ΦΥΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΛΙΕΣ ΑΥΛΕΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Τ. Γεωπόνος
Βρωμόδενδρο ή αείλανθος Είναι ιθαγενές της βόρειας και κεντρικής Κίνας.Στην Ευρώπη εισήχθη για πρώτη φορά, από την Κίνα, γύρω στο 1740 και πλέον έχει εγκλιματισθεί σε αρκετές από αυτές.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες εισήχθη το 1784.Αντίθετα από άλλα είδη του γένους Ailanthus (Αείλανθος), απαντάται συνήθως σε εύκρατα κλίματα, αντί σε τροπικά. Αναπτύσσεται γρήγορα και μπορεί να φθάσει το ύψος των 15 μέτρων σε 25 χρόνια.
Η διάρκεια ζωής του είναι σχετικά σύντομη και σπανίως υπερβαίνει τα 50 χρόνια, αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις φυτών, τα οποία έζησαν περισσότερο από 100 χρόνια.
Το χαρακτηριστικό του είναι ότι βγάζει συνέχεια παραφυάδες και έχει αποκρουστική οσμή.
Αυτή την οσμή την έχουν όλα τα μέρη του φυτού, είναι μια μοναδική έντονη οσμή που συχνά παρομοιάζεται με φιστίκια, καρύδια καμένα ή φρέσκα.
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΒΡΩΜΟΔΕΝΔΡΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
—Παλαιότερα, η οδός Ιπποκράτους στην Κοζάνη κατέληγε σε αδιέξοδο, όπου βρισκόταν ένα ιστορικό σπίτι το σπίτι του Παπαγκίκα που έκτισε περίπου 1650 .Αργότερα, θα μείνει σε αυτό ο γιατρός και φιλόσοφος Σακελλάρης, ενώ μετά θα περάσει στην ιδιοκτησία της οικογενείας Διάφα και μετά, στην οικογένεια Πασχαλίδη. Το 1970 κατεδαφίστηκε και στη θέση του ξεφύτρωσε μια άκομψη πολυκατοικία. Στην άυλη του παλαιού σπιτιού είχε κάποια ψηλά δένδρα,που η μυρωδιά των φύλλων του ήταν αποκρουστική και γι’αυτό οι Κοζανίτες τα ονόμαζαν βρωμόδενδρα. Το γκρέμισμα του σπιτιού εξαφάνισε τα δένδρα αυτά. Πώς βρέθηκε σε αυτή την αυλή και πότε είναι άγνωστο —Σήμερα, στην Κοζάνη το βρίσκουμε σε εγκαταλελειμμένες αυλές ή οικόπεδα όπου ξεφυτρώνουν από παντού δένδρα, που προέρχονται από ένα και μοναδικό δένδρο αείλανθου, που κάποτε υπήρχε σε αυτό το οικόπεδο ή δίπλα από αυτό
ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Η Ailanthus altissima (Αείλανθος η υψηλότατη) είναι ένα φυλλοβόλο δέντρο της οικογένειας Simarubaceae (Σιμαρουβίδες) γνωστό στα ελληνικά με τις ονομασίες Βρωμόδενδρο, Βρωμοκαρυδιά, Βρομούσα Συστηματική ταξινόμηση Βασίλειο: Plantae Συνομοταξία: Magnoliophyta Ομοταξία: Magnoliopsida Τάξη: Sapindales Οικογένεια: Simaroubaceae Γένος: Ailanthus Διώνυμο Ailanthus altissima (Mill.) Swingle
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
-Φυτό : Είναι δίοικο, φυλλοβόλο δέντρο (υπάρχουν δηλαδή αρσενικά και θηλυκά δέντρα). Μπορεί να φτάσει τα 30 μέτρα σε ύψος.
–Κορμός : Ο κορμός του, έχει φλοιό λείο, φαιού χρώματος και μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο, σε διάμετρο.
— Βλαστοί : Οι νεαροί βλαστοί έχουν καφεκόκκινο χρώμα. Οι κλαδίσκοι του δέντρου του ουρανού εναλλάσσονται στο δέντρο, ανθεκτικοί, πρασινωπού έως καφέ χρώματος. Έχουν μεγάλες ουλές φύλλων σε σχήμα V ή καρδιάς. Τα κλαδιά σπάνε εύκολα και αφήνουν ένα μικρό βαθούλωμα, στο σημείο της απόσπασης .
–Φύλλα : Τα φύλλα είναι σύνθετα, πτεροειδή, με μεγάλο μήκος (έως 90 εκατοστά) αποτελούμενα από 11-25 αντίθετα ,διαταγμένα φυλλάρια. Κάθε φυλλάριο διαθέτει μια, μέχρι μερικές αδενώδεις τρίχες.
