Ενδεχόμενη Δημιουργία ΧΥΤΑ στο Ζιδάνι
Του Γιώργου
Μαστρογιαννόπουλου
Προέδρου Συλλόγου
Μικροβαλτινών Κοζάνης
Με αφορμή την ημερίδα ενημέρωσης της 15ης Απριλίου “Αποκατάσταση του παλιού ορυχείου των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ)”, που διοργάνωσε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση στο Εκθεσιακό Κέντρο στα Κοίλα Κοζάνης στα πλαίσια του προγράμματος LIFE, θα ήθελα να διατυπώσω τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς μου για την τροπή που συνεχίζει να έχει το θέμα.
Πραγματικά πρωτοφανής η ημερίδα από παρουσίες επισήμων, έδωσε την εντύπωση ότι κάτι σπουδαίο γίνεται στα ΜΑΒΕ. Κοσμογονία καινοτόμων έργων αποκατάστασης. Και περίσσεψαν οι χαιρετισμοί, οι γενικόλογες αναφορές ικανοποίησης, τα συγχαρητήρια εκατέρωθεν, οι δηλώσεις στις κάμερες, τα χαμόγελα στα φλας των φωτογράφων. Η δήλωση πρώην υφυπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. από του βήματος ότι «Κύριοι αποτύχαμε! Δεν κάναμε σχεδόν τίποτε τα πέντε αυτά χρόνια» ξεπεράστηκε μάλλον γρήγορα. Κι αυτά στο πρώτο μέρος. Γιατί στο δεύτερο μέρος της ημερίδας, οπότε έγιναν οι εισηγήσεις και ορισμένες τοποθετήσεις που παρουσίασαν κάποια στοιχεία της πραγματικότητας στην αίθουσα είχαν απομείνει ελάχιστοι-χωρίς τα τοπικά ΜΜΕ-. ºσως και λόγω κόπωσης, καθότι το πρόγραμμα της ημερίδας είχε ανατραπεί χρονικά, να μην έγινε αντιληπτή από όλους η εισήγηση του εκπροσώπου της Von Lieberman -ενός των εταίρων του LIFE – για «Δημιουργία ΧΥΤ(Χώρου Υγειονομικής Ταφής) αμιαντούχων αποβλήτων προερχόμενα από την περιοχή των ΜΑΒΕ και ενδεχομένως στο μέλλον , κατόπιν απόφασης της Τοπικής Κοινωνίας, δημιουργία ΧΥΤΑΜ που θα εξυπηρετεί την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας»!.Ούτε ανοίχτηκε ο ογκώδης φάκελος, που επιδόθηκε σε όλους τους συμμετέχοντες στην ημερίδα, για να διαβαστεί η εισήγηση της ΑΝΚΟ Α.Ε. -άλλου εταίρου- ότι «προβλέπεται η έρευνα αγοράς και η εκπόνηση σχετικής μελέτης για την αξιολόγηση των δυνατοτήτων χρησιμοποίησης του μεταλλείου ΜΑΒΕ ως χώρου απόθεσης αποβλήτων αμιάντου, με τη δημιουργία σχετικού οργανισμού διαχείρισης». Ούτε φυσικά προβλημάτισε πολλούς η αναφορά του εκπροσώπου του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ) ότι εγκρίθηκε κονδύλιο για την αποξήλωση αμιαντούχων υλικών από δεκάδες σχολεία όλης της χώρας.
Αλλά ας δούμε το πρόγραμμα LIFE από την αρχή. Εγκρίθηκε το 2003-απόφαση 2942/40/4.9.2003-, ήταν προϋπολογισμού 4.310.090 ευρώ και χρηματοδοτούμενο από την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά 50%, με αποδέκτες τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης ως «δικαιούχο» και τους «εταίρους» ΑΝΚΟ Α.Ε., Von Lieberman GmbH και Spec S.A., με τις δύο τελευταίες να φέρονται σαν εταιρίες εξειδικευμένες στη διαχείριση του αμιάντου. Η αρχική «στόχευση» του έργου με Project title: «Αξιοποίηση του ορυχείου Αμιάντου της εταιρίας ΜΑΒΕ ΑΕ στην Κοζάνη ως χώρου απόθεσης αποβλήτων αμιάντου» ήταν σαφέστατη αφού, πέραν της πιλοτικής «εναπόθεσης 100-1.000 τόνων αποβλήτων αμιάντου», αναφερόταν στην «αξιολόγηση δυνατότητας του ορυχείου για αποδοχή αποβλήτων αμιάντου από τη γύρω περιοχή η από ολόκληρη την επικράτεια» και παρακάτω -δράση IV- «για αποδοχή αποβλήτων αμιάντου και άλλων επικίνδυνων αποβλήτων»!
