Σήμερα ο αγροτικός τομέας ακολουθεί σταδιακά φθίνουσα πορεία. Παρόλα αυτά διατηρεί σημαντική θέση τόσο σαν τομέας οικονομικής δραστηριότητας, όσο και σαν παράγοντας κοινωνικής συνοχής, κυρίως στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές, καθώς συμμετέχει με ποσοστό 6,8% στη διαμόρφωση του Περιφερειακού Ακαθάριστου Προϊόντος (Α.Εγχ.Π.).
Σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση. Πιο συγκεκριμένα, στην Π.Ε. Φλώρινας η συμμετοχή στη διαμόρφωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος είναι 14%, στην Π.Ε. Γρεβενών 10%, στην Π.Ε. Καστοριάς 11% και στην Π.Ε. Κοζάνης 4%.
Το περιβάλλον στο οποίο καλείται να λειτουργήσει ο αγροτικός τομέας χαρακτηρίζεται από τον διαρκώς εντεινόμενο ανταγωνισμό που συστηματικά διαμορφώνεται τουλάχιστον κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Η στροφή προς την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων αποτελεί ίσως τη μοναδική διέξοδο επιβίωσης του αγροτικού τομέα που στηρίζεται στις μικρομεσαίες οικογενειακές εκμεταλλεύσεις.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τάση αλλαγής της κατεύθυνσης και της διάρθρωσης της αγροτικής παραγωγής με έμφαση στην παραγωγή τοπικών ποιοτικών προϊόντων, ενώ παράλληλα εμφανίζονται και νέοι κλάδοι παραγωγής με προοπτική. Η αξιοποίηση των νέων φραγμάτων, των αναδασμών και των επιφανειακών νερών, με τη σύγχρονη αναδιάρθρωση των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση και παράλληλα το εισόδημα της περιοχής.
Σημαντικό χαρακτηριστικό της αγροτικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια είναι η σύνθεση της αγροτικής παραγωγής, όπου κυριαρχεί η καλλιέργεια των σιτηρών, η παραγωγή μήλων και φασολιών. Η Περιφέρεια παράγει, σύμφωνα με την ΕΣΥΕ (2007), το 32% των οσπρίων της χώρας, το 28,8% των μαλακών σιτηρών και το 19,2% της παραγωγής μήλων.
Με βάση τα γεωργικά εισοδήματα που προσφέρουν οι διάφορες καλλιέργειες στην Περιφέρεια και στο σύνολο της χώρας φαίνεται πως συγκεκριμένες καλλιέργειες είναι ιδιαίτερα αποδοτικές, όπως αυτές των φασολιών, ροδάκινων, πατάτας, μήλων και αμπελιού που προσφέρουν σημαντικό γεωργικό εισόδημα το οποίο συγκρινόμενο με το αντίστοιχο εθνικό υπερτερεί σημαντικά.
Η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών επιχειρήσεων προϋποθέτει την ενίσχυση της αποδοτικότητας των καλλιεργειών, με ταυτόχρονη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών μείωσης του κόστους παραγωγής μέσα από την ανάπτυξη και βελτίωση των αγροτικών υποδομών, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων.
Με βάση τα παραπάνω, οι σημαντικότερες ανάγκες που χρήζουν διαχείρισης προκειμένου να επιτευχθεί η ανάκαμψη του πρωτογενή τομέα στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας,
εντοπίζονται στις εξής:
Εθνικός Στρατηγικός Σχεδιασμός και Εφαρμογή Περιφερειακής Πολιτικής Αγροτικής Ανάπτυξης.
Παραγωγή προϊόντων με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, λόγω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και πιστοποίησης της διαδικασίας παραγωγής και της ποιότητάς τους.
Αύξηση της παραγωγικότητας και της προστιθέμενης αξίας των γεωργικών προϊόντων.
Αντιμετώπιση του υψηλού κόστος παραγωγής αγροτικών προϊόντων.
Αύξηση των μονάδων μεταποίησης – τυποποίησης – εμπορίας αγροτικών προϊόντων.
Ενίσχυση των διαδικασιών και των μηχανισμών διάθεσης προϊόντος.
Ενίσχυση της χρηματοδότησης / δανειοδότησης παραγωγών.
Ενίσχυση της υγιούς συνεταιριστικής δράσης και των ανταγωνιστικών οργανώσεων παραγωγών.
Ενίσχυση της γεωργικής έρευνας και διάχυση και αξιοποίηση της τεχνογνωσίας και της τεχνολογίας.
Αύξηση του βαθμού διείσδυσης – χρήσης, νέων τεχνολογιών.
Εισαγωγή στην παραγωγή καινοτόμων προϊόντων.
Αντιστροφή της δυσμενούς σχέσης γεωργίας – κτηνοτροφίας όπου παρατηρείται κυριαρχία φυτικής έναντι της ζωικής παραγωγής
Μείωση της εξάρτησης της φυτικής παραγωγής από επιδοτούμενες καλλιέργειες.
Αύξηση του ποσοστού των αρδευόμενων εκτάσεων.
Κάλυψη των ελλείψεων σε έργα υποδομής, δικτύων διακίνησης, τυποποίησης, εμπορίας.
Μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος από την άσκηση της γεωργικής δραστηριότητας και εξοικονόμηση των φυσικών πόρων.
Αντιμετώπιση της υποαπασχόλησης του αγροτικού πληθυσμού.
Αύξηση του μορφωτικού επιπέδου του αγροτικού πληθυσμού.
Ενίσχυση της αντικατάστασης γεωργών (νέοι γεωργοί) και βελτίωση της ηλικιακής διάρθρωσης του γεωργικού πληθυσμού.
Δημιουργία επαρκών μηχανισμών υλοποίησης και στήριξης αγροτικών μέτρων και προγραμμάτων.
Σε δηλώσεις του ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Δακής επεσήμανε μεταξύ άλλων:
«Η αγροτική ανάπτυξη πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εξειδικευμένη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη της υπαίθρου, επομένως, αναπτυγμένη γεωργία – κτηνοτροφία υπάρχει μόνο με αναπτυγμένο αγροτικό χώρο και αντίστροφα. Έτσι η ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου θα πρέπει να διαχειριστεί την ανάγκη για τη βελτίωση των υποδομών υγείας, παιδείας, κοινωνικών – πολιτιστικών παροχών, ως το μέσο παροχής κινήτρων για την κατ’ αρχήν διατήρηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο και τη σταδιακή αύξηση του αγροτικού εργατικού δυναμικού».