Σταύρου Π. Καπλάνογλου
ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΕΓΟΡΙΤΙΔΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ &
Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΠΥΡΓΟΥΣ
(Ένας νέος χάρτης δημιούργημά μας )
Στην προηγούμενη δημοσίευση δώσαμε πολλές πληροφορίες για τους Πύργους (Κατράνιτσα) Εορδαίας , επανερχόμαστε μια και η ολοκλήρωση πριν από λίγες ημέρες από τις Προγονικές εστίες της κατασκευής ενός νέου πρωτοποριακού χάρτη για την λίμνη Βεγορίτιδα για την έκταση που καταλάμβανε στην αρχαιότητα και την διέλευση της Εγνατίας οδού από την περιοχή μας δίνει νέα δεδομένα για την σπουδαιότητα της αρχαίας πόλης που βρισκόταν στην θέση των σημερινών Πύργων Εορδαίας,
Υπάρχει όμως και ένας ακόμη λόγος που έπρεπε να επανέλθουμε, μια και στην προηγούμενη αναφορά για τις αρχαιότητες των Πύργων παραλείψαμε να αναφερθούμε στην προσφορά ενός ανθρώπου που ήταν γνωστός στην Κοζάνη σαν ο άνθρωπος που στην κατοχή έσωσε ότι αξιόλογο υπήρχε στην βιβλιοθήκη της Κοζάνης ,ήταν ο άνθρωπος που διέθεσε ολόκληρη την ζωή του σαν έφορος και διευθυντής της Βιβλιοθήκης Κοζάνης στην διάσωση και συντήρησή των υπαρχόντων βιβλίων ,τον εμπλουτισμό της με κάθε αξιόλογο αλλο βιβλίο ,περιοδικό η άλλο γραπτό κείμενο που κυκλοφορούσε και με επιμονή και υπομονή κατέγραψε το περιεχόμενο της .
Αλλά παράλληλα ως μη όφειλε εκ του υπηρεσιακού του καθήκοντος , συγκέντρωνε στο υπόγειο το Δημαρχείου Κοζάνης κάθε αρχαιολογικό εύρημα που εύρισκε , συγκέντρωνε πληροφορίες για την ύπαρξη ανάλογων ευρημάτων σε κάθε χωρίο του νομού Κοζάνης και προσέτρεχε στην διάσωση τους.Όντας γνωστή η δράση σε αυτόν προσέφυγαν οι άνθρωποι που έσκαβαν την οδό Φιλίππου κατά την κατασκευή της , αναφέροντας ότι κατά την εκσκαφή συνάντησαν αρχαιότητες.
Και έκανε τις κατάλληλες κινήσεις έτσι ώστε το 1948 να έχουμε τις πρώτες ανασκαφές με την ανακάλυψη της Νεκρόπολης με τα τόσα ευρήματα.
Ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν άλλος από τον Ν. Δελιαλή τον αείμνηστο Διευθυντή της Βιβλιοθήκης Κοζάνης.
Με τον αγώνα του δημιούργησε μια αρχαιολογική συλλογή που έγινε η βάση της δημιουργίας του αρχαιολογικού μουσείου Κοζάνης .
Τιμής ένεκεν θα αρχίσουμε από τον Ν. Δελιαλή δίνοντας το βιογραφικό του αλλά και το περιστατικό ανεύρεσης σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος που ανέλκυσε από χαράδρα των Πύργων με την βοήθεια ενός δικού μας ανθρώπου του παππού μας από την μεριά της μητέρας μας Παναγιώτη (Πάντσιου ) Γρ. Ανθόπουλου που έφυγε από την ζωή το 1966
ΝΙΚΟΣ Π. ΔΕΛΙΑΛΗΣ (1895-1979)-
Ο Νικόλαος Π. Δελιαλής καταγόταν από πλούσια Κοζανίτικη οικογένεια.
Αν και ήταν απόφοιτος της Τρίτης Δημοτικού έδειξε μια ιδιαίτερη αγάπη για τα βιβλία και παρουσίασε ένα μεγάλο συγγραφικό έργο, . Ως βιβλιοφύλακας και έφορος της βιβλιοθήκης από το 1923, χρονιά που η Βιβλιοθήκη παραχωρήθηκε στο Δήμο, έκανε προσπάθεια για απογραφή και οργάνωση της βιβλιοθήκης.
