Ένας τόπος ιδιαίτερος θα µπορούσε να χαρακτηριστεί η Κοζάνη και ένα µωσαϊκό ανθρώπων, εναλλαγών και αντιθέσεων, τα οποία συνθέτουν έναν ενδιαφέροντα τουριστικό προορισµό για κάθε επισκέπτη που θέλει να εξερευνήσει τη δυτική Μακεδονία!
Από την Κατερίνα Φωτοπούλου (kfotopoulou@dousiscom.gr),
Φωτό: Ελεάννα Κουρκουλοπούλου, Δήμος Κοζάνης
Με διαδροµή από τους προϊστορικούς έως τους ελληνιστικούς και ρωµαϊκούς χρόνους και τον νεοελληνικό διαφωτισµό, έχει να επιδείξει αξιόλογα ευρήµατα, µνηµεία και πρόσωπα. Η γεωλογία της περιοχής βοήθησε την ανάπτυξη φυσικών σχηµατισµών και σηµαντικών οικοσυστηµάτων, ενώ η βιοµηχανία της ηλεκτροπαραγωγής διαµόρφωσε ένα ξεχωριστό ανθρωπογενές περιβάλλον. Ο δήµος Κοζάνης, γεµάτος ενέργεια, µας αποκαλύπτει µία ταξιδιωτική επιλογή για όσους αγαπούν το πάντρεµα διαφορετικών στοιχείων. Ακολουθήστε µας σε ένα… µοναδικό οδοιπορικό και ανακαλύψτε µαζί µας όσα όλα πρέπει να γνωρίσετε…
Αποκριές
Από τις πιο «ζωντανές» περιόδους στην Κοζάνη είναι αυτή των αποκριών, αφού όλη η πόλη κινείται από την Τσικνοπέµπτη σε εορταστικούς ρυθµούς και συγκεντρώνει κάθε χρόνο πλήθος επισκεπτών που σπεύδει να ζήσει από κοντά τα ξεχωριστά έθιµα! Χοροί, αυτοσαρκασµοί, πειράγµατα και θεατρικά µε το τοπικό γλωσσικό ιδίωµα, ένα ιδιότυπο κυνήγι θησαυρού για παιδιά, γλέντια µε µπάντες χάλκινων στα µαγαζιά και στους δρόµους, το καθιερωµένο πια πάρτι νεολαίας, το παιδικό καρναβάλι και η παρέλαση αρµάτων συνθέτουν τον καµβά των εκδηλώσεων. Ο περίφηµος φανός, η πυρά που ανάβει εδώ και αιώνες στα σταυροδρόµια µε υπαίθρια διασκέδαση κάθε µέρα, κορυφώνεται το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Μωμόγεροι ή Μωμόεροι
Ένα εντυπωσιακό λαϊκό δρώµενο, που αναβιώνει κάθε χρόνο στο δωδεκαήµερο των Χριστουγέννων στην πόλη και τα χωριά της Κοζάνης, έχει αρχαιοελληνικές ρίζες και µεταφέρθηκε στην Ελλάδα από τον Πόντο. Ο Μώµος, θεός του γέλιου και της σάτιρας, λατρεύεται από τους ιερείς του, τους µωµόερους, µε συντελεστές της «παράστασης» να είναι ο χορός συνεπικουρούµενος από τον διάβολον, τη γραία µε τον γέρον, τις νύφες, τον γιατρόν, τον τσανταρµά, την άρκον και τον αρκουδά και τέλος τον πολυχρονιστή. Βγαίνουν στους δρόµους την περίοδο των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων ντυµένοι µε ειδικές φορεσιές, που παραπέµπουν σε άλλες εποχές, σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις, χορεύοντας και τραγουδώντας, ενώ το συγκεκριµένο έθιµο εντάσσεται στον κατάλογο της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονοµιά της Ανθρωπότητας.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Λαζαρίνες