Η αναφορά σε «άλλα επικίνδυνα απόβλητα» πυροδότησε μεγάλες αντιδράσεις που ανάγκασαν τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση να ζητήσει -και να πετύχει τελικά- από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την απαλοιφή της επίμαχης φράσης. Ήρθε όμως η “ατυχής” απόφαση 101/03/7.12.2003 όπου κατά πλειοψηφία η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση «εγκρίνει την εναπόθεση αμιάντου μόνο από την Ελλάδα και τίποτε πέραν αυτού».Και ήταν “ατυχής” γιατί δεν έπρεπε να τεθεί καν σε ψηφοφορία, διότι το πιλοτικό πρόγραμμα LIFE προέβλεπε ότι η ποσότητα των 100-1.000 τόνων θα προέρχεται από τις εγκαταστάσεις των ΜΑΒΕ! Ακολούθως στην ημερίδα στις 18.5. 2006, μας παρουσίασαν τη δημιουργία ΧΥΤΑΜ (Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αμιάντου) με το επόμενο… βήμα του προγράμματος LIFE, το LIFE PLUS! Στην πρόσφατη πάντως ημερίδα(15.4.2007) η εισήγηση ήταν …ηπιότερη αφού προτάθηκε η δημιουργία ΧΥΤΑΜ Δυτικής Μακεδονίας! Και μάλιστα με «απόφαση της Τοπικής Κοινωνίας»!
Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η “στόχευση” του προγράμματος αρκεί να αναφερθεί ότι από το αρχικό ποσό των 4.310.090 ευρώ, αυτό που προορίζεται για το κυρίως έργο της πιλοτικής εφαρμογής στο ορυχείο ανέρχεται στα 620.000 ευρώ, ενώ το υπόλοιπο ποσό διατέθηκε-σχεδόν στο σύνολό του- ή πρόκειται να διατεθεί σε «διεξαγωγή ολοκληρωμένης εκστρατείας ενημέρωσης, με τρεις Εθνικές Ημερίδες, ένα Διεθνές Συμπόσιο(!),1.000 CD_ROM, 10.000 Ενημερωτικά φυλλάδια, 10.000 Οδηγούς πληροφόρησης, μελέτες αξιολόγησης της περιβαλλοντικής κατάστασης, αναλύσεις αγοράς και τεχνικές μελέτες εκπόνησης επιχειρηματικού σχεδίου μελλοντικών δράσεων»! Μια αναλογία κυρίως έργου και “εκστρατείας ενημέρωσης” που μόνο “φυσιολογική” και “αθώα” δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.
Με τα παραπάνω μπορεί ακόμη να ισχυριστεί κάποιος ότι δεν υφίσταται θέμα δημιουργίας ΧΥΤΑΜ; Όταν μάλιστα βρίσκονται στη σκιά της Κοινής Υπουργικής Απόφασης(Κ.Υ.Α.) Η.Π. 13588/725 που δημοσιεύτηκε στις 28.3.2006 (Φ.Ε.Κ.383/Β/06) και με την οποία «η άδεια για τη συλλογή, μεταφορά ή και αποθήκευση επικίνδυνων αποβλήτων εφ’ όσον προέρχονται από πλείονες της μιας Περιφέρειες, χορηγείται με απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., μετά από εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.» ενώ μέχρι τότε απαιτείτο γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου και απόφαση Νομάρχη.
Δεν θέλω να πλειοδοτήσω σε ευαισθησία από τους τοπικούς παράγοντες (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση κ.α.) και δέχομαι ότι σχεδόν κανένας δεν θέλει τη δημιουργία ΧΥΤΑΜ στο ορυχείο των ΜΑΒΕ. Συνεχίζουν όμως τη …ροή του προγράμματος LIFE, επαναπαυμένοι στη θεωρητική προσέγγιση περί «καινοτόμων λύσεων» και «απόκτησης τεχνογνωσίας», πιστεύοντας ότι στο τέλος θα… αποφευχθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας του ΧΥΤΑΜ. Μη λαμβάνοντας -υποθέτω- υπόψη ότι πρόκειται για πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προφανή στόχο, όπου δεν χωράνε συναισθηματισμοί και «παιχνίδια» και ότι το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. επιθυμώντας να διατηρήσει μια σχέση αξιοπιστίας με την Ε.Ε. -μαζί με άλλες περιπτώσεις χρηματοδότησης- μπορεί-σε ανύποπτο χρόνο- να εκδώσει τη δυσμενή για την περιοχή μας απόφαση ερήμην της τοπικής βούλησης. Και τότε θα είναι αργά για οποιαδήποτε αντίδραση.