Συνέταξε τους 2 σπουδαίους τόμους των Καταλόγων της Βιβλιοθήκης γνωστοποιώντας τον πλούτο της στο χώρο των πανεπιστημίων και στον ερευνητικό κόσμο τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
O ίδιος με λίγους συνεργάτες του,μετέφερε με κίνδυνο ζωής τις ιστορικές συλλογές της Βιβλιοθήκης από το κέντρο της πόλης στο υπόγειο ενός μικρού Ναού, του Ι. Ν. του Αγίου Λαζάρου.
Είχε μεγάλη αδυναμία και έδειξε περισσό ζήλο για την διάσωση αρχαιολογικών ευρημάτων και όταν έπεφτε στην αντίληψη του ,προσέτρεχε και το έφερνε παν τι τρόπω στην βιβλιοθήκη Κοζάνης , που πριν από την ανέγερση της Κοβενταρείου βιβλιοθήκης στεγαζόταν στα υπόγεια του δημαρχείου Κοζάνης από την εποχή που πρώτο κτίσθηκε επί δημαρχίας Καραγκούνη στην δεκαετία το 1930
.
– Το περιστατικό των Πύργων με τον Ν. Δελιαλη
Μια από τις περιπτώσεις που είναι άξια μνείας από διάσωσης αρχαιολογικών ευρημάτων είναι και από την περιοχή των Κάστρων των Πύργων
Η περίπτωση αυτή έφτασε στην αντίληψη μας και δεν είναι ευρύτερα γνωστό μια και ο άνθρωπος που έβαλε στην πλάτη του το βαρύτερο κομμάτι ( ένα μαρμάρινο ανάγλυφο 120 κιλών ) μέσα σε μια σε βαθιά χαράδρα της Κατράνιτσας και το ανέσυρε ήταν ο Παππούς μας Παναγιώτης Γρ. Ανθόπουλος ο πατέρας της μητέρας μας.
Ένας πανύψηλος άνδρας (1,95 μ) πολύ δυνατός ,ηλικίας τότε 36 χρόνων .
Καταγόταν από τα Πλάτανα του Πόντου και μέσω Ρωσίας όπου διέφυγε η οικογένεια του από τους Οθωμανούς ήρθε το 1928 στην Κοζάνη και εργαζόταν σαν κηπουρός στο δημαρχείο της Κοζάνης
Γνωρίστηκε με τον Ν. Δελιαλή και υπήρχε αλληλοεκτίμηση.
Έτσι όσες φορές χρειαζόταν ο Ελληνολάτρης Δελιαλής να πάει εκτός φυσικά υπηρεσίας να διασώσει κάποιο αρχαιολογικό εύρημα, τον έπαιρνε μαζί του ποντάροντας στην δύναμη του αλλά και την εντιμότητα του, γιατί δεν ήξερε τι μπορούσε να συμβεί αν συναντούσε αρχαιοκάπηλους ή άλλους ανθρώπους που η τυχόν ανεύρεση πολύτιμου αντικείμενου τους έβαζε σε πειρασμό
Ο Δελιαλής είχε την πληροφορία για ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων στην περιοχή της Κατράνιτσας .
Βρίσκει ένα φορτηγό και μπαίνει μέσα μαζί με το πάππου μου και φυσικά τον οδηγό του αυτοκινήτου παίρνει και μια φωτογραφική μηχανή και ξεκινούν για τα Καιλίαρια όπως λεγόταν τότε η Πτολεμαΐδα ,από ότι μας έλεγε η μητέρα μας.
Σταματούν σε ένα χωρίο πριν από τους Πύργους και φορτώνουν κάποιες αρχαιότητες ( άγνωστο τι) Λίγο αργότερα φθάνουν στους Πύργους και με την βοήθεια κατοίκων της κατευθύνονται στην χαράδρα κοντά στο Κάστρο που οι κάτοικοι είχαν δει ένα σπασμένο ανάγλυφο.
