Η σημερινή πρωταθλήτρια της ευρωπαϊκής ανάπτυξης ξεκίνησε με -24% του ΑΕΠ της, την ώρα που η Ελλάδα είναι ήδη στο -18% και έχει μπροστά της πολλά ακόμη δύσκολα χρόνια, τονίζει το πρακτορείο σε μία μάλλον αιρετική ανάλυσή του. Κλειδί, υποστηρίζει, είναι η πιστή εφαρμογή αυστηρής λιτότητας, άντι των αμφιβόλου απόδοσης μέτρων τόνωσης της οικονομίας
Οπως γράφει στην ανάλυσή του ο Ο Anders Aslund, πέντε χρόνια οικονομικής κρίσης και τα αποτελέσματα στην Ευρώπη έφτασαν: η Βόρεια Ευρώπη τα πάει μια χαρά λόγω της λιτότητας, ενώ η Νότια Ευρώπη υποφέρει λόγω της λιπόψυχης λιτότητας ή ακόμη χειρότερα, λόγω των φοροαπαλλαγών. Η κυρίαρχη κεϊνσιανή προσέγγιση ελέγχθηκε και απέτυχε παταγωδώς.
Η πιο κραυγαλέα αντίθεση είναι μεταξύ της Λετονίας και της Ελλάδας, δύο μικρών χωρών που χτυπήθηκαν σκληρότερα από την κρίση. Εφάρμοσαν διαφορετικές πολιτικές, η Λετονία αυστηρή λιτότητα και η Ελλάδα, αργοπορημένα, περιορισμένη λιτότητα. Η Λετονία παρουσίασε κάθετη πτώση του ΑΕΠ της κατά 24% για μία διετία, μετά την σχεδόν πλήρη απώλεια ρευστότητας το 2008, που υπαγόρευσε την λιτότητα που ακολούθησε.
Η οικονομία της ωστόσο αναπτύχθηκε κατά 5,5% το 2011 και πέρυσι πιθανώς έφτασε το 5,3%, την καλύτερη επίδοση στην Ευρώπη, με έλλειμμα μόλις 1,5%. Την ίδια ώρα η Ελλάδα θα υποφέρει ακόμη επτά χρόνια ισχνής οικονομικής δραστηριότητας, έχοντας ήδη μία πενταετία σε ύφεση. Μέχρι τώρα, το ΑΕΠ της έχει υποχωρήσει κατά 18%. Το 2008 και το 2009, η οικονομική κρίσης έμοιαζε πολύ χειρότερη στη Λετονία από ότι στην Ελλάδα, αλλά αφού ακολούθησαν διαφορετικές πολιτικές, τα διδάγματα είναι σήμερα προφανή.
Ενα επιτυχημένο πρόγραμμα σταθεροποίησης πρέπει να φαίνεται οικονομικά βιώσιμο ώστε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των δανειστών, των επιχειρηματιών και των πολιτών. Συνήθως, ένα συμπαγές πρόγραμμα σταθεροποίησης μπορεί να αναζωογονήσει την οικονομική ανάπτυξη εντός 2-3 ετών, όπως στην Λετονία. Πρέπει να τηρηθούν μερικοί βασικοί κανόνες. Η Λετονία τους τήρησε όλους· η Ελλάδα ούτε έναν.
Ανάκτηση εμπιστοσύνης
Για να αποκατασταθεί ταχέως η εμπιστοσύνη, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να είναι εμπροσθοβαρείς. Το 2009, η Λετονία εφάρμοσε μία επίπονη δημοσιονομική προσαρμογή 9,5 μονάδων του ΑΕΠ, το 60% της συνολικά απαιτούμενης, ενώ η Ελλάδα βλακωδώς προσπάθησε να τονώσει την οικονομία της, όπως έκαναν και η Ισπανία, η Σλοβενία, η Κύπρος και άλλες νότιες χώρες, υπό τις εσφαλμένες οδηγίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τότε υπό τον Ντομινίκ Στρος Καν.