–Άνθη : Τα άνθη του είναι μονογενή (αρσενικά ή θηλυκά), μικρά σε μέγεθος, με κιτρινωπό χρώμα και σχηματίζουν πυκνές ταξιανθίες (φόβες). Τα αρσενικά άνθη έχουν χαρακτηριστική, δυσάρεστη οσμή.
— Καρπός : Ο καρπός του είναι μονόσπερμος, πτερυγιοφόρος (σαμάρα), εξαιρετικά ελαφρύς και διασπείρεται με τη βοήθεια του ανέμου (ανεμοχωρία).
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
— Έδαφος
Αναπτύσσεται καλύτερα σε χαλαρά, πορώδη εδάφη, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί επίσης σε ποικιλία εδαφών από αμμώδη ή πηλώδη έως ξηρά ασβεστολιθικά και αβαθή εδάφη.
— Κλίμα
Ευδοκιμεί σε περιοχές με εύκρατο και ημι-τροπικό κλίμα,Προτιμά μέσες ετήσιες θερμοκρασίες μεταξύ 7-18°C, αλλά ανέχεται επίσης ισχυρούς παγετούς και μπορεί να επιβιώσει σε απολύτως ελάχιστες θερμοκρασίες έως -35°C
— Ηλιοφάνεια
Ο Αείλανθος είναι καιροσκοπικό φυτό που ευδοκιμεί σε πλήρη ήλιο και διαταραγμένες περιοχές, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί, με ταχείς ρυθμούς, σε σύντομο χρονικό διάστημα ακόμη και σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, — Υγρασία Μπορεί να αντέξει σε πολύμηνες περιόδους ξηρασίας
Η αντοχή του δέντρου στην ξηρασία, οφείλεται στην ικανότητα του να αποθηκεύει αποτελεσματικά το νερό στο ριζικό του σύστημα,
— Υψόμετρο
Το υψομετρικό εύρος εξάπλωσής του κυμαίνεται από τα 20-2400 m
— Αντοχές
Είναι πολύ ανθεκτικό στην ατμοσφαιρική, χημική και σωματιδιακή ρύπανση, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του θείου, το οποίο απορροφά στα φύλλα του. Μπορεί να αντέξει τη σκόνη τσιμέντου, τις αναθυμιάσεις λιθανθρακόπισσας, καθώς και την έκθεση στο όζον.
Επιπλέον, υψηλές συγκεντρώσεις υδραργύρου έχουν βρεθεί στους ιστούς του Είναι πολύ επιθετικό δένδρο και μπορεί να προκαλέσει καταστροφές σε θεμέλια και υπόγειες σωληνώσεις, όπως αποχετεύσεις, σωλήνες ύδρευσης ή καλώδια τηλεφώνου και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Μπορεί να αντέξει πολύ χαμηλά επίπεδα φωσφόρου και υψηλά επίπεδα αλατότητας.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Το δέντρο ευδοκιμεί σε δασικές εκτάσεις και ανοίγματα, αλσύλλια, όχθες ποταμών, κενές παρτίδες, χώρους υγειονομικής ταφής και χωματερές, χωματόδρομοι, περιοχές κατά μήκος δρόμων και σιδηροδρόμων, σειρών φράχτη και αστικών αποβλήτων.
Αντέχει ένα ευρύ φάσμα επιπέδων θρεπτικών συστατικών εδάφους και άλλων συνθηκών εδάφους.
Η καλύτερη ανάπτυξη εμφανίζεται σε εδάφη πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, αλλά το δέντρο του Αείλανθου αναπτύσσεται και σε εδάφη φτωχά, σε θρεπτικά συστατικά
— Πολλαπλασιασμός
Με μοσχεύματα και σπόρους
*Τα θηλυκά δέντρα είναι πολλαπλασιαστές με δυνατότητα παραγωγής περισσότερων από 300.000 σπόρων ετησίως
— Ποικιλίες
Υπάρχουν τρεις βασικές ποικιλίες του Ailanthus altissima
1.Altissima var. altissima: Είναι μία από τις δημοφιλείς ποικιλίες και είναι εγγενής στην ηπειρωτική Κίνα.
2.Altissima var. tanakai: Αυτή η ποικιλία είναι κοινή στα υψίπεδα της βόρειας Ταϊβάν. Διαφέρει από τον τύπο που έχει κιτρινωπό φλοιό, περίεργα πτερύγια φύλλα που είναι επίσης μικρότερα κατά μέσο όρο σε μήκος 45 έως 60 cm (18 έως 24 in) με μόνο φυλλάρια τύπου 13-25. Καταγράφεται ως απειλούμενο στον Κόκκινο Κατάλογο απειλούμενων ειδών του IUCN, λόγω απώλειας ενδιαιτημάτων για οικοδομικές και βιομηχανικές φυτείες.