Επί του «πρακτέου» το πρόγραμμα LIFE δεν προσέφερε και δεν θα προσφέρει το παραμικρό στην αποκατάσταση του ορυχείου. Οι τρεις διαγωνισμοί(6.3. 2007, 3.4.2007 και 9.5.2007 ), για το έργο των 620.000 ευρώ κατέστησαν «άγονοι» -να και κάτι…θετικό- αφού δεν υποβλήθηκε καμιά προσφορά και θα επαναληφθεί 4ος μετά μια εβδομάδα από τον τελευταίο, για να ακολουθήσει μετά-αν αποβεί κι αυτός “άγονος”- απευθείας ανάθεση. Ένα έργο με παρεκκλίσεις και “εκπτώσεις” από τον αρχικό σχεδιασμό αφού αντί του πυθμένα του ορυχείου θα στεγανοποιηθεί ένας περιορισμένος χώρος(1806 τετρ. μ.) ΕΞΩ-κι άλλο…θετικό- από αυτό, όπου θα ενταφιαστούν 130 τόνοι αποβλήτων αμιάντου από τις εγκαταστάσεις των ΜΑΒΕ, όταν αυτά στο σύνολό τους, μαζί με εκείνα των αποθέσεων, ξεπερνούν τους 70.000.000(!) τόνους και ήδη έχει δρομολογηθεί η ταφή τους με τον κλασικό τρόπο, όπως θα αναφερθεί παρακάτω. Με ημερομηνία ολοκλήρωσης του έργου την 31η.7.2007, που φαίνεται αδύνατη, σύμφωνα και με την εκτίμηση του προέδρου του ΤΕΕ/ΔΜ που εισηγήθηκε να ζητηθεί παράταση-θα είναι η 2η-. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι θα εκτελεστεί το έργο, στη λεκάνη του ορυχείου δεν θα γίνει καμιά απολύτως παρέμβαση και φυσικά καμιά…αποκατάσταση.
Και κάτι το κωμικοτραγικό, που παραπέμπει όχι σε τριτοκοσμικές χώρες αλλά σε… πρωτόγονες φυλές. Υπεργολαβία που ανατέθηκε στα πλαίσια του LIFE, προϋπολογισμού 25.000 ευρώ και αφορούσε εργασίες εξυγίανσης και ανακατασκευής σε 2-3 χώρους των γραφείων των ΜΑΒΕ ακυρώθηκε, με την αιτιολογία ότι τα υλικά που εγκαθιστούσε ο εργολάβος, τα…κλέβανε!! Έτσι ο εργολάβος εισέπραξε επίσημα 12.500 ευρώ-το 50%- και η υπεργολαβία δεν θα προχωρήσει ποτέ! Απίστευτο κι όμως αληθινό!
Αυτή είναι η κατάσταση στο ορυχείο και η πορεία του LIFE. Και μόνο θριαμβολογίες και μεγαλοστομίες δεν δικαιολογεί -σ’ αυτή την παγίδα πέσανε και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης σχεδόν στο σύνολό τους, την επομένη της ημερίδας-. Γιατί η αρχική «στόχευση» δημιουργίας ΧΥΤΑΜ παραμένει ανοιχτή και δεν επιτρέπει εφησυχασμό και αδράνεια.
Τα αποτελέσματα αυτού του ενδεχόμενου -της δημιουργίας ΧΥΤΑΜ- θα είναι καταστροφικά για το Δήμο Καμβουνίων αφού πέρα από την μόνιμα ανοιχτή πηγή ρύπανσης της ατμόσφαιρας με τους γνωστούς κινδύνους για την υγεία-ήδη το “τίμημα” της αλόγιστης εκμετάλλευσης είναι βαρύ- των κατοίκων της περιοχής, θα χαρακτηριστεί «μαύρη περιοχή» και φυσικά θα αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για κάθε μορφής ανάπτυξη, τη χρονική συγκυρία μάλιστα που γίνονται προσπάθειες ανάδειξης του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος καθώς και των γεωλογικών και θρησκευτικών μνημείων του. Οι δημότες των Καμβουνίων ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι είναι βέβαιο ότι θα αντιδράσουν δυναμικά.
Οι επιπτώσεις θα είναι αρνητικές και για όλο το Νομό Κοζάνης λόγω της γενικευμένης εντύπωσης του μέσου Έλληνα σε όλη την επικράτεια για την επικινδυνότητα-δικαιολογημένη ως ένα βαθμό- του αμιάντου. Του Έλληνα της υπερβολής και της παρόρμησης. Όπου η “αμιαντοτρομολαγνεία” καλά κρατεί. Η “ετικέτα” του ΧΥΤΑΜ της Κοζάνης θα προστεθεί στην ήδη επιβαρημένη περιβαλλοντικά “ταυτότητα” της, θα τη στιγματίσει, θα αποτρέψει ακόμη και επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού και θα αποθαρρύνει υποψήφιους επισκέπτες. Κυρίως για την Αιανή και τα Σέρβια που γειτνιάζουν με το Ζιδάνι.