Σε μία μεγάλη κρίση, είναι πολύ ευκολότερο να περιοριστούν οι δημόσιες δαπάνες από το να αυξηθούν τα έσοδα. Επιπλέον, οι φορολογούμενοι πιστεύουν ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να σφίξει το ζωνάρι όταν τους επιβάλλει να το κάνουν οι ίδιοι. Οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες έφτασαν τα δύο τρίτα της λετονικής δημοσιονομικής προσαρμογής. Τα κρατικά δαπανώμενα κεφάλαια από το ρεκόρ του 44% του ΑΕΠ στην αρχή της κρίσης έφτασαν στο μετριοπαθές 36% πέρυσι. Την ίδια ώρα διατηρήθηκε ο φόρος εισοδήματος στο 21% και η φορολογία στα κέρδη των επιχειρήσεων στο χαμηλό 15%.
Η Ελλάδα αντίθετα διατήρησε υψηλές δημόσιες δαπάνες της τάξης του 50% του ΑΕΠ τόσο το 2010 όσο και το 2011, όταν θα έπρεπε να επιδιώξει τη λιτότητα. Θα έπρεπε να τις περικόψει στο 40% ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμες. Ετσι, θα τελείωνε η ελληνική κρίση. Μέχρι τώρα, η Ελλάδα πέτυχε μία δημοσιονομική προσαρμογή 9 μονάδων του ΑΕΠ, αλλά είναι πολύ μικρή και ήρθε πολύ αργά. Είναι μικρότερη από αυτή των Λετονών μόνο τον πρώτο χρόνο και η Ελλάδα πρέπει να κάνει περισσότερα.
Ενα πλεονέκτημα των αιφνίδιων μεγάλων περικοπών στις δημόσιες δαπάνες είναι ότι δεν μπορούν να είναι δίκαιες, καθώς κάποια πράγματα δεν μπορούν να κοπούν. Ετσι, τελικά ωθούν τις μεταρρυθμίσεις. Η λετονική κυβέρνηση χτύπησε σκληρά την γραφειοκρατία που επικρατούσε μέχρι τότε στο Δημόσιο, απολύοντας 30% των δημόσιων υπαλλήλων, κλείνοντας τις μισές κρατικές υπηρεσίες και περιορίζοντας τον μέσο μισθό του Δημοσίου κατά 26% μέσα σε ένα χρόνο.
Απαγόρευσε στους αξιωματούχους την πολλαπλή απασχόληση, καθώς έβγαζαν περισσότερα από τη συμμετοχή τους στα διάφορα δ.σ. και επιτροπές, σε σχέση με τους βασικούς μισθούς τους. Οι υπουργοί είδαν τις αποδοχές τους να περιορίζονται κατά 35%, ενώ αντίθετα συντάξεις και παροχές μειώθηκαν ελάχιστα. Οι περικοπές προκάλεσαν πλήρη απορρύθμιση και η Λετονία βίωσε μία έκρηξη στην νέα επιχειρηματικότητα το 2011.
Η Ελλάδα συντήρησε τις πελατειακές σχέσεις
Στον αντίποδα, η Ελλάδα άφησε πελατειακές σχέσεις και διαφθορά να ευδοκιμήσουν. Εν μέσω της υποτιθέμενης λιτότητας, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου αύξησε κατά 5.000 τους δημόσιους υπαλλήλους από το 2010 στο 2011, επειδή αποτελούσαν την δεξαμενή ψήφων του. Η Διεθνής Διαφάνεια χαρακτηρίζει την Ελλάδα την πλέον διεφθαρμένη στην Ευρώπη.
Μία σοβαρή οικονομική κρίση απαιτεί έκτακτη διεθνή χρηματοδότηση. Η Λετονία έλαβε σημαντική πίστωση από ΔΝΤ, ΕΕ και γειτονικές χώρες. Συνολικά τα κεφάλαια έφτασαν το 37% του ΑΕΠ της το 2008, αλλά η Λετονία χρησιμοποίησε μόνο 60% των συγκεκριμένων χρημάτων. Στα τέλη Δεκεμβρίου αποπλήρωσε όλα τα δάνεια του ΔΝΤ σχεδόν τρία χρονιά νωρίτερα από ότι απαιτείτο, καθώς μπορούσε να δανειστεί φθηνότερα από τις αγορές. Οι αποδόσεις των εξαετών τίτλων είχαν κάνει βουτιά στο 1,7%, ενώ τα ελληνικά 10ετή ομόλογα βρίσκονται στο 11%.
Τον Μάιο του 2010 η Ελλάδα πήρε πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από την Λετονία, -την μεγαλύτερη του ΔΝΤ ιστορικά- αλλά το πρόγραμμα σταθεροποίησης ούτε αξιόπιστο ήταν ούτε εφαρμόστηκε. Το ελληνικό δημόσιο χρέος ήταν και παραμένει τεράστιο μετά από δύο μεγάλα πλην ανεπαρκή «κουρέματα». Η κυβέρνηση πρέπει να κόψει δραστικά δαπάνες, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να διώξει διεφθαρμένους ηγέτες, ενώ ΔΝΤ και ΕΕ πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτοι στους όρους που έθεσαν.
Επιπρόσθετα, ένα εμπροσθοβαρές πρόγραμμα λιτότητας δείχνει στους πολίτες ότι η κυβέρνηση μπορεί να φέρει σε πέρας την αποστολή της. Η Λετονία αντιμετώπισε βίαιες διαδηλώσεις τον Ιανουάριο του 2009, αλλά το Μάρτιο ο Βάλντις Ντομπρόβσκις ανέλαβε πρωθυπουργός. Δήλωσε ότι υπάρχουν δύο εναλλακτικές, μία κακή και μία χειρότερη και ότι προτιμά την κακή. Πέτυχε συμφωνία με τα συνδικάτα και τους εργοδότες. Τίποτε δεν αποδίδει όσο η επιτυχία. Ο Ντομπρόβσκις επανεκλέχθηκε το 2010 και το 2011.
Η Ελλάδα υπέφερε από ογκώδεις διαδηλώσεις και επεισόδια και για ουσιαστικό λόγο. Επί πολύ καιρό οι δημόσιοι υπάλληλοι διατηρούσαν τα προνόμιά τους ενώ οι άλλοι ήταν απελπισμένοι για την ανεύθυνη κυβέρνηση. Από τον Ιούνιο, φαίνεται ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση τελικά σοβαρεύεται.
Το ΔΝΤ προειδοποιεί
Πρόσφατα, το ΔΝΤ προειδοποίησε ότι η περικοπή δημόσιων δαπανών είχε περισσότερα αρνητικά αποτελέσματα από ότι εκτιμάτο αρχικά. Αλλά το Ταμείο εστίασε σε ένα μόνο έτος. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι η ταχύτητα με την οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί μία κρίση και η μακροπρόθεσμη τροχιά της ανάπτυξης, όπως έδειξε τόσο αριστοτεχνικά η Λετονία.
Τον περασμένο Ιούνιο η Κριστίν Λαγκάρντ πήγε στη Ρίγα για να γιορτάσει την επιτυχία της Λετονία και το έκανε με σαφείς όρους: «Είμαστε εδώ σήμερα για να γιορτάσουμε τις επιτυχίες σας, αλλά επίσης για να διασφαλίσουμε ότι μπορείτε να χτίσετε επάνω της καθώς κοιτάτε το μέλλον».
Σήμερα, ωστόσο, το ΔΝΤ διαμαρτύρεται ότι η Λετονία έκοψε πάρα πολύ τις δημόσιες δαπάνες. Η ανεργία παραμένει η κύρια ανησυχία, αλλά έχει υποχωρήσει σημαντικά κάτω από το 20,7% στις αρχές του 2010, στο 13,5% το περασμένο Φθινόπωρο. Η Λετονία υφίσταται μία μείζονα διαρθρωτική αλλαγή, καθώς κατέρρευσε ο υπερτροφικός της κατασκευαστικός τομέας και επεκτείνονται νέες μεταποιητικές επιχειρήσεις. Η πραγματική προσαρμογή απαιτεί χρόνο. Ενα άλλο παράπονο του ΔΝΤ αφορά την ανισότητα στη χώρα, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει μόνο προοδευτικά.
Ο Anders Aslund που έγραψε την ανάλυση για το Bloomberg είναι μέλος του Peterson Institute for International Economics και μαζί με τον λετονό πρωθυπουργό Valdis Dombrovskis έγραψαν το “How Latvia Came through the Financial Crisis.”
ethnos.gr