3.Altissima var. sutchuenensis: Αυτή η ποικιλία διαφέρει στο ότι έχει κόκκινα κλαδιά
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Λέγεται ότι συμβάλλει θεαματικά στην αντιμετώπιση ασθενειών σε χώρες της Άπω Ανατολής όπως :
Για το άσθμα, τον καρκίνο, τη διάρροια, τη δυσεντερία, τη δυσμηνόρροια, τη δυσουρία, την εκσπερμάτωση (πρόωρη), την επιληψία, την έκρηξη, τον πυρετό, τη γονόρροια, την αιματοχεζία, τη λευκορροία, την ελονοσία, τη μετρορραγία, τις πληγές, τους σπασμούς, τη σπερματορροή, το στομάχι , όγκους του μαστού.Είναι ικανό να περιορίσει ασθένειες που σχετίζονται με τη μνήμη, όπως απώλεια μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης, δυσκολία στην εκμάθηση και ανάκληση πραγμάτων.
Είναι επίσης κατάλληλο σε περίπτωση σύγχυσης και απροσεξίας, δηλαδή εκτέλεση ενεργειών, χωρίς προσοχή.
Είναι επίσης χρήσιμο σε περίπτωση ψυχικής διαταραχής και στον έλεγχο του βαθμού άγχους και κόπωσης.
Εκτιμάται για την αντιμετώπιση διαταραχών του αυτιού, όπως ο πόνος στο αυτί κατά τη στιγμή της κατάποσης, λόγω πρήξιματος στο σιελογόνο αδένα
— Το φυτό : Τα εκχυλίσματα από το φυτό είναι βακτηριοκτόνα και έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Το δέντρο χρησιμοποιείται σε ομοιοπαθητικά φάρμακα, για τον καρκίνο. Στην Κίνα το δέντρο θεωρούν ότι θεραπεύει ασθένειες που κυμαίνονται από τις ψυχικές ασθένειες μέχρι αλωπεκία.
— Τα φύλλα : Τα φύλλα, ο φλοιός του κορμού και οι ρίζες τοποθετούνται σε πλύσιμο για τη θεραπεία των παρασιτικών ελκών, της φαγούρας Τα φύλλα,όντας στυπτικά, χρησιμοποιούνται σε λοσιόν για την ψώρα. Τα νεαρά φύλλα αείλανθου μαζί με φύλλα ροδάκινου και κατάλπης ,συνθλίβονται μαζί και το προκύπτον υγρό και εφαρμόζεται στο τριχωτό της κεφαλής, καθώς βοηθά στην τόνωση της ανάπτυξης των μαλλιών.
— Ο μίσχος : Ο μίσχος είναι αμιναγωγός. — Ο καρπός : Οι καρποί χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αιματηρών κοπράνων και δυσεντερίας, χρησιμοποιούνται ακόμη για τη ρύθμιση της εμμήνου ρύσεως και τη θεραπεία οφθαλμικών παθήσεων
— Ο φλοιός : Ο φλοιός του λειτουργεί αποτελεσματικά στη θεραπεία καταστάσεων όπως η αναιμία, . Το βάμμα του φλοιού της ρίζας έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στη θεραπεία καρδιακών παλμών, άσθματος και επιληψίας. Ο φλοιός λέγεται ότι έχει στυπτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της δυσεντερίας, της εντερικής αιμορραγίας, της μηννορραγίας και της σπερματοζωαρίτιδας
. — Ο φλοιός κορμού και ρίζας : Είναι αντισπασμωδικός, στυπτικός, πικρός, καρδιακός καταθλιπτικός, διουρητικός, εμετικός, φυγόκεντρος, ερεθιστικός και ορός. . Ο αποξηραμένος φλοιός από τον κορμό και τη ρίζα χρησιμοποιείται για διάρροια, άσθμα, κράμπες, επιληψία, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, γονόρροια Πιστεύουν ότι οι χημικές ουσίες στο φλοιό του αείλανθου μπορεί να προκαλέσει , μείωση πυρετού και μείωση σπασμών
— Η ρίζα : Ο φλοιός ρίζας χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του βήχα, των γαστρικών και εντερικών διαταραχών στην Κορέα. Ο φλοιός της ρίζας χρησιμοποιείται για , επιληψία και άσθμα.