Τελειώνοντας θα αναφερθώ σύντομα και στο πρόγραμμα αποκατάστασης Ε.Π.ΠΕΡ.,-δεν πρέπει να το ταυτίζουμε ή να το “μπερδεύουμε” με το LIFE- αρχικού προϋπολογισμού 8.800.000 ευρώ, χρηματοδοτούμενο κατά 100% από την Ε.Ε., που αφορά την αποκατάσταση των αποθέσεων.[ Με μια επεξηγηματική παρένθεση ότι χωροταξικά έχουν διαμορφωθεί τρεις “ενότητες” αποκατάστασης: του ορυχείου που είναι αντικείμενο του προγράμματος LIFE, των αποθέσεων του Ε.Π.ΠΕΡ. και των κτιριακών εγκαταστάσεων που δεν υπάγονται σε κανένα πρόγραμμα.] Στις 13.3. 2007 -με σημαντική καθυστέρηση αφού ήταν εγκεκριμένο από το 2003- έγινε ο διαγωνισμός στα πλαίσια του προγράμματος Ε.Π.ΠΕΡ. προϋπολογισμού 6.200.000 ευρώ – γιατί αλήθεια μειώθηκε ο αρχικός προϋπολογισμός; – με αντικείμενο το βόρειο τμήμα των αποθέσεων μήκους 750 μ. από το συνολικό μήκος που ανέρχεται στα 3.000 μ. και κατά πλειοψηφία η αρμόδια Νομαρχιακή Επιτροπή εισηγήθηκε την ανάθεση του έργου στη δεύτερη μειοδότρια εταιρία, τη ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ Α.Ε.. Αναμένεται η υπογραφή της σύμβασης μετά την τακτοποίηση των ενστάσεων και την έγκριση από το ελεγκτικό συνέδριο. Η αποκατάσταση των αποθέσεων θα γίνει με την κλασική μέθοδο, δηλαδή με τη δημιουργία παταριών και πρανών μικρής κλίσης, την κάλυψη με φυτική γη και τέλος με τη δενδροφύτευση τους. Είναι αναμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη που θα συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση της ρύπανσης , στην ανάπλαση του τοπίου και στην απασχόληση ανέργων της περιοχής, που πρέπει όμως να επιταχυνθεί και φυσικά να αναζητηθούν νέες χρηματοδοτήσεις για την ολοκλήρωση του έργου.
Σ’ αυτό το ζήτημα ο νομάρχης Κοζάνης κ. Δακής ανακοίνωσε – περιμέναμε να το εξαγγείλει ο συμπατριώτης μας(Τρανοβαλτινός, από τη μητέρα του) Γενικός Γραμματέας του Υ.ΠΕ.ΧΩ Δ.Ε. κ. Ε. Μπαλτάς που χαιρέτισε στην ημερίδα – ότι από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π.) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ εγκρίθηκε ποσό 10 εκατ. ευρώ για «αποκατάσταση της περιοχής». Φυσικά και μ’ αυτό το δεδομένο-σίγουρα θετικό- ο “δρόμος” της συνολικής αποκατάστασης των ΜΑΒΕ, ολικής έκτασης 4.000 στρ., φαίνεται ότι θα είναι πολύ μακρύς αφού με την προϋπόθεση της ολοκλήρωσης των δυο προγραμμάτων -Ε.Π.ΠΕΡ. και LIFE – η έκταση που θα αποκατασταθεί δεν θα υπερβαίνει τα 250 στρέμματα!
Επανερχόμενος στο κύριο θέμα που είναι το πρόγραμμα LIFE , προτείνω όλοι μαζί-πολίτες, φορείς, υπηρεσιακοί παράγοντες, μέσα ενημέρωσης, εκπρόσωποί μας στο Κοινοβούλιο- να εστιάσουμε την προσοχή μας στην αποτροπή του ενδεχόμενου της δημιουργίας ΧΥΤΑΜ στο Ζιδάνι με την -επί της ουσίας- απένταξη(σταμάτημα) του έργου από το LIFE και τον άμεσο προγραμματισμό αποκατάστασης του ορυχείου με την κλασική μέθοδο – φυτική γη, δενδροφύτευση-.
Δημιουργία ΧΥΤΑΜ στο Ζιδάνι! Μακάρι να ήταν απλά ένα υποθετικό σενάριο. Κι όμως δεν είναι!
Κοζάνη, Μάιος 2007
Υ.Γ. Επιμένουμε ότι η τελευταία ημερίδα (15.5.2007) έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί στο Τρανόβαλτο, την έδρα του Δήμου Καμβουνίων, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί.