Ο Πελεκάνος ή Πέλκα,ένα χωριό στην επαρχία Βοϊου-Κοζάνης ,αναζητεί την ιστορία του.Η Πέλκα έρχεται από το βαθύ παρελθόν.Ο Αντώνης Κεραμόπουλος,καθηγητής αρχαιολογίας,στα 1927 υπογράμμιζε:”‘Πόσο γηγενείς είναι οι Πελκιώτες και ότι κανονικά η Πέλκα θα έπρεπε να λέγεται Πολυκράτεια,επειδή προέρχεται από το βαθύ παρελθόν ως μια κραταιά κώμη,όπως αναδεικνύεται από τα Κάστρα-Τείχη που την προστατεύουν”.Τείχη κατασκευασμένα στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.χ
‘Στην Αρχαιολογική Εφημερίδα του 1932 ,ο Αντώνης Κεραμόπουλος γράφει για την Πέλκα : ”Το Πέλεκον εγένετο Πέλεκα ( τα) και εντεύθεν η Πέλκα μέχρι προ πενταετίας περίπου,ότε ανιστορήτως και άνευ ουδενός λόγου μετωνόμασαν αυτήν άγνωστοι εισηγηταί εις Πελεκάνον !Παρά ταπαρ’εμού δε κατ’επανάληψιν γραφέντα εν εγχωρίοις εφημερίσιν,ουδείς συνεκινήθη,ίνα μεριμνήση περί της επισήμου επαναφοράς τούτου,όπερ είναι πολύτιμον τεκμήριον εν χώρα ης ελάχιστα γιγνώσκομεν παλαιά τοπωνύμια”.
Ο δημοσιογράφος Γεράσιμος Μ.Δώσσας επισημαίνει ότι στο βιβλίο της Θεοδώρας Λειψιστινού : ”Πέλκα.Κάστρα και Μονολιθικά Μνημεία της Άνω Μακεδονίας”με το τοπωνύμιο Πέλκα διαλαλείται η ελληνικότητα όχι μόνο επειδή πιστοποιείται η ανά τους αιώνες διάρκεια του ονόματος και η διαχρονικότητα του πολιτιστικού /λαϊκού της βίου,αλλά επειδή και αβίαστα ταυτοποιούνται τα αρχαιολογικά ευρήματα,οι συνταυτίσεις,οι συνάφειες και οι αναγωγές του ελληνικού αυτού βίου προς τις αντίστοιχες πλείστων άλλων περιοχών του ελλαδικού χώρου.
Ο Πελεκάνος σήμερα ακολουθεί την πορεία των χωριών της επαρχίας Βοϊου αλλά και όλης της Ελλάδας και συνεχώς ο πληθυσμός του λιγοστεύει. Στην προσπάθεια να δοθεί ζωή και να αναδειχθεί η ιστορία του χωριού και της περιοχής πραγματοποιούνται οι μέρες γιορτών Βοϊου”Πέλεκον’‘Ιστορία Πολιτισμός Τέχνη Παράδοση ‘‘ ,στις 16- 20 Ιουνίου 2016,με προοπτική να γίνονται κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.Ένα αφιέρωμα στην περιοχή που είναι εντός του νοητού κύκλου που προστατεύεται από το Πέλεκον-το οχυρωματικό συγκρότημα ,αλλά και γενικότερα ένα αφιέρωμα στην ευρύτερη περιοχή του Βοϊου.
Στις Μέρες γιορτών Βοϊου ”Πέλεκον” θα συμπεριλαμβάνεται ημερίδα που θα αφορά την πορεία της περιοχής στο χρόνο,στην οποία θα συμμετέχουν αρχαιολόγοι και ιστορικοί της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ,του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας,της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης,η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας,ο Δήμος Βοϊου και άλλοι φορείς..Θα πραγματοποιούνταιεκδηλώσεις που θα αφορούν την ανάδειξη της ιστορίας της περιοχής ,των μοναστηριών της ,της φύσης και των τοπικών της προϊόντων.Παράλληλα, θα έχουν και ψυχαγωγικό χαρακτήρα.
Δράσεις απόλυτα συνδεδεμένες με τους στόχους είναι:
1.Στο επίκεντρο θα βρίσκονται τα μοναστήρια Αγία Παρασκευή στο Σινιάτσικο,η Παναγία στο Σισάνι,η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Δρυόβουνο,ο Άγιος Αθανάσιος και ο Άγιος Γεώργιος στην Εράτυρα αλλά και όλη η περιοχή.
2.Θα πραγματοποιούνται επισκέψεις στα κάστρα του Πέλεκον.
3.Σε συνεργασία με παραγωγούς ,θα εκτίθενται προϊόντα της περιοχής και οι επισκέπτες θα μπορούν να τα αγοράσουν
4.Θα πραγματοποιείται ”Στρογγυλό Τραπέζι”με θέμα ”Ποιο μοντέλο ανάπτυξης θέλουμε για το Βόϊο;”με φορείς και με επιχειρηματίες .
5.Θα πραγματοποιούνται συναυλίες σε μέρη πέριξ των αρχαιολογικών χώρων.Θα δίνονται συναυλίες για όλες τις ηλικίες,σεβόμενοι απόλυτα την ποιότητα και την αισθητική.Νεανικά σχήματα αλλά και παραδοσιακά συγκροτήματα θα εμφανίζονται και θα ψυχαγωγούνν τους επισκέπτες και τους κατοίκους της περιοχής.
6.Γυναίκες του χωριού και της περιοχής θα συμμετέχουν με δράσεις που θα αναδεικνύουν τον λαϊκό μας πολιτισμό και τις παραδόσεις και γενικά το λαογραφικό χαρακτήρα της περιοχής.
7.Θα πραγματοποιούνται εκθέσεις ζωγραφικής,γλυπτικής,
8.Θα προοβάλλονται ταινίες και ντοκυμαντέρ που έχουν άμεση σχέση με το χώρο όπου βρίσκονται τα Κάστρα του Πέλεκον.
9.Ιππείς και αναβάτες θα τρέχουν στο Μύριχο,παραπόταμο του Αλιάκμονα,όπου ,σύμφωνα με την παράδοση ,οι Μακεδόνες εκπαίδευαν το ιππικό τους.
10.Θα υπάρχει ενημέρωση, από έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, στην περιοχή μας αλλά και πανελλαδικά.Στόχος μας οι δράσεις να αποκτήσουν διεθνή χαρακτήρα.
Στόχοι των γιορτών Βοϊου ”Πέλεκον”είναι:
1:Η ανάδειξη του ιστορικού χώρου των κάστρων του Πέλεκον,η αξιοποίηση δηλαδή αυτών,η προσβασιμότητα και η επισκεψιμότητα σ’αυτά,η ”ανάγνωση” πληθώρας στοιχείων που συνιστούν μάρτυρες του παρελθόντος και της ιστορίας της περιοχής που θα είναι ένας πλούσιος λόγος θελκτικός για νέους επιστήμονες αλλά και για πολλούς επισκέπτες.Είναι γνωστό ότι για την επαρχία Βοϊου είναι λιγοστές οι αρχαιολογικές έρευνες που έχουν γίνει και λιγοστά τα στοιχεία για την περιοχή.Πιστεύουμε ότι με την ανάδειξη των Κάστρων θα αξιοποιηθεί ως τουριστικός προορισμός το Βόιο και θα υπάρξει μεγάλη επισκεψιμότητα στην περιοχή .
Ιστορικά στοιχεία
Ο κάμπος της Πέλκας είχε ιδιαίτερη σημασία ,γιατί ήταν συγκοινωνιακός κόμβος με περάσματα σημαντικά.Ένωνε τις τέσσερις επαρχίες της Άνω Μακεδονίας,όπως αποκαλούσαν οι πρόγονοί μας τη Δυτική Μακεδονία (Ελίμεια,Ορεστίδα,Εορδαία,
Λυγκιστίδα ).Τη σημασία του συγκοινωνιακού κόμβου της Πέλκας την καταδεικνύουν τα οχυρά τείχη,τα Πέλεκα.Οχυρώσει,ς που περιλάμβαναν οχυρωμα- τικούς περιβόλους γύρω από ένα φυσικό οχυρό, ακρόπολη,δεξαμενές,αποθήκες, μερικές κατοικίες και κάποιο θρησκευτικό ιερό.Οχυρά που ίσως είναι παλιότερα του 7ου αιώνα π.Χ και ίσως να συμπίπτουν με την περίοδο που κατέβαινε το τελευταίο κύμα ελληνικών φύλων από τη Μακεδονία προς τη Νότια Ελλάδα.Είναι φύλα,όπως διαβάζουμε στο Θουκυδίδη,που γνώριζαν ήδη πολύ καλά τον τρόπο εγκατάστασης σε απόκρημνα και απρόσιτα βουνά,καθώς και την κατασκευή φρουρίων ,οχυρών και καταφυγίων.Σχετικά ,ο Αντώνης Κεραμόπουλος έγραφε ότι “ οι εν αφράκτοις κώμαις οικούντες επί των μεγάλων πεδιάδων παλαιοί άνθρωποι έκτιζον επί λόφων υψηλών και δυσπροσίτων τείχη,εις α (τα οποία )κατέφευγον εν καιρώ πολέμου ή δι ‘ων (με τα οποία) επροστάτευον τας εισόδους των πεδινών περιοχών”.