Ακόµα ένα έθιµο που αξίζει να ζήσει ο επισκέπτης είναι εκείνο των Λαζαρίνων, που πραγµατοποιείται κάθε χρόνο στα χωριά του Τσιαρτσιαµπά κατά το τριήµερο του Λαζάρου-Βαΐων. Εντάσσεται στον κύκλο των ανοιξιάτικων τελετουργιών µε ειδωλολατρικό -παγανιστικό, αλλά και χριστιανικό χαρακτήρα. Νέες κοπέλες µε παραδοσιακές φορεσιές και στολισµένες µε λουλούδια γυρνούν στα σπίτια του χωριού χορεύοντας και λέγοντας τραγούδια µε τα οποία προαναγγέλλουν το ξύπνηµα και την καρποφορία της φύσης µαζί µε την ανάσταση των νεκρών.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο
Σε ένα πανέµορφο κτήριο στο κέντρο της πόλης, το οποίο εξωτερικά υµνεί την παραδοσιακή µακεδονίτικη αρχιτεκτονική, στεγάζεται το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο καθώς και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Περνώντας την πόρτα του, το εσωτερικό του εντυπωσιάζει µε τη µοντέρνα του δοµή µε κυρίαρχη την εσωτερική αυλή γύρω από την οποία µία σκάλα οδηγεί τον επισκέπτη σε 6 ορόφους µε συλλογές. Σε αυτές συγκαταλέγονται το ιστορικό και το λαογραφικό τµήµα, τα «καταστήµατα» που παρουσιάζουν την εµπορική ζωή της πόλης διαχρονικά, το χοροστάσι, το εκκλησάκι, καθώς και το παλιό σπίτι µε αντικείµενα που µας µυούν στη διαδροµή της Κοζάνης και την καθηµερινότητα των κατοίκων της στο πέρασµα των χρόνων.
(Ίωνος Δραγούµη 9-11, τηλ. 24610 33978, Δευτ.-Παρ. 09.00-14.00 & 17.30-20.00, Σαβ/κα 09.00-14.00, είσοδος €3, ww.mouseio-kozanis.gr).
Αρχαιολογική συλλογή
Σε ένα υπέροχο νεοκλασικό, το Παναγιωτίδειο Αρχοντικό, στεγάζεται η Αρχαιολογική Συλλογή της Κοζάνης µε εξαιρετικά εκθέµατα. Η λειτουργία της πάει πίσω στο 1989 και στα αντικείµενα που διαθέτει περιλαµβάνονται σπουδαία ευρήµατα από τους προϊστορικούς µέχρι τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους από διάφορες θέσεις της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης, ενώ µερικά από αυτά που τραβούν όλα τα βλέµµατα είναι η χρυσή δίδυµη πόρπη από τάφο του 4ου αιώνα π.Χ. από την Απιδέα, τα κτερίσµατα από τάφο στη Νεκρόπολη Κοζάνης, η επιγραφή µε επιστολή του Φιλίππου Ε’ από την Κοιλάδα Κοζάνης και πολλά ακόµα (Δηµοκρατίας 8, καθηµερινά 08:30-15:00).
Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη
Με παρελθόν που ανάγεται στον 17ο αιώνα, η πορεία της ταυτίζεται µε εκείνη της πόλης της Κοζάνης και αποτελεί µία από τις µεγαλύτερες ιστορικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Περιλαµβάνει περισσότερα από 120.000 τεκµήρια, εκατοντάδες χειρόγραφα και κειµήλια που φτάνουν µέχρι και τον 11ο αιώνα, πάνω από 10.000 παλαίτυπα, φωτογραφική και αρχαιολογική συλλογή, πίνακες ζωγραφικής, τη βιβλιοθήκη Ψαριανού και συλλογή χαρτών. Από τον Ιανουάριο του 2017 µετεγκαθίσταται σε ένα νέο σύγχρονο κτήριο 6.800 τ.µ., το οποίο φιλοξενεί µεταξύ άλλων αίθουσες αρχείων και συλλογών, µουσείο, αναγνωστήρια, τµήµα δανεισµού και αµφιθέατρο (www.kozlib.gr).
Φωτό: Αννίτα Κουτσονάνου
Αρχοντικό Λασσάνη
Δεσπόζει στο κέντρο της πόλης και είναι ένα διατηρητέο κτήριο-στολίδι του 1750, όπου έζησε ο λόγιος, πολιτικός, στενός συνεργάτης του Αλ. Υψηλάντη και αγωνιστής του 1821 Γεώργιος Λασσάνης. Η αστική αρχιτεκτονική της εποχής γίνεται φανερή ακόµα και σήµερα σε αυτό το αρχοντικό χάρη στις εργασίες αποκατάστασης, ενώ στους χώρους του στεγάζεται η Δηµοτική Χαρτοθήκη, η οποία φιλοξενεί τη δωδεκάφυλλη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή (1796-1797) και τον τετράφυλλο παγκόσµιο χάρτη του Άνθιµου Γαζή (1800).
Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής
Σε απόσταση 20 χλµ. από την Κοζάνη αξίζει να φτάσετε µέχρι την κωµόπολη της Αιανής, τόσο για έναν περίπατο όσο και για να ανακαλύψετε τους θαυµάσιους αρχαιολογικούς θησαυρούς που «κρύβει». Κάντε µια στάση στο µουσείο, όπου φιλοξενούνται ανεκτίµητα ευρήµατα της αρχαίας Αιανής ή Αιάνας, πόλης της Μακεδονίας στην περιοχή της Ελιµίας, η οποία υπήρξε πρωτεύουσα των Αιανών ή Ελιµιωτών. Στο µουσείο εκτίθενται επίσης αρχαιότητες και άλλων τοποθεσιών του δήµου Κοζάνης (τηλ. 24610 98800, Δευτ.-Παρ. 8.00-15.00, Σαβ/κα 8.30-18.00, www.mouseioaianis.gr).
Αρχαιολογικός Χώρος Αιανής
Περίπου 1,5 χλµ. από τον σύγχρονο οικισµό βρίσκεται το αρχαιολογικό συγκρότηµα µε κατάλοιπα κτηρίων της αρχαίας Αιανής, η οποία ήταν κατοικηµένη από τους νεολιθικούς χρόνους. Από το 1983 η Αρχαιολογική Υπηρεσία άρχισε να αποκαλύπτει µια αρχαία πόλη στα επάλληλα πλατώµατα του λόφου Μεγάλη Ράχη, καθώς και εκτεταµένα νεκροταφεία γύρω από αυτήν. Η πόλη που βρισκόταν εδώ υπήρξε αξιόλογο κέντρο παραγωγής της µακεδονικής αµαυρόχρωµης κεραµικής κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, γνώρισε περίοδο ακµής από τους υστεροαρχαϊκούς και τους κλασικούς χρόνους και είχε ανεπτυγµένες πολιτιστικές και εµπορικές σχέσεις µε την υπόλοιπη Ελλάδα.
Βασιλική Νεκρόπολη Αιανής
Βόρεια από την αρχαία πόλη βρίσκεται και η Βασιλική Νεκρόπολη όπου έχουν εντοπιστεί και ανασκαφεί συστάδες τάφων και οργανωµένα νεκροταφεία –από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως τους υστεροελληνιστικούς χρόνους– γύρω από τον λόφο της Μεγάλης Ράχης. Ανάµεσά τους ξεχωρίζουν οι µεγάλοι χτιστοί θαλαµωτοί (βασιλικοί), κιβωτιόσχηµοι και λακκοειδείς των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα λαµπρά ταφικά µνηµεία και τα υψηλής ποιότητας και ποικιλίας κτερίσµατα που έχουν έρθει στο φως.
