Ο σταυρός ήταν κατά την αρχαιότητα τρομερό μέσον εκτέλεσης θανατοποινιτών από τους Ρωμαίους. Η σταύρωση του Χριστού συνετέλεσε στη μεγαλύτερη κοινωνική μεταβολή, στην εξημέρωση δηλαδή των ηθών στις χώρες όπου διαδόθηκε η νέα πίστη, και στη μετατροπή του σταυρού από βασανιστικό μέσο θανάτωσης σε αντικείμενο βαθύτατου σεβασμού και συμβόλου της νέας πίστης. Βέβαια κατά τη διαδρομή δύο χιλιετιών συνέβησαν πλείστα όσα, τα οποία μαρτυρούν στρέβλωση του νοήματος της σταυρικής θυσίας του Χριστού από τους ίδιους τους θεωρούμενους πιστούς.
Ο Απόστολος Παύλος προβάλλει κατά τρόπο εντυπωσιακό την αδυναμία κατανόησης της σταυρικής θυσίας από μέρους τόσο των Ιουδαίων, όσο και των Ελλήνων, δηλαδή των λαών, οι οποίοι είχαν δεχθεί κατά τους ελληνιστικούς χρόνους βαθειά την επίδραση της ελληνικής παιδείας. Για τους πρώτους, τους κληρονόμους της διαθήκης του Θεού, η σταυρική θυσία συνιστούσε σκάνδαλο. Πώς να δεχθούν ότι ο παντοδύναμος Θεός, τον οποίο προσδοκούσαν να έλθει να τους λυτρώσει από δουλεία αιώνων, υποκύπτει στην εξουσία του κόσμου και υφίσταται επονείδιστο θάνατο; Για τους άλλους η σταυρική θυσία συνιστούσε μωρία φαντασιοπλήκτων. Όσο και αν αποδέχονταν ότι στην ανάγκη υποκύπτουν και οι θεοί, τους ήταν ακατανόητος ο θάνατος ενός αθανάτου. Βέβαια η επί γης ιστορία του Χριστού τελειώνει με τον παιάνα της αναστάσεώς του. Λίγη όμως προσοχή δίνουν σ’ αυτήν διαχρονικά εκείνοι που τηρούν κριτική ή αρνητική στάση έναντί του, καθώς αδυνατούν να κατανοήσουν το νόημα της σταυρώσεως. Απεναντίας είναι οι πιστοί, που παρακάμπτουν συνήθως τη σταύρωση, σαν να μην τους εγγίζει, και πανηγυρίζουν την ανάσταση αποκομμένη από τη σταύρωση.
Ο Χριστός κατά τους χρόνους της νεωτερικότητας χαρακτηρίστηκε σπορέας ουτοπίας, καθώς το κήρυγμά του περιλαμβάνει εντολές, η πραγμάτωση των οποίων είναι, κατά τους επικριτές του, πάνω από τις ανθρώπινες δυνάμεις. Στην αρχική κατηγορία προστέθηκε με την πάροδο του χρόνου και άλλη: Το κήρυγμα του Χριστού είναι φθηνή παρηγοριά στους κατατρεγμένους της γης, που ονειρεύονται να απολαύσουν αυτά που στερήθηκαν εδώ σε μιάν άλλη ζωή, την ύπαρξη της οποίας αρνούνται ολοένα και περισσότεροι στις «χριστιανικές» χώρες. Όλοι οι κατήγοροι έγραψαν με άκρα προκατάληψη αγνοούντες το νόημα των λόγων του Χριστού. Όσο για το νόημα της σταύρωσης αποτελεί ακόμη μωρία για όσους σκέπτονται με τον τρόπο των εκπροσώπων του αρχαίου κόσμου.
Ο Χριστός πριν σταυρωθεί ζήτησε από εκείνους που ήθελαν να τον ακολουθήσουν να άρουν τον σταυρό, τον προσωπικό τους σταυρό. Ο Απόστολος Παύλος, μαθητής συνεπής του Χριστού, τονίζει ότι είναι συσταυρωμένος με τον Χριστό και καυχάται γι’ αυτό, καθώς η σταύρωση αυτή τον έχει απαλλάξει από το φρόνημα του κόσμου. Αν είχαμε κατανοήσει οι πιστοί το νόημα του σταυρού, δεν θα είχαμε δώσει διαχρονικά τόσες αφορμές να επικριθεί η σταυρική διδασκαλία και η ίδια η σταύρωση ως μωρία. Οι κοσμικοί άρχοντες και πολλοί από τους εκκλησιαστικούς μετέτρεψαν τον σταυρό από σύμβολο θυσίας σε σύμβολο κοσμικής ισχύος στο όνομα του παντοδυνάμου Θεού. Η ροπή προς τις απειλές με την επίδειξη του σταυρού για την επικείμενη τιμωρία των ανθρώπων της αποστασίας αμαύρωσε πολλές φορές το Ευαγγέλιο της αγάπης του Θεού, «ο οποίος τόσο πολύ αγάπησε τον κόσμο, ώστε πρόσφερε τον μονάκριβο γυιό του, ώστε καθένας που πιστεύει να μη χάνεται, αλλά να έχει αιώνια ζωή»! Δύο είναι οι βασικές αστοχίες των πιστών περί την σταύρωση.
Η πρώτη αστοχία ξεκινά από την έλλειψη κατανόησης της γέννησης στη φάτνη. Ο άνθρωπος της πτώσης, ο κοσμικός άνθρωπος, έχει προσδώσει στον ηγεμόνα τα χαρακτηριστικά του ισχυρού, του βίαιου, του αλαζόνα, του απλήστου. Αυτά ποθεί ο καθένας μας, που αρνείται το σταυρικό φρόνημα και έχει αλωθεί από το φρόνημα του κόσμου. Ούτε οι μαθητές του Χριστού πριν από τη σταύρωση ήσαν απαλλαγμένοι από το φρόνημα αυτό της κατάπτωσης. Μετά από τους λαμπρούς τρείς πρώτους αιώνες μετά Χριστόν, οι οποίοι έδωσαν πλείστα λαμπρά παραδείγματα μαρτύρων, οι οποίοι σήκωσαν τον σταυρό τους όχι μεταφορικά, αλλά πραγματικά πορευόμενοι προς τον τόπο της θυσίας τους, οι πιστοί έθεσαν τον σταυρό στα διαδήματα των αρχόντων, στα εμβλήματα και στις σφραγίδες των κρατών όχι όμως και σε περίοπτη θέση της καρδιάς τους. Υπήρξαν εποχές, που ο σταυρός έγινε πολεμικό σύμβολο (των «σταυροφόρων») και μέσο εκβιασμού του αντιφρονούντος προς αποδοχή της πίστεως και αποφυγή της θανατικής ποινής («Ιερή εξέταση»).
Τέλος, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου της αποστασίας, όλες αυτές οι παραχαράξεις του σταυρού έδωσαν την αφορμή για νέες λοιδωρίες από εκείνους που μισούσαν τον εσταυρωμένο και αναστημένο Χριστό πρωτίστως επειδή καταγγέλλει με ανεπανάληπτη σφοδρότητα τους απλήστους για πλούτο. Το διαχρονικό πάθος της απληστίας και πλεονεξίας, το οποίο δεν έχει αφήσει αλώβητο ούτε τον απλό λαό είναι το ισχυρότερο όπλο της πολεμικής κατά του Ευαγγελίου ως τις ημέρες μας. Ο ταλαίπωρος λαός ζώντας με την υπέρτατη ουτοπία να χαμογελάσει και σ’ αυτόν η θεά τύχη, όταν κατατραυματίζεται από τις αδικίες του κόσμου, επιχειρεί την όποια αντιευαγγελική ενέργεια αυτοδικαιωνόμενος με τη ρήση: «Δεν πας μπροστά με τον σταυρό στον ώμο». Μάλιστα ξεπέφτει συχνά ακόμη χαμηλότερα δικαιώνοντας και εκείνους, που καταφέρνουν, επειδή τους «χαμογέλασε η τύχη», να τον κλέβουν, να τον ληστεύουν, να τον εξωθούν στην άκρα ανέχεια, να του στερούν την εγκόσμια ελπίδα, τη μόνη που του έχει απομείνει, καθώς έντεχνα φρόντισαν να τον αποκόψουν από την ελπίδα στο Θεό!
Για όλους εμάς, που δεν έχουμε κατανοήσει το νόημα του σταυρού ή έχουμε την ψευδαίσθηση ότι έχουμε κατανοήσει, η Εκκλησία προβάλλει το σύμβολο της σωτηρίας στο μέσο της Σαρακοστής, της περιόδου ετοιμασίας για τον πανηγυρισμό του θριάμβου της αναστάσεως του Χριστού, η οποία προμηνύει τη δική μας ανάσταση. Και καθώς της ανάστασης Εκείνου προηγήθηκε η σταύρωση, πρέπει και της δικής μας να προηγηθεί η άρση του σταυρού μας. Αν αρνηθούμε τη θυσία λόγω των προφανών δυσκολιών της, καραδοκούν στον δρόμο μας η έλλειψη νοήματος του βίου και η απελπισία, τις συνέπειες των οποίων γευόμαστε καθημερινά με αυξάνουσα ένταση.
Μήπως είναι καιρός να αναθεωρήσουμε στάση βίου και να άρουμε τον σταυρό μας; Δεν είμαστε μόνοι. Σε βοήθεια του καθενός σπεύδει ο ίδιος ο Χριστός.
«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»