Σήμερα τα οχυρά Πέλεκον δίνουν την τελευταία τους μάχη επιβίωσης στο χρόνο..
Η συνδρομή της ιστορικής γνώσης και της φαντασίας μπορούν να δώσουν ,πέρα από τη συγκίνηση, κι άλλες δυνατότητες επαφής του ανθρώπου μ’αυτά τα οχυρά του χρόνου.
Η Πέλκα και το οχυρωματικό της συγκρότημα ”Πέλεκον”,πέντε κάστρα γύρω από τον κάμπο της όπου παίχτηκε ο επίλογος του εμφυλίου πολέμου των Ρωμαίων το 48 πΧ,ήταν γνωστά από την αρχαιότητα.Έπαιξε σημαντικό ρόλο ,λόγω της θέσης της ως συγκοινωνιακός κόμβος και ως μέρος της κοιτίδας των Μακεδόνων.Επίσης ,ο Σινιάτσικος υπήρξε από την αρχαιότητα βουνό με μεγάλη ιστορία και παρήγαγε πολιτισμό.Ο δρόμος δια της κοιλάδας του Μύριχου προς Βλάστη,παραπόταμου του Αλιάκμονα, ήταν γνωστός από την αρχαιότητα.Εδώ ,οι Μακεδόνες εκπαίδευαν τα άλογά τους.
2:Στόχος είναι η περιοχή Βοϊου να γίνει ελκυσική,αναπτυξιακή ,φιλόξενη.
Να προσελκύσει νέους ανθρώπους,να γίνουν σχέδια διαβίωσης και εργασίας,να εφαρμοστούν πολιτικές ελκυστικότητας ατόμων και οικονομικών δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο, που να αποσκοπούν να καταστήσουν γνωστές τις δραστηριότητες στην αγροτική περιοχή του Βοϊου,ώστε να διατηρηθεί ο τοπικός πληθυσμός και να αυξηθεί σταδιακά.Ο αγροτικός κόσμος να γίνει χώρος δημιουργίας μικρών επιχειρήσεων,παροχής υπηρεσιών,αναψυχήςκαι ζώνη προστασίας της φύσης
Με την ανάδειξη των Κάστρων και των παράλληλων εκδηλώσεων κάθε χρόνο η περιοχή Βοϊου θα γίνει ευρύτερα γνωστή,τουριστικά ελκυστική και οικονομικά αναπτυξιακή.Η μεγάλη επισκεψιμότητα θα έχει ως αποτέλασμα να δουλέψουν οι ξενοδοχειακές μονάδες,οι χώροι σίτισης,ενώ οι παράλληλες εκθέσεις προϊόντων της περιοχής θα τα γνωστοποιήσουν και θα απορροφηθούν,με αποτέλεσμα την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και παραγωγή αυτών..Πολύτιμη ευκαιρία οικοδόμησης ζωντανής και δυναμικής αγροτικής περιοχής.
Στοχεύουμε,λοιπόν, σε μια ζωντανή αγροτική περιοχή.Στοχεύουμε σε δράσεις ανάδειξης του ιστορικού της πλούτου,στη δημιουργία ευρύτερου τοπικού πλούτου,στην προσβασιμότητα της περιοχής και στην προσέλκυση νέων πληθυσμών.
προσπάθεια αναζωογόνησης της περιοχής.
Επιλογικά
Ολοκληρώνοντας, η επαρχία Βοϊου παρέμεινε για πολλές δεκαετίες στο περιθώριο της ανασκαφικής και αρχαιολογικής σκαπάνης,βιώνοντας την απομόνωση.Ο εντοπισμός ,συνεπώς,ενός μεγάλου αριθμού αρχαιολογικών θέσεων σε αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια και η αποτίμηση του αρχαιολογικού υλικού θα διαμορφώσουν μια
διαφορετική εικόνα της ιστορικής φυσιογνωμίας της περιοχής στην αρχαιότητα.Το οχυρωματικό συγκρότημα ”Πέλεκον” ,δίνοντας την τελευταία μάχη στο χρόνο,
εναγωνίως ζητά την ανάδειξή του.
Οι ιστορικοί αυτοί τόποι ενέχουν μνήμη και ιστορικότητα,στοιχεία απαραίτητα για τη Μακεδονία και για τη σύγχρονη εποχή .Παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.Έχουν υποστεί την αέναη αλλαγή χρήσης τους και παραμένουν αδιάψευστοι μάρτυρες του παρελθόντος.Στόχος να μη χαθεί η πολιτιστική κληρονομιά.Ο τόπος και ο πολιτισμός είναι η εικόνα της περιοχής.Η αδιάλειπτη αυτή παρουσία των κάστρων δημιουργεί την ανάγκη να ερευνηθεί και να γίνουν γνωστές οι συνιστώσες ιστορικών τόπων και ανθρώπων.