Ναός Αγίου Νικολάου
Ανεγέρθηκε το 1664, είναι ο τρίτος σε αρχαιότητα, αλλά ο καθεδρικός της Κοζάνης. Ο ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου στο κέντρο της πόλης µπορεί να µην παρουσιάζει κάποιο ξεχωριστό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον εξωτερικά, ωστόσο, το εσωτερικό του εκτός από την κατανυκτική ατµόσφαιρα εντυπωσιάζει και µε τον διάκοσµό του που περιλαµβάνει αξιόλογα ξυλόγλυπτα, τοιχογραφίες και εικόνες µε ιδιαίτερες τεχνοτροπίες. Εξίσου αξιοπρόσεκτο είναι και το επιβλητικό επταώροφο σήµερα καµπαναριό του, το οποίο δεν υπήρχε µέχρι το 1728, αφού οι Τούρκοι θεωρούσαν τα σήµαντρα και τις καµπάνες ενόχληση! (Πανδώρας 2)
Μονή Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος
Ένας λόγος για να βγείτε από την πόλη της Κοζάνης είναι και η ιστορική Μονή Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος στον Άγιο Δηµήτριο. Η µονή καταστράφηκε το 1922, ωστόσο ο εκτελών χρέη τοποτηρητή της, τότε ιεροµόναχος και κατόπιν αρχιµανδρίτης Διονύσιος Αµαραντίδης, διέσωσε την εικόνα της αποτοµής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόµου και από το 1970 το σωµατείο «Αγίου Ιωάννη Βαζελώνα» άρχισε το έργο της ανιστορήσεως της µονής στις δυτικές πλευρές του Βερµίου, στον Άγιο Δηµήτριο Ελλησπόντου Κοζάνης, µε την κατασκευή του Ιερού Ναού Προδρόµου και Βαπτιστού Αγίου Ιωάννη, κελιών και πολλών άλλων έργων υποδοµής. Τον Ιούνιο του 1970 η εικόνα µεταφέρθηκε και πάλι στον Άγιο Δηµήτριο και µέχρι σήµερα πλήθος πιστών συρρέει το καλοκαίρι για να τιµήσει τη µνήµη του αγίου και να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις του πανηγυρικού εορτασµού.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Μονοπάτια
Με εκπληκτούς ορεινούς όγκους, πλούσιους σε πετρώµατα, αρώµατα και χρώµατα, η δυτική Μακεδονία είναι µια περιοχή που αξίζει κάποιος να ανακαλύψει και η Κοζάνη αποτελεί το καλύτερο ορµητήριο για τους λάτρεις του βουνού και της φύσης. Ένα εκτεταµένο δίκτυο ορειβατικών και περιπατητικών µονοπατιών δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να απολαύσει µε ασφάλεια τις οµορφιές του τοπίου. Ένα από τα σπουδαιότερα βουνά, το οποίο αποτελεί το τελευταίο τµήµα µιας οροσειράς που περιλαµβάνει τον Βαρνούντα, το Βίτσι, το Άσκιο και τα Βέλια, ο Μπούρινος ή Βούρινος συνιστά έναν γεωλογικό θησαυρό µε µοναδική βιοποικιλότητα και έντονες αλλαγές του φυσικού σκηνικού, που τον έχουν κατατάξει στο δίκτυο προστατευόµενων περιοχών «Natura 2000». Η επίσκεψη εδώ προσφέρει µία καταπληκτική ευκαιρία µελέτης του περιβάλλοντος και θέασης του απολιθωµένου µανδύα της γης στην ένωση των δύο τεκτονικών πλακών. Την ίδια στιγµή το ωραίο και ανεξερεύνητο ίσως για πολλούς Βέρµιο παρέχει µια εξαιρετική εικόνα πυκνής βλάστησης µε έλατα, καστανιές, οξιές και πεύκα, ενώ στην κοιλάδα που σχηµατίζει µε τα Πιέρια όρη ρέει ο ποταµός Αλιάκµονας σε µια τοποθεσία ενταγµένη στο δίκτυο «Natura 2000».
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Αρωματικά φυτά
Ευλογηµένη θα µπορούσε να χαρακτηριστεί η γη εδώ, αφού ευνοεί την καλλιέργεια αρωµατικών φυτών µε ωφέλιµες ιδιότητες για τον οργανισµό. Πρώτη και καλύτερη η τριανταφυλλιά ρόζα η δαµασκηνή από την οποία παράγονται µετά από απόσταξη το αιθέριο έλαιο ρόδου και το ροδόνερο, ιδιαίτερα ευεργετικό για την επιδερµίδα. Εξίσου σηµαντική είναι και η καλλιέργεια της λεβάντας, από την οποία παράγεται 100% φυσικό αιθέριο έλαιο, που είναι και το πιο διαδεδοµένο παγκοσµίως µε πολλαπλές χρήσεις. Αξιόλογη και η καλλιέργεια της ρίγανης µε το αντίστοιχο έλαιο να έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές και αντιµικροβιακές ιδιότητες, και του µελισσόχορτου, που βοηθά στις διαταραχές του νευρικού συστήµατος, καθώς και του τσαγιού.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Λίμνη Πολυφύτου
Μόλις 20 χλµ. νοτιοανατολικά από την πόλη της Κοζάνης ξεπροβάλλει η λίµνη Πολυφύτου µε το ενδιαφέρον οικοσύστηµά της και τους προστατευόµενους βιότοπους. Δηµιουργήθηκε το 1973 µετά την κατασκευή του οµώνυµου φράγµατος στον ποταµό Αλιάκµονα. Αξίζει να κάνετε µια στάση για να… έρθετε «τετ α τετ» µε το φυσικό τοπίο που ανανεώνεται κάθε εποχή του χρόνου. Διασχίστε τη γέφυρα Ρυµνίου (βρίσκεται κοντά στην Αιανή) και γεµίστε µε εικόνες από ένα µοναδικό θέαµα µε φλαµίνγκο και πολλά ακόµα πανέµορφα ενδηµικά και µεταναστευτικά πουλιά, που αναζητούν εδώ χειµερινό καταφύγιο! Μη φύγετε αν δεν κάνετε και µια βόλτα στο Πλατανόδασος Ρυµνίου µε τα πανύψηλα δέντρα και τα άφθονα νερά που θα σας βάλει σε… ζεν ρυθµούς.
Φωτό: Δημήτρης Στραβού
Γαστρονομία
Μπορεί ο νοµός να έχει γίνει διάσηµος για τον περίφηµο κρόκο, την υπερτροφή που καλλιεργείται συστηµατικά στην περιοχή, ωστόσο η γαστρονοµία του µας επιφυλάσσει πολλές γευστικές εκπλήξεις! Τυροκοµικά προϊόντα, αλλαντικά και κρέατα, όσπρια και ζυµαρικά, κρασί και τσίπουρο, φρούτα, γλυκά και µαρµελάδες, κυνήγι, ψάρια του γλυκού νερού και οι καραβίδες της λίµνης Πολυφύτου, µανιτάρια και κάστανα ιντριγκάρουν κάθε ουρανίσκο και αναδεικνύουν τον τόπο σε ιδανικό προορισµό τέτοιου είδους αναζητήσεων. Από τα must taste της κοζανίτικης κουζίνας τα γιαπράκια ή σαρµάδες, δηλαδή λαχανοντολµάδες µε λάχανο τουρσί, αλλά και οι στριφτές τυρόπιτες –γνωστές και ως κιχιά– γεµισµένες µε φέτα. Φεύγοντας πάρτε µαζί σας τυρί ανεβατό, µπάτζο και τουλουµοτύρι, φασόλια από το Σισάνι, τοπικά ζυµαρικά, ένα µπουκάλι από τα φηµισµένα κρασιά της Κοζάνης, της Σιάτιστας και του Βελβεντού, τσίπουρο, γλυκά και µαρµελάδες από τους γυναικείους συνεταιρισµούς, άγρια µανιτάρια, κάστανα, φουντούκια και καρύδια.
Πηγή: Icons Travellers,
Φεβρουάριος 2017