Κατεβαίνουν ο Δελιαλής με τον παππού μου με σχοινιά 36 ετών ο παππούς μου ,40 ο Δελιαλής ,δένει την μαρμάρινη πλάκα των 120 κιλών στην πλάτη του παππού μου ,αρχίζει η αναρρίχηση και ο Δελιαλής αποθανατίζει την σκηνή με την εμφάνιση του φιλμ ,κρατά την μια φωτογραφία και την κρεμά στους διάδρομους της βιβλιοθήκης δίνει και μια φωτογραφία στον φίλο του, τον ”Πάντσιο” που έφτασε στα χέρια μας αδιάψευστος μάρτυς του δύσκολου εγχειρήματος ,Έλεγε ο παππούς μας ότι όταν 4 άνθρωποι από την Κατράνιτσα τον βοήθησαν να απαλλαγεί από το βάρος που κουβαλούσε κόντεψαν να πάθουν ζημιά και να τραυματιστούν
** Αναζητήσαμε και βρήκαμε την επιγραφή
— Επικεφαλίδα
ΕΑΜ 129: Επιτύμβιο του Λυκαρίωνος, του Λυσιμάχου και της Ευτυχιανής, παιδιών του Λυκαρίωνος και της Σελήνης
— Κείμενο
‘’ Λυκαρίων καὶ Σελήνη τ[οῖς τέκνοις] Λυκαρίωνι καὶ Λυσιμάχῳ [καὶ Εὐτυ]-χιανι
μνείας χάριν · ἀνέ[στησαν μέ]-νοντες. ‘’
— Περιγραφή από αρχαιολογική υπηρεσία του ευρήματος..
Το κάτω αριστερό τμήμα μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης με συμφυές έμβολο στηρίξεως. Από την παράσταση, που βρίσκεται μέσα σε αβαθές τετράπλευρο πεδίο, σώζονται, σε κατενώπιον στάση, από αριστερά προς τα δεξιά, τα πόδια Ηρακλέους από τους μηρούς και κάτω, με λεοντή και ρόπαλο, το κάτω μέρος γυναικείας μορφής με ποδήρη χιτώνα και τμήμα μικρής τράπεζας.
— Αναφορά της ύπαρξης της από αρχαιολόγους
Υπάρχει στον κατάλογο των επιγραφών της Άνω Μακεδονίας και η αναφορά ταιριάζει απόλυτα με την περιοχή και την χρονολογία που έλεγε η μητέρα μας
Ο Edson (1937) την είδε στο Μουσείο Κοζάνης.
Την αναφέρει ο Κεραμόπουλος.
Προέρχεται από τούς Πύργους (πρ. Κατράνιτσα) γράφει ο Παππαδάκις.
Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΠΥΡΓΩΝ
Όταν συγκεντρώναμε το υλικό για παρουσιάσουμε το θέμα των Πύργων είδαμε ότι η ανάγκη δημιουργίας ισχυρών φρουρίων σε εκείνη την περιοχή δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι οι διάφοροι επιδρομείς στην αρχαιότητα που ερχόταν στην σημερινή Δ. Μακεδονία από τα Ανατολικά έπρεπε να περάσουν από τα στενά που δημιουργούσε το όρος Βόρρας ( Καιμακτσαλάν ) και η προέκταση του που ήταν και η Λίμνη της Βεγορίτιδος που λειτουργούσε και σαν υδάτινο φρούριο από την βόρειο δυτική πλευρά και το όρος Βέρμιο από τα Νότια ανατολικά όπου οι κάτοικοι της περιοχής δημιούργησαν 3 ζώνες φρουρίων (Πύργοι-Μεσόβουνο και Κομνηνά)
Κοιτώντας όμως σημερινούς χάρτες κάθε άλλο παρά στενά βλέπαμε ήταν φανερό ότι τα όρια της Λίμνης της Βεγορίτιδος στην αρχαιότητα ήταν πολύ ευρύτερα των σημερινών ορίων και το μέγεθος της πολύ μεγαλύτερο .
Αναζητήσαμε στην βιβλιογραφία και παλιούς χάρτες τα παλιά όρια των ακτών της είδαμε ότι :
Σήμερα η λίμνη έχει έκταση 48 χιλιάδες στρέμματα και το υψόμετρο της επιφάνειας της είναι 515 μ. πάνω από τη θάλασσα.
