Το σύνολο των χωρών του πλανήτη κατέληξαν σε συμφωνία στο Παρίσι, στην παγκόσμια συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και έβαλαν ως στόχο τoν περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη τους 1.5 οC μέχρι το 2100. Παρόλο που η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή στην χώρα και την περιοχή μας περνά στα ψιλά ή αρκείται σε συνθήματα, η Συμφωνία αποτελεί ορόσημο και διαμορφώνει πλέον μια εντελώς νέα πραγματικότητα γύρω από το πώς θα παράγουμε και θα καταναλώνουμε ενέργεια σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο.
Εκτός όμως των όσων συνέβησαν στο Παρίσι, ήδη οι εξελίξεις γύρω από τα ενεργειακά θέματα ήταν ραγδαίες εδώ και πολλά χρόνια. Η κλιματική αλλαγή, αλλά και οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις, κυρίως στον τομέα των ΑΠΕ και της αποθήκευσης ενέργειας, αλλάζουν το τοπίο εντελώς και οι βεβαιότητες του παρελθόντος πλέον καθίστανται ανεπίκαιρες και ανεδαφικές.
Η Δυτική Μακεδονία, λόγω της μεγάλης εξάρτησης από την λιγνιτική δραστηριότητα επηρεάζεται βαθιά και άμεσα από αυτή την κοσμογονική αλλαγή. Ήδη έχουν αλλάξει πάρα πολλά σε σχέση με το παρελθόν. Αξίζει να θυμηθεί κανείς τα συνθήματα και τις «κόκκινες γραμμές» των τοπικών φορέων και αρχών ότι «δεν θα σβήσει ούτε 1 MW από την περιοχή» πριν λίγα χρόνια, σύνθημα που ανατρέπεται σήμερα, αφού η ισχύς μειώνεται έως και 3000 ΜW στο ΛΚΔΜ σε βάθος δεκαετίας, χωρίς να έχουν δρομολογηθεί σοβαρές εναλλακτικές λύσεις. Στον αντίποδα, η ΔΕΗ σχεδιάζει να υλοποιήσει τη νέα μονάδα Πτολεμαΐδα 5, με αβέβαιες προοπτικές βιωσιμότητας, εφόσον η τιμή δικαιωμάτων εκπομπής CO2 πλησιάσει τις δυσοίωνες προβλέψεις για 30€/t CO2.
Συχνά οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής παρουσιάζονταν ως απειλή για την βιωσιμότητα της περιοχής και αυτό χρησιμοποιούνταν ενίοτε ως άλλοθι για να συνεχίσουμε το λιγνιτικό μονόδρομο, παρά το ότι γύρω μας όλα αλλάζουν , παρά το ότι το κάρβουνο εδώ και είκοσι χρόνια βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα.
Από την άλλη, ακόμα και χώρες που βασίζουν την οικονομία τους στο κάρβουνο και τα ορυκτά καύσιμα, και μέχρι πριν λίγα χρόνια αρνούνταν να συνταχθούν στον αγώνα για την προστασία του κλίματος, μπαίνουν ουσιαστικά στο παιχνίδι (Καναδάς, Η.Π.Α., Κίνα, Ινδία κ.λπ.), αναγνωρίζοντας πως η προσαρμογή σε οικονομία χαμηλού άνθρακα έχει περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Αξίζει να αναφέρουμε πως το κόστος της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας εκτιμάται πως θα ξεπεράσει τα 700 δις μέχρι το 2100 σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, ενώ στην ίδια μελέτη η πιο ευάλωτη Περιφέρεια είναι η Δυτική Μακεδονία.
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι πρέπει να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα και τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, και να δούμε την κλιματική αλλαγή, όχι ως απειλή, αλλά σαν ευκαιρία για την περιοχή. Μια ευκαιρία για έναν βιώσιμο οικολογικό παραγωγικό μετασχηματισμό. Διαφορετικά, η πρόσκρουση στην πραγματικότητα θα είναι οδυνηρή.
Οι τοπικοί φορείς, σε συνεργασία με τη ΔΕΗ και το κράτος, οφείλουμε να προσαρμοστούμε στην παγκόσμια στροφή προς ένα μοντέλο καθαρής ενέργειας. Ο αναπροσανατολισμός σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών CO2 πρέπει να περνά από την Δυτική Μακεδονία. Παράλληλα με την αντιμετώπιση των συνεπειών της εξόρυξης και την αποκατάσταση των κατεστραμμένων εδαφών, το ενεργειακό λεκανοπέδιο θα πρέπει να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες στις ΑΠΕ (κυρίως την κατασκευή εξοπλισμού), αναπτύσσοντας παράλληλα κι άλλους κλάδους, όπως οι νέες τεχνολογίες, ο πρωτογενής τομέας, η ήπια μεταποίηση, ο τουρισμός ή ο πολιτισμός.
Οφείλουμε άμεσα να συζητήσουμε γύρω από το ζήτημα αυτό, να χαράξουμε συγκεκριμένη στρατηγική, να εκπονήσουμε σχέδιο, να αναζητήσουμε πόρους για χρηματοδότηση. Παράλληλα, μπορούμε να πάρουμε ιδέες από αντίστοιχες περιπτώσεις στην Ευρώπη που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν αντίστοιχες προκλήσεις.
Πριν από μερικούς μήνες, με κλιμάκιο εκπροσώπων φορέων, επισκεφθήκαμε τον Δήμο ZEITZ στην Γερμανία, όπου η μετάβαση στη μεταλιγντική εποχή είναι ήδη σε εξέλιξη και οι επενδύσεις σε καθαρές μορφές ενέργειας, παράλληλα με την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, είναι μεγάλες. Επίσης, πρόσφατα είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον Δήμαρχο Francoi Caron από τον Δήμο Loos En Gohelle της Γαλλίας, ο οποίος εδώ και 20 χρόνια εφαρμόζει ένα πρωτοπόρο σύστημα μετάβασης στη βιώσιμη ανάπτυξη. Αξίζει να σημειωθεί πως η περιοχή, αξιοποιώντας το λιγνιτικό της παρελθόν, έχει ενταχθεί στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της Ουνέσκο. Η περίπτωση του Δήμου Loos En Gohelle θεωρείται υπόδειγμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το επόμενο διάστημα, ο Δήμος Κοζάνης, σε συνεργασία και με άλλους τοπικούς φορείς, θα επιδιώξει να ανοίξει το διάλογο σχετικά με το μέλλον της περιοχής και την ανάγκη μετάβασης σε ένα εναλλακτικό παραγωγικό και κοινωνικό μοντέλο καταθέτοντας τις δικές του προτάσεις.
Θεωρούμε πως σε αυτόν τον διάλογο θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι καταθέτοντας τις προτάσεις και τις ιδέες τους για να οικοδομήσουμε μαζί το κοινό μας μέλλον.
Λευτέρης Ιωαννίδης
Δήμαρχος Κοζάνης