«Οι Λαζαρίνες της Λευκοπηγής στα μάτια της ιστορίας» του Θανάση Καλλιανιώτη

Περιοδολογούνται τα παραδοσιακά άσματα του οικισμού Λευκοπηγή (παλαιότερα Βιλίστ(ι) της επαρχίας Κοζάνης) κι εξετάζεται η παλαιότερη ταξική διαστρωμάτωση. Σκιαγραφείται έπειτα η εικόνα του «άλλου» και οι εθνόλεκτοι. Τέλος αναλύονται, πάντα μέσα από τα τραγούδια, τα πρότυπα των ανδρών

Εισαγωγικά

Αν και η ηλικία του εθίμου των Λαζαρίνων στη Λευκοπηγή, τη Βόρεια Ελλάδα και τα Βαλκάνια[1] γενικότερα προσδιορίζεται μόνον κατά προσέγγιση, οι απαρχές του πηγάζουν από την αρχαία εποχή. Στο μεσαίωνα εμπλουτίστηκε με στοιχεία από σύνοικους λαούς κι έφθασε σχεδόν απαράλλακτο μέχρι τον εξηλεκτρισμό το χωριού. Η αναβίωσή του πριν από τρεις δεκαετίες, η οποία οφείλεται στην αφειδή κρατική χορηγία, πρόσθεσε νέα στοιχεία αλλά αφαίρεσε αρκετά παλαιά.

Έντυπες καταθέσεις για του Λάζαρ(η) ευρίσκονται στο έργο του Λαζάρου Νάνου και στο αντίστοιχο του Γεωργίου Δουγαλή. Στίχους ασμάτων περιέχει το διαμοιραζόμενο σήμερα πόνημα Λαζαριάτικα Πασχαλιάτικα Τραγούδια Λευκοπηγής. Ηλεκτρονικές πληροφορίες υπάρχουν στο διαδίκτυο, αλλά συνήθως επαναλαμβάνουν προηγούμενες ή γενικεύουν. Ωστόσο εκεί έχει τη δυνατότητα κανείς να ακούσει τα άσματα, κάτι απαραίτητο, ιδιαίτερα όταν ο μελετητής αγνοεί την ιδιόλεκτο ή μην έχοντας όλα τα φώτα του μυαλού του αναμμένα αποτυπώνει λανθασμένα ορισμένες λέξεις.

Τις μνήμες των προγόνων κράτησαν ζωντανές οι δάσκαλοι, εν αντιθέσει με ερευνητές ποικίλων σπουδών και προελεύσεων που παρέλειψαν να ομοιωθούν με το πεδίο είτε επειδή δεν ζούσαν στον ίδιο τόπο με αυτόπτες είτε διότι πίστευαν πως η απλή παράθεση λαϊκών αφηγήσεων ήταν υποδεέστερη θεωρητικών αστικών προσεγγίσεων. Δεν ενστερνίστηκαν οι τελευταίοι την πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι γενικές θεωρίες χωρίς την συγκεκριμένη αλήθεια της βάσης αποδεικνύονται όχι μόνον πρόσκαιρης φήμης αλλά κι ευάλωτες εμπρός στην επιμονή κάθε ευγενούς μελετητή.