Το 1960 με υψόμετρο είχε 530 μ. και η έκταση ήταν 75 χιλιάδες στρέμματα
Στην Ρωμαϊκή αρχαιότητα με υψόμετρο ήταν 550μ περίπου και η επιφάνεια που κάλυπτε 150 χιλιάδες στρέμματα.
Οι αριθμοί αυτοί αποκαλύπτουν ότι από τότε μέχρι σήμερα η λίμνη έχασε τα 2/ 3 της επιφάνεια της και 102000 στρέμματα έγινε καλλιεργούμενη ή μη γη.
Αυτό συνέβη είτε από φυσικά αίτια είτε από ανθρώπινη παρέμβαση.
Ο όγκος του νερού στην αρχαιότητα ήταν τόσο μεγάλος που τροφοδοτώντας με την υπερχείλιση της τον Εδεσσαϊκό ποταμό και την υπάρχουσα ενδιάμεσα μια μικροί λίμνη αγνώστου ονόματος κατέληγε στους καταρράκτες της Έδεσσας, δημιουργώντας περισσότερους καταρράκτες από ότι σήμερα .σε μια ζωγραφική απεικόνιση του 330 μ.Χ. από τους ”Προσκυνητές του Μπορντό” βλέπουμε τουλάχιστον 7 καταρράκτες.
Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΑ ΝΕΟΥ ΧΑΡΤΗ
Σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε επάνω σε ένα γεωφυσικό χάρτη τΙς επιφάνειες της λίμνης διαχρονικά .
Γνωρίζουμε ότι τόσο στην εποχή μας όσο και παλαιότερα τα πλεονάζοντα νερά της λίμνης κατέληγαν στους καταρράκτες της Έδεσσας.
Εάν δούμε το ανάγλυφο του μετώπου πού σχηματίζεται μεταξύ πεδιάδας και πόλεως της Έδεσσας είναι διαβρωμένο σε όλο το μήκος και όχι στο μόνο στο σημείο που είναι τώρα ο καταρράκτης.
Επιπλέον σε απεικόνιση των καταρρακτών του 16ου αιώνα αυτοί εμφανίζονται σε όλο το μήκος του μετώπου.
Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τις δύο ανθρώπινες παρεμβάσεις στην 10ετεία 1950 & 1960 , που με τους υπόγειος αγωγούς άδειαζαν την λίμνη προκειμένου να τροφοδοτηθεί το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Άγρα. υπήρχαν και άλλες αιτίες και που περιόρισαν τον όγκο των νερών που έφθαναν στους καταρράκτες εκτός από την αιτία που αναφέρει Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λάρους την δημιουργία δηλαδή δυο συρράγγων για την τροφοδοσία του υδροηλεκτρικού εργοστάσιου του Άγρα το 1955 και το του 1965 όπου συμπληρώσαμε την επιφάνεια που προϋπήρχε πριν την ανθρώπινη παρέμβαση.
Η ΛΟΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ
Στο χάρτη τοποθετήσαμε την Βεγορίτιδα λίμνη με το σημερινό υψόμετρο της επιφάνειας της που είναι +515μ πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Στην συνέχεια μέσα από την υψόμετρο επιφανείας ήταν +530μ που αναφέρει Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λάρους του 1965 συμπληρώσαμε τα όρια της λίμνης πριν την ανθρώπινη παρέμβαση.
Τέλος υποθέσαμε με βάση την μορφολογία της περιοχής και τις διαβρώσεις που επισημάνθηκαν , ποιο πρέπει να ήταν το υψόμετρο της επιφανείας της λίμνης (υπολογίσαμε με βάση ότι ήταν στα +550μ από την επιφάνεια της θάλασσας)και την γεμίσαμε με νερό μέχρι το υψόμετρο εκείνο αυτό ακολουθώντας της τοπογραφικές υψομετρικές καμπύλες.
Ο χάρτης που προέκυψε ήταν έκπληξη
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΧΑΡΤΗ
— Παρατηρώντας τον νέο χάρτη βλέπουμε ότι η απώλεια της επιφάνειας της Λίμνης είναι πολύ μικρή στο Βορειοδυτικοί μέρος λόγω του αναγλύφου και της ύπαρξης του ορεινού όγκου του Καιμακτσαλάν.
— Επίσης διαπιστώνουμε ότι στο Βορειοανατολικό τμήμα της λίμνης τα νερά το μέχρι το 1965 κατέκλυζαν της εκτάσεις αφήνοντας Νοτιοδυτικά την αρχαία Άντισσα
— Οι δυο παραπάνω διαπιστώσεις μας οδήγησαν και στο συμπέρασμα ότι η διέλευση της Εγνατίας οδού ήταν αδύνατον να βρίσκεται στην βορεινή πλευρά της Λίμνης που πολλοί πίστευαν .Μετά την ολοκλήρωση του σχεδιασμού μας , πληροφορηθήκαμε ότι στο ίδιο αποτέλεσμα κατέληξε πρόσφατα και το πανεπιστήμιο του Harvart σε μια μελέτη του για την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και την Εγνατία οδό.
— Το στενο Ανατολικα της Κατρανιτσας
Βλέποντας το χάρτη βλέπουμε τους σημερινούς Πύργους Εορδαίας να έχουν απέναντί τους ,ενα στενό που σχηματίζετε κοντά στο σημερινό χωρίο Περαία ανάμεσα στις ακτές της αρχαίας λίμνης άπω τα βόρεια και της οροσειράς του Βέρμιου από την νότια πλευρά όπου στις παρυφές του Βέρμιου διακρίνουμε το σημερινό χωρίο Κάτω Γραμματικό και το αρχαίο πόλισμα Duecinum που αναφέρουν οι προσκυνητές του Μπορντό
— Η λίμνη έφθανε στον Πέρδικα και τον Φιλώτα
Η νέα απεικόνιση της λίμνης δείχνει αν τα χωριά τότε στις θέσεις που είναι σήμερα η Περαία,Αντίγονος Φιλώτας και ίσως και η Αντισσα υπήρχαν θα ότι ήταν παραλίμνια στην Βεγορίτιδα το δε Αμύνταιο στην Λίμνη των Πετρών
Πολύ κοντά στην Βεγορίτιδα βρισκόταν Πελαργός .η Λεβαία , ο Άγιος Παντελεήμονας και ο Πέρδικας
— Ο κόλπος με το κέρατο του Βοδιού και η προέλευση της αρχαίας ονομασίας της Λίμνης.
Η νοητή πλήρωση του αναγλύφου αναλόγως του υψόμετρου,το πρώτο πράγμα που δείχνει στον καινούργιο χάρτη απεικόνισης της Λίμνης της Βεγορίτιδος είναι ότι με κατεύθυνση προς τον Φιλώτα και Περδίκα δημιουργείται ένας κόλπος που έχει σχήμα το κέρατο Βοδιού. Στην ακμή αυτού συμπίπτει και η θέση της πόλεως Βουκερίτης που έχουμε πληροφορίες από το οδόσημο που βρέθηκε στο Κλειδί Φλώρινας.
Η πόλη αυτή ήταν στο κέρατο του βοδιού δηλαδή η Βου-Κερίτης με τα χρόνια η Βουκερίτης στην καθομιλουμένη έγινε Βεγορίτις από όπου πήρε το όνομα τηςκαι η λίμνη.
— Και η λίμνη το Πετρών έχασε μεγάλη επιφάνεια
Ο νέος χάρτης έδειξε ότι η λίμνη των Πετρών έχασε πάνω από το 50% της επιφάνειας της μετά το 1955 που κατασκευάσθηκε η σήραγγα του Άγρα
Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΥ
Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στους Πύργους (Καστράνιτσα) Εορδαίας και στο οδόσημο που βρέθηκε στο 170,5 km της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης – Φλώρινας αυτό αναφέρεται σε μία αρχαία πόλη την Βακερεία ή Βουκερεία που ήταν επί της Εγνατίας οδού (στην σημερινή περιοχή της Εορδαίας) κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους
Οι προηγούμενες διαπιστώσεις αποκλείουν την διέλευση της Εγνατίας από το βορεινό – βορειοανατολικό τμήμα της λίμνης, γιατί πέρα του αναγλύφου ήταν γεγονός ότι η σημερινή διαδρομή που οδηγεί από την Έδεσσα στην Φλώρινα και από εκεί θα ήταν δυνατή η διέλευση της καλυπτόταν από νερά
Αναζητήσαμε την νέα διαδρομή της λαμβάνοντας υπόψιν και πάλι την βιβλιογραφία και τους χάρτες με άλλο μάτι.
Σε δημοσίευση πριν από αρκετά χρόνια είχαμε ασχοληθεί με το θέμα της διέλευσης της αρχαίας Εγνατίας οδού μέσα από τα εδάφη της δυτικής Μακεδονίας. χωρίς να έχουμε υπόψιν τα νέα δεδομένα που προέκυψαν.
Και που είναι:
Ο Χάρτης «Tabula Peutingeriana» (Αντιγραφο 13ου αι. μ. Χ – πρωτότυπο 79 μ. Χ )
Χάρτης Επέζησε μέχρι της ημέρες Ρωμαϊκός οδικός χάρτης o “Tabula Peutingeriana” που φυλάσσεται στην εθνική βιβλιοθήκη της Βιέννης.
Είναι μία περγαμηνή 34 εκατοστά πλάτος και σχεδόν 7 μέτρα μήκος.
Ο χάρτης είναι αντίγραφο του 13ου αιώνα από το πρωτότυπο έγινε πριν από το 79μχ αφού αναφέρει την Πομπηία στην Ιταλία που είχε εξαφανιστεί εκείνη την χρονιά μετά την έκρηξη του Βεζούβιου.
Ο χάρτης περιλαμβάνει όλους τους δρόμους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε μορφή διαγράμματος έχει όμως όλες τις πόλεις και τις αποστάσεις μεταξύ αυτών σε Ρωμαϊκά μίλια Εμείς επικεντρωθήκαμε στην Εγνατία οδό στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας
Η Εγνατία οδός σύμφωνα με τον χάρτη «Tabula Peutingeriana»
Η απόσταση από το Duodecimum για την Κέλλυ είναι 34 χιλιόμετρα.
Τα 10 επιπλέον χιλιόμετρα στην επίσημη διαδρομή του 70 μχ προσδιορίζουν ότι η Εγνατία διέρχονταν μέσω Πύργων και Βουκερίας αφού η απόσταση των 34km ταυτίζετε με την πραγματικότητα
Ημερολόγιο προσκυνητών του Μπορντό ( 330 μΧ )
Έχει επιζήσει μέχρι της ημέρες μας ένα αναλυτικότατο ημερολόγιο με πληροφορίες της κάθε στάσης για ύπνο η αλλαγή αλόγων για όλη την διαδρομή μιας ομάδας προσκυνητών που ταξίδεψε από το Μπορντό της Γαλλίας μέχρι τους άγιους τόπους. Αυτό συνέβη το περίπου το 330 μΧ που λόγω της καταγωγής των προσκυνητών ονομάζεται το “ημερολόγιο των Προσκυνητών του Μπορντό”. Και σε αυτές της πληροφορίες θα επικεντρωθούμε στο κομμάτι της περιοχής που μας ενδιαφέρει
Οι προσκυνητές του Μπορντό ταξίδευαν 40 με 50 χιλιόμετρα την ημέρα αλλάζοντας περίπου στο ενδιάμεσο τα άλογα τους με άλλα ξεκούραστα. Ετσι βλέπουμε όπως αναφέρουν από την Έδεσσα και μετά από 18 χιλιόμετρα όταν ανέβηκαν στο υψόμετρο της Βεγορίτιδος κοντά στην σημερινή Άρνισσα, αναφέρουν ότι άλλαξαν άλογα τον σταθμό Duodecimum (σαν λέμε το Δωδεκάμηλο. 12 ρωμαϊκά μίλια) .
Από εκεί με ξεκούραστα άλογα έφτασαν στην Ρωμαϊκή Κέλλυ μετά από 24 χιλιόμετρα αυτό σημαίνει ότι προτίμησαν το 330 μ.Χ. την συντομότερη διαδρομή που είναι βόρεια της Βεγορίτιδος αφού η απόσταση ταιριάζει απόλυτα και είχε ανάβαση.
