Ένας παλιός εκλογικός κατάλογος της Κοζάνης, έτους 1915, καταχωνιασμένος εδώ και 100 περίπου χρόνια, αναδύθηκε από κάποιο παλιό σεντούκι του χωριού Άγιος Δημήτριος του πρώην Δήμου Ελλησπόντου προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως τεκμήριο σε φετινό σχολικό πρόγραμμα του Γυμνασίου Καπνοχωρίου.
Ένα φωτοτυπικό απόσπασμα αυτού με τα ονόματα 50 εκλογέων από την Κοζάνη, των οποίων τα επίθετα αρχίζουν από Σ μέχρι και Τ παραδόθηκε πρόσφατα στον κ. Λάζαρο Τσικριτζή του Νικολάου (του γνωστού καταστήματος «Ώρα για Σάντουιτς») για τον απλούστατο λόγο ότι μεταξύ των εκλογέων υπήρχαν και συγγενικά του πρόσωπα. Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται οι Λάζαρος Τσικριτζής του Μιχαήλ, γεννηθείς το 1886 και Μιχάλης Τσικριτζής του Λαζάρου, γεννηθείς το 1894, παππούς και θείος αντίστοιχα του Λ. Τσικριτζή του Νικολάου αλλά και του συζύγου μου Λ. Τσικριτζή του Ιωάννη.
Το έτος 1915 κρύβει μια ιδιαίτερη σημειολογία για την Κοζάνη και τη Μακεδονία γενικότερα. Είναι η πρώτη φορά που οι πρόσφατα απελευθερωμένες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912 -13 περιοχές ( Ήπειρος, Μακεδονία και νησιά του Αιγαίου) συμμετέχουν στις εθνικές εκλογές. Το ίδιο έτος όμως ξεκινά έντονα και ο εθνικός διχασμός (1915-1922), ο οποίος μόνο δεινά συσσώρευσε στη χώρα μας. Αποτέλεσμα της έκρυθμης κατάστασης που δημιουργήθηκε ήταν να διεξαχθούν δυο εκλογικές αναμετρήσεις μέσα στο έτος αυτό. Η πρώτη έγινε στις 31 Μαΐου 1915 και η δεύτερη στις 6 Δεκεμβρίου 1915. Στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση ψήφισαν και οι περιοχές που μόλις είχαν απελευθερωθεί:. Νικήτρια αναδείχτηκε η παράταξη των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου και στις 10 Αυγούστου ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση, η οποία όμως παραιτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου λόγω διαφωνίας με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α.
Στη συνέχεια, στις 24 Σεπτεμβρίου σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, η οποία παραιτήθηκε για να σχηματίσει νέα κυβέρνηση στις 25 Οκτωβρίου ο Στέφανος Σκουλούδης. Στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση που έγινε στις 6 Δεκεμβρίου 1915 δεν συμμετείχε ο Βενιζέλος επειδή τη θεώρησε παράνομη, και στην συνέχεια με κίνημα συγκρότησε στην Θεσσαλονίκη την Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας. Νίκησε το κόμμα των εθνικοφρόνων και η κυβέρνηση Σκουλούδη παρέμεινε στην εξουσία και μετά τις εκλογές. Στους Βουλευτές που εκλέχτηκαν προστέθηκαν και 19 από την Βόρεια Ήπειρο.
Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να διευκρινιστεί σε ποια από τις δυο εκλογικές αναμετρήσεις χρησιμοποιήθηκε ο ανωτέρω εκλογικός κατάλογος. Απεναντίας διαπιστώθηκε με μεγαλύτερη ευκολία ότι το έτος 1915 το εκλογικό σώμα της Κοζάνης, άρρενες όλοι, έφθανε τα 2500 άτομα περίπου. Στις γυναίκες δεν είχε ακόμα παραχωρηθεί το δικαίωμα της ψήφου. Αν και στο Σύνταγμα του 1864 είχε αναγνωριστεί και στις γυναίκες η ιδιότητα του πολίτη, θα χρειαστεί ένας αιώνας σχεδόν για να κατοχυρωθεί στην πράξη η καθολική ψηφοφορία. Μόλις το 1956 οι Ελληνίδες θα αποκτήσουν πλήρως το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.
Για να μπορέσουν όμως οι Ελληνίδες να αποκτήσουν το αυτονόητο σήμερα δικαίωμα ψήφου και υποψηφιότητας προηγήθηκαν δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων με πρωτεργάτη το φεμινιστικό κίνημα. Η Καλλιρρόη Παρρέν, εκδότρια του περιοδικού Εφημερίς των Κυριών, ήταν η πιο σημαντική φωνή έκφρασης αυτών των διεκδικήσεων. Η ισότητα των δυο φύλων και η απαίτηση για τη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, οδήγησε στη σύσταση πολλών γυναικείων οργανώσεων, με αποτέλεσμα κατόπιν πιέσεων τους να φτάσουμε στο προεδρικό διάταγμα της 5ης Φεβρουαρίου του 1930 που αναγνώριζε το δικαίωμα του εκλέγειν για τις Ελληνίδες.
Πρώτη φορά οι γυναίκες ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές του 1934. Εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε σε όλες, αλλά μόνο σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού. Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες, από τις οποίες ψήφισαν τελικά μόνο 439. Χαρακτηριστική για το κλίμα της εποχής ήταν η άρνηση της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη να ψηφίσει, λέγοντας μάλιστα πως ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν να κάνουν παιδιά!
Η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ψηφίστηκε στις 28 Μαΐου του 1952. Πλην όμως δεν πρόλαβαν να ψηφίσουν στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους λόγω μη ενημέρωσης των εκλογικών καταλόγων. Το 1953, σε επαναληπτική εκλογή στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ήταν η Ελένη Σκούρα («Ελληνικός Συναγερμός»), που μαζί με τη Βιργινία Ζάννα («Κόμμα Φιλελευθέρων»), υπήρξαν οι δυο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.
Για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές του 1956 οι Ελληνίδες απέκτησαν πλήρως και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Η Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου της «Δημοκρατικής Ένωσης» ήταν οι πρώτες γυναίκες βουλευτίνες που εισήλθαν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα – υπουργός, καθώς ανέλαβε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Την ίδια χρονιά εκλέχθηκε και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα.
Δύο δεκαετίες αργότερα, στο Σύνταγμα του 1975, το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του, όταν καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δυο φύλων. Ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε σημαντικά με την πάροδο των χρόνων κι στις εκλογές του 2012 εκλέχτηκαν 56 γυναίκες αντιπροσωπεύοντας το 18,7% του συνόλου των μελών της Βουλής. Παρόλο όμως που από το 2007 πριμοδοτήθηκε η συμμετοχή των γυναικών στα κοινά χάρη στο σύστημα της ποσόστωσης στον αριθμό των υποψηφίων βουλευτών κατά φύλο, ο Μ.Ο. της συμμετοχής των γυναικών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο υπολείπεται αρκετά έναντι του αντίστοιχου ευρωπαϊκού (26,0%) των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δυστυχώς παρά τις δυνατότητες, την επιστημονική κατάρτιση και το ενδιαφέρον τους για τα Κοινά οι Ελληνίδες δεν παύουν να διάγουν ακόμα τη νηπιακή τους ηλικία στην πολιτική σκηνή της χώρας, συμπληρώνοντας φέτος 60 μόλις χρόνια ουσιαστικής και πλήρους συμμετοχής.
Φανή Φτάκα-Τσικριτζή
Εκπαιδευτικός
Υποψήφια Δημοτική Σύμβουλος
Δημοτικής Κίνησης “Κοζάνη ,τόπος να ζεις”