στην αρωματοποιία και τη φαρμακευτική.
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Είναι πικρό, τονωτικό, αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό και αρωματικό φυτό, απολυμαντικό του πεπτικού συστήματος
Οι χρήσεις του θυμαριού και του αιθέριου ελαίου του,για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών, είναι πάρα πολλές
Είναι αρωματικό, αντισηπτικό, διεγερτικό, αντισπασμωδικό, διουρητικό και εμμηναγωγό.
— Εσωτερική χρήση
Είναι πολύτιμο για τη σωματική και πνευματική κατάπτωση (ατονία), το άγχος, τη νευρασθένεια, την κατάθλιψη, αλλά και ημικρανία.
Είναι φυσικό τονωτικό σε περιπτώσεις σωματικής και πνευματικής κατάπτωσης, άγχους και κατάθλιψης.
Βοηθά στην διαύγεια πνεύματος .
Απαραίτητο για τους υποτασικούς, καθώς και για τα αναιμικά παιδιά.
Αντισηπτικό εντέρων και γεννητικού-ουρικού συστήματος και των πνευμόνων (εντερικές μολύνσεις, πνευμονικές μολύνσεις, βρογχίτιδα κ.ά.
Το ζεστό ρόφημα είναι εφιδρωτικό και συνεπώς αποτελεσματικό και κατευναστικό σε περιπτώσεις κρυολογήματος, βρογχίτιδας, αμυγδαλίτιδας, βήχα, άσθματος, γαστρίτιδας, κρυώματος της κοιλιάς συνοδευόμενη από διάρροια, διάρροιας, τροφικών δηλητηριάσεων και πυρετού. Προληπτικό αντιβιοτικό, σε επιδημίες γρίπης.
Το αφέψημα του βοτάνου θεωρείται αντισηπτικό της πεπτικής οδού, ανακουφίζει από το φούσκωμα καταπραΰνοντας το πεπτικό σύστημα, πράγμα που οφείλεται στην αντισπασμωδική δράση του αιθέριου ελαίου, της θυμόλης στους μαλακούς μύες. Βοηθάει πολύ στην πέψη, κυρίως, των λιπαρών τροφών.
Διώχνει τα παράσιτα των εντέρων (οξύουρους, ασκαρίδες, ταινία κ.λ.π.). Βοηθάει στην κυκλοφορία του αίματος και δυναμώνει την καρδιά.
— Εξωτερική χρήση (αλοιφές, διαλύματα, κομπρέσες, μπάνια)
Σταματάει την τριχόπτωση .
Αντισηπτικό και βακτηριοκτόνο, σε δερματοπάθειες Θεραπεύει την ψώρα και τους λειχήνες. Στον έρπητα ζωστήρα χρησιμοποιείται αλοιφή.
Το μπάνιο, με θυμάρι,ξεκουράζει το σώμα.
Κομπρέσες από το αφέψημα του βοτάνου δρουν κατά των μυϊκών σπασμών (στραβολαίμιασμα) και των τσιμπημάτων από έντομα.
Εξωτερικά, είναι ωφέλιμο και σε χτυπήματα και εξαρθρώσεις.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
— Όχι στην περίοδο εγκυμοσύνης
Αν και ολόκληρο το φυτό, σε θεραπευτικές δόσεις είναι ασφαλές, αντενδείκνυται στην περίοδο της εγκυμοσύνης.
— Οχι υπερβολική η χρήση του.
Είναι τόσο ενδιαφέρουσες οι θεραπευτικές ιδιότητες του θυμαριού, ώστε υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει υπερβολική η χρήση του.
Η μεγάλη εσωτερική χρήση θυμαριού προκαλεί υπερλειτουργεία του θυρεοειδούς αδένα, και δηλητηρίαση με εμετό, διάρροια, ζαλάδες και καρδιακή κατάπτωση.
— Όχι μαζί με οινοπνευματώδη.
Πρέπει να αποφεύγεται η πολυήμερη εσωτερική του χρήση και να μην συνοδεύεται από οινοπνευματώδη ποτά.
ΧΡΗΣΕΙΣ
— Θυμάρι στην μαγειρική
Με την ζεστή, πικάντικη γεύση,το θυμάρι ταιριάζει με σχεδόν όλα τα τρόφιμα. Μπορούμε να το προσθέσουμε, άφοβα, όπου επιθυμούμε, από σαλάτα μέχρι σάλτσες, στα ψητά φούρνου ή σχάρας, στα πουλερικά και στα ψάρια, στα ριζότο κ.λ π.
— Αρώματα και αρωματοθεραπεία
Όμως οι σπουδαιότερες αρωματικές παραδόσεις ανάγονται στους αρχαίους Αιγυπτίους. Στο παρελθόν διατηρήθηκαν διάφορα παρασκευάσματα αυτού του φυτού σε καταστήματα, και ένα αποσταγμένο πνεύμα και νερό, τα οποία ήταν και τα δύο πολύ αρωματικά. Η αρωματοθεραπεία έγινε εξαιρετικά δημοφιλής τον 16ο και 17ο αιώνα.
— Σαπωνοποιεία
Στην αρωματοποιία, το λάδι Serpolet ( το λάδι του Θυμαριού ονομάζεται λάδι Serpolet ) χρησιμοποιείται,κυρίως, για σαπούνι
— Απολυμαντικό
Διαλύματα θυμαριού με σαπούνι χρησιμοποιούνταν, στα χειρουργεία,για την απολύμανση των χεριών. Το αιθέριο έλαιο του θυμαριού είναι 25 φορές, πιο αντισηπτικό από τη φαινόλη, από το οξυγονούχο νερό (οξυζενέ) και από το υπερμαγγανικό κάλιο (4.5).
— Κηποτεχνία
Τα φυτά T. serpyllum χρησιμοποιούνται ως φυτά συνόρων και κάλυψης εδάφους, γύρω από κήπους και πέτρινα μονοπάτια. Μινιατούρα, σε έρπουσα μορφή είναι το είδος «Elfin».
— Μελισσοτροφία
Οι μέλισσες λατρεύουν ιδιαίτερα τα άνθη του θυμαριού, από τα οποία εξάγουν πολύ μέλι. Το θυμάρι αρχίζει να ανθίζει, από το Μάιο και διαρκεί ως τον Οκτώβριο. Σε όλο αυτό το διάστημα η επίσκεψη των μελισσών είναι συνεχής και η παραγωγή του,εξαιρετικής ποιότητας, μελιού με τις θεραπευτικές του ιδιότητες πλούσια είναι παγκοσμίως γνωστό το ”Θυμαρίσιο μέλι ”
— Συμβάλει στην οικολογική ισορροπία
Το άγριο θυμάρι είναι ένα από τα φυτά στα οποία, τόσο η κοινή μπλε πεταλούδα, όσο και οι μεγάλες προνύμφες της μπλε πεταλούδας αγαπούν όπως οι μέλισσες..

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.