— Ρίζες και φύλλα : Οι ρίζες, τα φύλλα και ο φλοιός του δέντρου χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική, κυρίως ως στυπτικό
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ
— Καλλωπιστικό φυτό : Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε, ευρέως, ως ένα δέντρο για τους δρόμους των πόλεων, κατά ένα μεγάλο μέρος του 19ου αιώνα. Το δέντρο έχει φυτευτεί, ευρέως, ως διακοσμητικό, επειδή μεγαλώνει γρήγορα, μπορεί να κλαδευτεί σε ένα ελκυστικό σχήμα και έχει ελκυστικό φύλλωμα . Ακόμη,τα φυτά μπορούν να καλλιεργηθούν ως ψηλός φράκτης. Το 1840 το φυτό ήταν ήδη αρκετά διαδεδομένο στις Η.Π.Α. ,ως καλλωπιστικό και ήταν διαθέσιμο σε φυτώρια. Στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στον Εθνικό Κήπο (τότε Βασιλικό Κήπο) από τον Βασιλιά Όθωνα. — Παραγωγή μεταξιού : Έχει καλλιεργηθεί σε μεγάλο βαθμό, τόσο στην Κίνα όσο και αλλού ως φυτό ξενιστής για τον μεταξοσκώληκα Samia cynthia & Attacus cynthia που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μεταξιού.
–Μελισσοκομικό φυτό : Είναι τροφή για τις μέλισσες, παγκοσμίως
— Ξυλεία : Το ξύλο έχει χρώμα τέφρας,εμφάνιση και ποιότητα. Επεξεργάζεται εύκολα . Ανοιχτό κίτρινο, λεπτόκοκκο και σατινέ ξύλο από αείλανθο έχει χρησιμοποιηθεί σε έπιπλα γραφείου. Θεωρείται επίσης μια καλή πηγή καυσόξυλου, σε μεγάλο μέρος της γκάμας του, καθώς είναι αρκετά σκληρό και βαρύ, αλλά είναι άμεσα διαθέσιμο. Το ξύλο χρησιμοποιείται, επίσης για την παραγωγή ξυλάνθρακα
— Παραγωγή χαρτιού : Τα φύλλα και το ξύλο έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε κυτταρίνη και χρησιμοποιούνται στην κατασκευή χαρτιού.
— Παραγωγή χρώματος : Η κίτρινη βαφή λαμβάνεται από τα φύλλα.
— Εντομοαπωθητικό ; Τα θρυμματισμένα φύλλα και τα λουλούδια είναι εντομοαπωθητικά. Τα μέρη του φυτού, όταν είναι διαποτισμένα σε νερό, δίνουν ενα εντομοκτόνο διάλυμα.
— Αποστράγγιση & σταθεροποίηση εδάφους : Όταν τα φυτά τοποθετούνται σε ελώδεις περιοχές αποστραγγίζουν το έδαφος και έτσι απομακρύνουν τις περιοχές αναπαραγωγής κουνουπιών. Τα φυτά έχουν εκτεταμένα ριζικά συστήματα και απορροφούν ελεύθερα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα σταθεροποίησης εδάφους.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
— Ο φλοιός, τα φύλλα και τα άνθη αυτού του είδους είναι δηλητηριώδη για τον άνθρωπο και τα ζώα και μια μικρή ποσότητα φλοιού μπορεί να προκαλέσει εμετό -Μέρη του φυτού έχουν προκαλέσει δερματίτιδα και άλλα εξανθήματα όταν ήρθαν σε επαφή με μέρη του ανθρωπινού σώματός στους ανθρώπους.
— Τα αρσενικά άνθη με την γύρη τους έχουν προκαλέσει αλλεργία σε ορισμένους ανθρώπους
–Η δυσάρεστη οσμή του φυλλώματος μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο και ναυτία, ρινίτιδα και επιπεφυκίτιδα, ενώ σε κάποια άτομα προκαλεί υπνηλία.
— Μπορεί επίσης να προκαλέσει κόπωση, υψηλή αρτηριακή πίεση, κατάθλιψη, αρθρίτιδα.
Η συστηματική καλλιέργεια πρέπει να γίνεται με φειδώ και κατόπιν μελέτης, γιατί το φυτό λόγω της αντοχής του έχει επιθετική διάθεση δρα σαν ζιζάνιο που δύσκολα εξολοθρεύεται και μπορεί να εκτοπίσει άλλες χρήσιμες καλλιέργειες
Σε περίπτωση που κάποιος θέλει να χρησιμοποιήσει μέρη του φυτού για τις ιατροφαρμακευτικές θετικές ιδιότητες θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει την γνώμη εξειδικευμένου γιατρού γιατί όπως είδαμε την σχετική με τις προφυλάξεις παράγραφο η χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.
Οι ουσίες που περιέχουν επίσης μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τα εγγεγραμμένα φάρμακα που ήδη παίρνει ο ασθενής, εξαλείφοντας έτσι τη θεραπευτική αποτελεσματικότητά τους ή προκαλώντας τοξικότητα. Μπορούν επίσης να επιβαρύνουν περαιτέρω τις εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες του σώματος, εκθέτοντας,έτσι τον ασθενή σε αυξημένη νοσηρότητα και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.