Η Ελλάδα καταδικάστηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο για τη σοβαρή νιτρορρύπανση σε εννιά περιοχές της χώρας (Πελοπόννησος, Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Εύβοια, Πέλλα, Έβρος κ.α).
Η ευρωπαϊκή οδηγία για τη νιτρορρύπανση ισχύει από το 1991, η παραπομπή στο Ευρωδικαστήριο έγινε το 2000 και η καταδίκη μας το 2015. Δηλαδή επί 25 συναπτά έτη αδιαφορούμε για τη ρύπανση των νερών με νιτρικά ! (Σίγουρα θα φταίνε πάλι οι .. κακοί Ευρωπαίοι που δεν μας έδωσαν άλλα 25 χρόνια, μήπως και προσαρμοστούμε.. ).
Την επόμενη φορά αναμένεται να είναι στο εδώλιο και η Δυτική Μακεδονία ως περιοχή κατηγορούμενη για αυξημένη νιτρορρύπανση. Αυτό δεν αποτελεί σχήμα λόγου. Είναι γνωστό σε όλους ότι οι συγκεντρώσεις των νιτρικών στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα της Περιφέρειάς μας αυξήθηκαν κατακόρυφα την τελευταία δεκαετία. Αν και τα κρούσματα εκτός ορίων είναι σχετικά λίγα, οι περιπτώσεις που βρίσκονται πολύ κοντά στο όριο των 50 mg/L είναι αρκετά περισσότερες από ότι στο παρελθόν. Συνεπώς είναι θέμα λίγου χρόνου να ξεπεράσουν το όριο της οδηγίας 98/83/ΕΚ. Με βάση στοιχεία του ΙΓΜΕ που έχει κάνει τις περισσότερες μετρήσεις, αλλά και του ΤΕΙ ΔΜ/ Εργαστ. Υγρών Αποβλήτων, αρκετές περιοχές χαρακτηρίζονται ως υψηλής και μέσης διακινδύνευσης (τρωτότητας) όσον αφορά στη νιτρορρύπανση.
Θυμίζουμε ότι τα νιτρικά και τα νιτρώδη του πόσιμου νερού είναι επικίνδυνα για την υγεία (ειδικά των βρεφών). Οι υψηλές συγκεντρώσεις οδηγούν – κάτω από ορισμένες συνθήκες- στον σχηματισμό καρκινογόνων νιτροζαμινών, στην καταστροφή βιταμινών, σε μεταλλάξεις και γενικά σε σοβαρές ασθένειες. Τα νιτρικά φτάνουν όχι μόνο στο ποτήρι μας, αλλά και στο πιάτο μας μέσω κυρίως των φυλλωδών λαχανικών (μαρούλι, σπανάκι κλπ).
Κύριοι ένοχοι για το 50 – 60% % της νιτρορρύπανσης των επιφανειακών νερών είναι οι αγροτικές δραστηριότητες (λιπάσματα – φυτοφάρμακα – ζωικά απόβλητα).
Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν αρκετές περιοχές που θα έπρεπε να χαρακτηριστούν πλέον ως ευπρόσβλητες στη νιτρορρύπανση και να εφαρμοστούν προγράμματα αυστηρού ελέγχου και προληπτικών μέτρων. Ήδη έχουν ενταχτεί σε αυτό το καθεστώς (αλλά μόνο στα .. χαρτιά) όλες οι λίμνες και πρόσφατα η Πτολεμαΐδα. Θα έπρεπε όμως να χαρακτηριστούν ως ευπρόσβλητες και άλλες περιοχές με ανησυχητικά νούμερα νιτρικών, όπως το βορειοδυτικό τμήμα της λεκάνης της Φλώρινας και πιθανόν και το ανατολικό, η λεκάνη Σαριγκιόλ, τμήματα της λεκάνης Εορδαίας, καθώς και αρκετές περιοχές της Π.Ε Γρεβενών και Καστοριάς. Ακόμη και σε περιοχές ξερικές (μη αρδευόμενες) εμφανίζονται αυξημένα νιτρικά λόγω της μονοκαλλιέργειας των σιτηρών επί 50 χρόνια (Βόιο, ορεινά Σερβίων κ.α).
Ενώ λοιπόν τα ¾ περίπου της Δυτικής Μακεδονίας χρειάζονται προστασία και μέτρα για τη νιτρορρύπανση, η Πολιτεία σπεύδει βραδέως.
Διαπιστώνοντας την οξύτητα του προβλήματος ο δήμαρχος Κοζάνης κ Ιωαννίδης πήρε πρόσφατα την πρωτοβουλία (παρότι δεν είναι ο καθ’ ύλην αρμόδιος) να ζητήσει μια κοινή συνάντηση εργασίας της Περιφερειακής ένωσης δήμων ΠΕΔ και εμπλεκόμενων φορέων – υπηρεσιών. Η σύσκεψη έγινε πριν δύο μήνες μετά από πρόσκληση του προέδρου της ΠΕΔ, ορίστηκε μια Επιτροπή (συνεδρίασε προχθές), έγιναν επαφές με Δ/νση Υδάτων, Δ/νση αγροτικής οικονομίας κ.α.
Όμως από τη διάγνωση ως τη θεραπεία ο δρόμος είναι μακρύς. Τη σκυτάλη οφείλει άμεσα να πάρει η αρμόδια κατά το νόμο Περιφέρεια και οι Υπηρεσίες της. Κατανοούμε τα προβλήματα που έχουν αρκετές Υπηρεσίες λόγω υποστελέχωσης, έλλειψης εξοπλισμού και μικρής χρηματοδότησης, (κοινό παράπονο όλων των φορέων στη σύσκεψη με την ΠΕΔ) , αλλά οι υπαρκτές αδυναμίες δεν μπορεί να είναι άλλοθι για να μην κάνουμε τίποτα. Υπό τις παρούσες συνθήκες ολοκληρωμένη λύση δεν υπάρχει (ας μη γελιόμαστε), μπορούμε όμως να κάνουμε σημαντικές βελτιώσεις. Πέραν της συστηματικής παρακολούθησης των νιτρικών σε όλο το υδάτινο δυναμικό, επείγει η λήψη μέτρων για τις γεωργικές δραστηριότητες: πρόληψη, ορθές γεωργικές πρακτικές, έλεγχος στο κύκλωμα λιπασμάτων- φυτοφαρμάκων μέσω εδαφολογικών αναλύσεων, μητρώων και συνταγολογίων, χρόνος και τρόπος λίπανσης, ασφαλής αποθήκευση λιπασμάτων και αποστάσεις από πηγές – λίμνες – ποτάμια, ασφαλής διαχείριση ζωικών αποβλήτων κλπ. Τουτέστιν το βάρος πέφτει και στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας που πρέπει να ενισχυθεί άμεσα, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εφαρμοστούν ολοκληρωμένα σχέδια μείωσης των νιτρικών. Λεφτά υπάρχουν. Το ΕΣΠΑ και τώρα το ΣΕΣ προβλέπει χρηματοδότηση δράσεων αντιμετώπισης της νιτρορρύπανσης. Το θέμα είναι να μην διασπαθιστούν ως συνήθως σε συμβουλάτορες και εικονικά παραδοτέα. (Καλό παράδειγμα ένα πρόγραμμα του ΕΘΙΑΓΕ για τη μείωση λιπασμάτων και νερού άρδευσης, το οποίο είχε ξεκινήσει πιλοτικά στην Π.Ε Κοζάνης, αλλά τελικά κόλλησε στις γνωστές παθογένειες της δημόσιας διοίκησης).
Το δεύτερο είναι ο γραφειοκρατικός λαβύρινθος. Η Πολιτεία οφείλει να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα και να ανακατανέμει αρμοδιότητες, ευθύνες και πόρους, επιμένοντας κυρίως στον τομέα του ελέγχου και της πάταξης των παραβατών. Φυσικά, όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες, καθώς και το ΙΓΜΕ, ΤΕΙ, ΚΕΠΕ, ΕΓΣ, ΓΕΩΤΕΕ κλπ πρέπει να βάλουν πλάτη.
Ως Οικολογική Κίνηση έχουμε τη διάθεση να βοηθήσουμε, κυρίως στο θέμα της ενημέρωσης αγροτών και καταναλωτών. Παράλληλα δηλώνουμε πως η υπομονή μας έχει εξαντληθεί. Αν συνεχιστεί το σημερινό καθεστώς αδράνειας θα προσφύγουμε σε κάθε νόμιμο μέσο για να διαφυλαχτεί η υγεία των πολιτών, το φυσικό περιβάλλον αλλά κυρίως το μέλλον των επόμενων γενιών. Δεν φτάνει που τους κληρονομούμε χρέη και κατεστραμμένους φυσικούς πόρους, τους αφήνουμε και «προίκα» τα καρκινογόνα νιτρικά που εμείς δημιουργήσαμε. Για ποια «αλληλεγγύη των γενεών» μιλάμε ?
Οικολογική Κίνηση Κοζάνης