Με την βοήθεια των οδομετρικών αποστάσεων τόσο της Οι προσκυνητές του Μπορντό όσο και του “ημερολόγιο των Προσκυνητών του Μπορντό” οι οποίες συμπίπτουν προσπαθήσαμε να χαράξουμε επάνω στον χάρτη την Εγνατία οδό. Κατ’ αρχήν διαπιστώσαμε ότι αποστάσεις στην Εγνατία οδό όπου γνωρίζουμε ακριβώς την πορεία της έχουν ακρίβεια άνω του 90% τόσο στον χάρτη όσο και στο ημερολόγιο. Την ίδια ακρίβεια έχει και συνολική απόσταση Κωνσταντινούπολη-Δυρράχιο. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να εμπιστευθούμε τα ντοκουμέντα. Από την Θεσσαλονίκη στην Πέλλα και από εκεί στην Έδεσσα η ακρίβεια είναι άνω του 95%.
Η κυρίαρχη άποψη των αναφορών ήταν ότι με την είσοδο της Εγνατίας στην Δυτική Μακεδονία στην περιοχή αυτή συνεχιζόταν Βόρεια της Βεγορίτιδος περίπου στην χάραξη της παλαιάς Εθνικής οδού Έδεσσας Φλώρινας μέσο Κέλλης. Και αφού έφτανε στην Βεύη έστριβε βόρεια με κατεύθυνση το Μοναστήρι (Vitola). Πλην όμως τα στοιχεία που υπήρχαν έδειχναν ότι η Εγνατία οδός περνούσε νότια της Βεγορίτιδος μέσο Πύργων Εορδαίας.
– “Ο τάφος των Λευκαδίων” Βιβλιο το 1966 Μιχ. Πέτσας
Στο βιβλίο του “Ο τάφος των Λευκαδίων” το 1966, αείμνηστος Μιχ. Πέτσας πραγματεύεται μεταξύ των άλλων το όνομα της Βεγορίτιδος Λίμνης και αναφέρει ότι
“επί οδοσημείου Ελληνιστικών χρόνων ευρεθέντος παρά το 170,450 χλμ. του σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης -Φλωρίνης-Μοναστηρίου και παρέχοντος την απόστασιν από πόλεως Βακερίας.
Το κείμενον της επιγραφής έχει ως εξής:
”Εγ. Βακερίας στάδιοι εκατόν. Βακερίαν πόλιν δεν γνωρίζομεν άλλοθεν, αλλ’ είναι πιθανώτατον, αν μή βέβαιον, ότι έδωκεν εις την λίμνην το όνομα, το οποίον συμβαίνει να γνωρίζωμεν μόνον εις την λατινικήν μορφήν του, ως παρεδόθη εις υπόπτου αξιοπιστίας χειρόγραφον του Λιβίου. ‘’
Η θέση 170,45 χλμ. από Θεσσαλονίκη είναι περίπου στην 2 χιλιόμετρα νότια από το Κλειδί Φλώρινας. Από αυτό το σημείο εάν κατευθυνθούμε 100 στάδια νότια, δηλαδή 18 χιλιόμετρα οδηγούμαστε σε μία πόλη που ήταν επί της Εγνατίας οδού που βρίσκονταν περίπου 2-3 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού Περδίκα.
. Η θέση αυτή είναι ασφαλώς νότια της λίμνης .
Η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΠΑΙΡΝΟΥΣΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΥΡΓΟΥΣ ΕΟΡΔΑΙΑΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω χαράξαμε από το δυτικό και νοτιοδυτικό μέρος της λίμνης την διέλευση της Εγνατίας που όταν φθάνει στο νοτιότερο της σημείο της στρίβει προς βορρά για την αρχαία Κέλλυ και την Ηράκλεια.
Έτσι βλέπουμε ότι αναμφίβολα η Εγνατία οδός περνούσε από την πόλη που υπήρχε την Ρωμαϊκή εποχή στην θέση των Πύργων (Κατράνιτσας )