Τρισάγιο για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
τον τελευταίο αυτοκράτορα της Ρωμανίας και τους συν αυτώ μαχητές
για την υπεράσπιση της Κωνσταντινούπολης την 29η Μαΐου 1453.
Με Εσπερινό και Τρισάγιο στη μνήμη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου τελευταίου αυτοκράτορα της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας και των συν αυτώ μαχητών για την υπεράσπιση της Κωνσταντινούπολης την 29η Μαΐου 1453, τιμήθηκε (29-5-2017) στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού, της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, η ‘’Επέτειος της αποφράδος ημέρας της υπό των Τούρκων γενομένης αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453)’’. (Δίπτυχα 2017).
Τελέσαμε τον Εσπερινό, διαβάσαμε το Τρισάγιο, κάναμε μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα και στα πρόσωπα των τραγικών εκείνων ημερών του Μαΐου του 1453, που θυσιάστηκαν, αυτοκράτορας και συμμαχητές, αφού πρώτα λειτουργήθηκαν και κοινώνησαν, (ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ήταν μόλις 49 ετών όταν έπεφτε μονότατος μαχόμενος στην Πύλη του Ρωμανού) την αποφράδα εκείνη ημέρα της 29ης Μαΐου του 1453 υπερασπιζόμενοι την Πόλη του Κωνσταντίνου, τη Νέα Ρώμη. Υπερασπιζόμενοι ό,τι είχε απομείνει από την χιλιόχρονη αυτοκρατορία της Ρωμανίας, που πολύ αργότερα (κάποιοι ‘’ιστορικοί’’ με κριτήρια ιδεολογικά) ‘’παραχάραξαν το όνομά της με συνέπεια να εδραιωθεί στην ιστορία ο όρος βυζαντινή αυτοκρατορία’’. (Α.Π.).
‘’Οι ελάχιστοι υπερασπιστές της Πόλης τα είχαν χάσει όλα εκτός από ένα. Την πίστη τους στο Θεό. Αυτή η πίστη, τους είχε απομείνει. Και μ’ αυτήν την πίστη πήγαν να πολεμήσουν ξέροντας ότι θα πεθάνουν’’. (Αρβελέρ). ‘’Με τον αυτοκράτορα να έχει πέσει μαζί με την πεσμένη πόλη του, άρχισε η βασιλεία του Αντίχριστου, και η Ελλάδα βρέθηκε κάτω από τη γη, για να επιβιώσει όσο καλύτερα μπορούσε. Το ότι ο Ελληνισμός δεν χάθηκε ολοσχερώς αποτελεί φόρο τιμής στην αστείρευτη ζωτικότητα και το θάρρος του ελληνικού πνεύματος’’. (Steven Runciman, ‘’Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453’’, μετάφραση-επιμέλεια Νίκος Νικολούδης, εκδόσεις Παπαδήμα, Γ’ έκδοση, Αθήνα 2005).
Τι είναι αυτό που, 564 χρόνια μετά, ακουμπά και πληγώνει την καρδιά μας; Τι περιείχε αυτή η Πόλη, ώστε ο απόηχός της φτάνει υπαρξιακά μέχρι εμάς και μας αγγίζει; Ποιας ποιότητας αδιάκοπης συνέχειας από γενιά σε γενιά είναι αυτή η ροή;
34 χρόνια δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο την ημέρα αυτή (29 Μαΐου) έβλεπα τα πρόσωπα των παιδιών να συγκινούνται και οι υπάρξεις τους να δονούνται (από αυτό το ‘’κάτι’’) όταν μέσα στην τάξη παρουσιάζαμε με λόγο, εικόνες και μουσική το γεγονός της άλωσης. Κι όταν ήμασταν έτοιμοι να φωνάξουμε δυνατά το ‘’Εάλω η Πόλις!’’, η φωνή μας πνιγότανε. Σαν και να την απορροφούσε η ιστορία. Σαν και να πήγαινε η φωνή μας να συναντήσει την Κωνσταντινούπολη του 1453.
Κάπως έτσι νιώσαμε και στον Άγιο Διονύσιο, παπάς και πιστοί, στο Τρισάγιο για την άλωση, έχοντας στο τραπεζάκι, με το αναμμένο κερί, τη ζωγραφιά (έργο του Φώτη Κόντογλου) του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου – με την απάντησή του στον Μωάμεθ – κάτω από τις εικόνες της Παναγίας και του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω. Στο γλυκό ημίφως του Εσπερινού νιώθαμε το ‘’Φως ιλαρόν’’ να γλυκαίνει τον Κωνσταντίνο και τους υπερασπιστές της Πόλης. Αιωνία αυτών η μνήμη!
Από μια μικρή χαραμάδα της ιστορίας διακρίναμε το Ναό της Οσίας Θεοδοσίας στην Πόλη του 1453 (την 29η Μαΐου πανηγύριζε!) και τους χριστιανούς, που πήγαν στο Ναό με τριαντάφυλλα να γιορτάσουν την Αγία. Ήταν οι πρώτοι, που πάνω τους έπεσε μαινόμενο το ασκέρι των Τούρκων εισβολέων στην Πόλη. Ήταν τα πρώτα άοπλα θύματα μέσα στον πανηγυρίζοντα και γεμάτο από ευωδιαστά τριαντάφυλλα Ναό.
Στο μακελειό αυτό ενσταλάχτηκε από την αρχή η ελπίδα μέσω των θρύλων. Και ενσταλάζει την ελπίδα για την ανασυγκρότηση και την ανύψωσή μας η Υμνογραφία της ημέρας: ‘’Ανήλθες προς τον σον, Γεννήτορα οικτίρμον, όθεν ουκ εχωρίσθης, και ύψωσας την κάτω, κειμένην φύσιν Δέσποτα’’. (Πεντηκοστάριο. Απόστιχο Εσπερινού Δευτέρας της Ζ’ Εβδομάδος).
Στην Ορθόδοξη Παράδοση αρετή είναι η αυτομεμψία, ο αυτοέλεγχος, η ανάληψη των ευθυνών μας και όχι η επίρριψη των ευθυνών στους ‘’κακούς’’ άλλους, στους επάρατους ξένους – αυτό είναι φτηνή ρητορική που υποπίπτει στο προπατορικό αμάρτημα.
Η ελπίδα μας (ξένη προς κάθε εθνικιστικό και φυλετιστικό παραλήρημα) που την οφείλουμε στο ενιαίο και αδιαίρετο Σώμα της Εκκλησίας, τροφοδοτείται και αναζωογονείται από την αδιάκοπη (ιστορική και πνευματική σε οικουμενικό επίπεδο) παρουσία και δράση (μέσα από πλείστες δυσκολίες) του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης και από τη φωτεινή ακτινοβολία του σεπτού προσώπου του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
31-5-2017