Τον τελευταίο καιρό όλη η Ελλάδα παρακολουθεί με ιδιαίτερη αγωνία την εξαφάνιση ενός νέου ανθρώπου, φοιτητή, ο οποίος ,σύμφωνα με τις μαρτυρίες της οικογένειάς του και με άλλες πληροφορίες, υφίστατο για μεγάλο χρονικό διάστημα βία από άλλους συμφοιτητές και συμπατριώτες του.
Bulling ονομάζεται ή εκφοβισμός η συμπεριφορά, αλλά αυτό που έχει σημασία δεν είναι η ονομασία αλλά οι πράξεις. Και αυτές είναι οι επαναλαμβανόμενες, εσκεμμένες, απρόκλητες επιθέσεις, που ασκούνται σκόπιμα ώστε να πληγώσουν, να εκβιάσουν ή να απομονώσουν το άτομο που επιλέχτηκε ώστε να γίνει το «θύμα».
Η επιλογή έγινε όχι εξαιτίας κάποιου αντικειμενικά αρνητικού χαρακτηριστικού του αλλά εξαιτίας μιας «διαφορετικής» συμπεριφοράς. Οι νταήδες δεν ανέχονται τη δειλία, ίσως την ανασφάλεια που νιώθει κάποιος, τη διαφορετικότητα στο θρήσκευμα, την εθνικότητα, τη σωματική διάπλαση, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την οικογενειακή κατάσταση και την καταγωγή. Θεωρούν μειονέκτημα την όποια αδεξιότητα και τη μειονεξία σε κάποιον εμφανή τομέα.
Οι ίδιοι είναι άτομα με δυναμική συμπεριφορά που επιδιώκουν την άνοδο με την στην κοινωνική ιεραρχία, λειτουργώντας επιθετικά και επιθυμούν να έχουν υψηλή θέση σε αυτήν (υψηλό status). Για διάφορους λόγους (οικογενειακούς, κοινωνικούς, κλπ) προτιμούν να το πετύχουν αυτό με αρνητικό τρόπο, προκαλώντας βλάβη, σωματική ή συναισθηματική στους άλλους, παρά με θετικό τρόπο. Συχνά μάλιστα είναι δημοφιλείς στην πλειοψηφία των συμμαθητών τους.
Οι συμμαθητές –παρατηρητές-από την άλλη μεριά , είτε υποστηρίζουν το «νταή» βρίσκοντας κοινή ταυτότητα, είτε αδιαφορούν γιατί θεωρούν ότι δεν τους αφορά το θέμα, είτε τον φοβούνται. Στην τελευταία περίπτωση αισθάνονται αδύναμοι να αντιδράσουν και πάνω από όλα δεν επιθυμούν να «καρφώσουν» τη συμπεριφορά .Σε κάθε περίπτωση νιώθουν τύψεις.
Όπως καταλαβαίνουμε ένα πέπλο σιωπής καλύπτει τον εκφοβισμό και αυτό οφείλεται είτε στη ντροπή, την ενοχή και το φόβο από τη μεριά του θύματος , είτε στη συγκάλυψη από τη μεριά της σχολικής κοινότητας.
Για χρόνια ο εκφοβισμός θεωρούνταν λίγο ως πολύ αποδεκτή συμπεριφορά που είχε στόχο να μυήσει τα αγόρια στο «σκληρό κόσμο των ανδρών». Τα «πειράγματα» και τα παρατσούκλια απλώς θα ξεχνιούνταν με το χρόνο ,ιδιαίτερα εάν δεν τα έδινε κανείς σημασία. Ήταν πράγματι έτσι; Δεν άφηναν ανεξίτηλα σημάδια στις καρδιές των παιδιών; Η βία που δεν αναπαράγει βία έστω και σε κάποια άλλη μορφή;
Σήμερα οι έρευνες είναι αμείλικτες. Στο σύγχρονο δυτικό κόσμο αποτελεί σημαντικό πρόβλημα συνύπαρξης μαθητών στα σχολεία με σοβαρές συνέπειες που εκτείνονται και στην ενήλικη ζωή των εμπλεκομένων. Πιθανότητες για εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς, δυσκολίες στις κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις ,άγχος, αίσθηση αδυναμίας . Το αρνητικό ,εκφοβιστικό κλίμα στο σχολείο προκαλεί θλίψη, αδυναμία ,αγωνία, αποτυχία, ψυχοσωματικά προβλήματα ,πρόωρη εγκατάλειψή του και σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις , αυτοκτονίες. Σε τελική ανάλυση υπάρχει ένα κλίμα όπου οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται όχι μόνο δύσκολες αλλά ιδιαίτερα σκληρές και απάνθρωπες για τους μαθητές.
Επειδή κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να πηγαίνει στο σχολείο χωρίς να φοβάται ότι κάποιο άλλο παιδί μπορεί να το ταπεινώσει, να το εξευτελίσει και να του επιβληθεί με τη βία ανεξάρτητα από το φύλο, την εμφάνισή ,τις ικανότητες ,την πατρίδα, την οικογένεια, τη θρησκεία ή το πόσο «διαφορετικό» μοιάζει , χρειάζεται δουλειά, συνεργασία και επικοινωνία από όλες τις πλευρές – σχολείο, οικογένεια, κοινότητα-ώστε να έχουν αποτέλεσμα οι προσπάθειες αντιμετώπισής του. Κάθε μέρα, όλο το χρόνο. Για να μην αναζητούμε κάποιον άλλο Βαγγέλη.
Αναστασία Πάτσιου
ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων παρ. Δυτικής Μακεδονίας