27oν)Τυρρηνοί : Αναγέννηση της Κοζάνης μέσα από την καταστροφή του κάστρου του Κτενίου

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΤΟ 1649 μ.Χ.    

ΣΤΑΥΡΟΥ Π. ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ

Στην προηγούμενη δημοσίευση αναφερθήκαμε στα Κάστρα και τα φρούρια που υπήρχαν στον δήμο Κοζάνης, αναφερθήκαμε δε σε κάποια που έχουν ξεχωριστή σημασία και ανάμεσα σε αυτά ήταν και το κάστρο του Κτενιού που βρίσκεται στο Βορειανατολικό μέρος της Αιανής
Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να μιλήσουμε ξεχωριστά για αυτό μια και υπήρχε εν λειτουργιά μέχρι το 1649 μ.Χ. έχοντας κτισθεί κατά την άποψη πολλών την προϊστορική εποχή όταν η Τυρρηνοί διαφέντευαν την περιοχή που δείχνει ήταν και γνώστες της κατασκευής φρουρίων
Και έχει ενδιαφέρον και για ένα ακόμη λόγο μια και η καταστροφή του από τους Τουρκαλβανούς έγινε η αιτία να αναγεννηθεί ένας μικρός οικισμούς που υπήρχε σε απόσταση περίπου 20 χλμ από το Κάστρο ο οικισμός της Κοζάνης που το 1492 π.Χ είχε 550 κατοίκους το 1536 είχε 663 ,το 1612 είχε ανεβεί στους 2000 με την άφιξη και μόνιμη εγκατάσταση Αγραφιωτών, που έφυγαν από τον τόπο τους για να γλυτώσουν από την εκδικητικότητα των Τούρκων λόγω της επανάστασης που κήρυξε ο Μητροπολίτης Διονύσιος ο Φιλόσοφος (και όχι Σκυλόσοφος όπως τον αποκαλούσαν υβριστικά οι Τούρκοι )

Η άφιξη στην θέση Κρεβατάκια της Κοζάνης των Κτενιωτών με επικεφαλής των Ιωάννη Τράντα και λίγα χρόνια αργότερα του γιου του Χαρίση Τράντα που εξασφάλισε προνόμια για την Κοζάνη με τον ”Μαλικανε ” ειδικό διάταγμα της Μητέρας του Σουλτάνου και την γενναία χρηματοδότηση του αναγέννησε την Κοζάνη και την έκανε για τα δεδομένα της εποχής μια σύγχρονη πόλη.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 1649 μ.Χ.
Το Κάστρο, του Κτενίου όντας σε δυσπρόσιτο μέρος ήταν δύσκολο να καταληφθεί και θεωρήθηκε, ότι δεν κινδυνεύει από εχθρούς και έτσι, δεν κατεδαφίστηκε. από τους Τούρκους όταν κατέλαβαν ολόκληρη την Δ. Μακεδονία

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟ 1649 μ.Χ.
Το φθινόπωρο όμως του 1649 μπήκε στο μάτι των Αλβανών , που τελικά το κυρίευσαν .
Τρεις μήνες πολεμούσαν για να το καταλάβουν. .
Την τέταρτη μέρα μπήκαν στην πόλη και αφού τη λεηλάτησαν, την έκαψαν.
Οι κάτοικοι που έφυγαν βρήκαν καταφύγιο στα διπλανά χωριά και φρούρια
Το Κτένι ήταν χτισμένο στην ανατολική πλευρά του όρους Μπούρινο, που έφερε την ονομασία “Κάστρο”, στην επίπεδη κορυφή όπου σώζονται τα ερείπια αρχαίου κάστρου. Μέσα σε αυτό ήταν χτισμένος ο παλιός οικισμός.
Η ιστορία του χωριού και του Κάστρου, που βρίσκεται πάνω από αυτό, ξεκινά από πολύ παλιά, θα μπορούσα να πω από τους προϊστορικούς χρόνους .μια και τα πρόσφατα ευρήματα αυτό δείχνουν..

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ
Το “Κάστρο του Κτενίου” υπήρξε μεγαλοπρεπέστερο ήταν μία από τις τρείς ακροπόλεις της περιοχής (Μεγάλη Ράχη Λιανής και Παλιόκαστρο Καισαρείας οι άλλες δύο).
Ήταν αρκετά μεγάλο και καλά οχυρωμένο, με τείχη, πάχους 2,50 μέτρων, με διαστάσεις 1000 χ 450 μέτρα, κατείχε έκταση 450 περίπου στρεμμάτων.
Εκτός από τα εξωτερικά τείχη, διέθετε για την άμυνα του και εσωτερικά τειχίσματα τα οποία και σχημάτιζαν τρία εσωτερικά διαμερίσματα Το κυριότερο από αυτά είχε σχήμα τριγώνου, ήταν στο ψηλότερο σημείο του κάστρου και κατείχε την θέση της Ακρόπολης .Ήταν έτσι χωρισμένο για να εξυπηρετεί καλύτερα την άμυνα του και σύγχρονα την διοίκηση του. Περιμετρικά, υπήρχαν ψηλά και γερά τείχη. Επίσης, υπήρχαν τρεις μεγάλες Πύλες για την είσοδο στο Κάστρο και πολλοί υπόγειοι διάδρομοι.
Σε μια από τις πύλες υπήρχε ένα άγαλμα ενός ελληνικού ποιμενικού σκύλου για να φυλά τα αμέτρητα γιδοπρόβατα, που έτρεφαν οι Κτενιώτες. Στην άλλη πύλη υπήρχε ανάγλυφο πάνω από αυτή με το ΗΣΙΟΔΙΟ ΑΡΟΤΡΟ και την ΜΑΝΝΑ ΓΗ .

H ΜΑΝΑ ΓΗ

Στην Αρχαία Ελλάδα, δυο θεές διεκδικούσαν τον τίτλο ‘’ της Μητέρας Γης’’
Η Δήμητρα και Ρέα που ήταν μητέρα του θεού Δία.
Η Δήμητρα στην Ελληνική μυθολογία η θεότητα της γεωργίας αλλά και της ελεύθερης βλάστησης, του εδάφους και της γονιμότητας αυτού θεωρείτο και προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας των ανθρώπων .Η επικρατέστερη ετυμολογική άποψη θεωρεί ότι η λέξη Δήμητρα (Δημήτηρ στα Αττικά Δαμάτηρ στα Δωρικά είναι σύνθετη και σημαίνει Μητέρα γη

Στην Μικρά Ασία πολύ πιο παλιά σαν ‘’Μητέρα της γη ‘’ θεωρείτο η φρυγική θεότητα Κυβέλη, “Κυβέλεια Μήτηρ, ή κατά τον Πίνδαρο «Κυβέλα, μάτερ θεών».
Μεταγενέστερα έγινε γνωστή στους Έλληνες ως Ρέα
Κυβέλη και Ρέα ήταν δηλαδή ιδεατά ένα και το αυτό πρόσωπο και θεωρείτο θεά γενικά της άγριας φύσης και των δημιουργικών δυνάμεων της Γης και της γονιμότητας.
Να σημειώσουμε ότι σε πολλές περιοχές της Δ. Μακεδονίας η Κυβέλη όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα είχε έντονη παρουσία της (Ποντοκώμη, Άγιος Δημήτριος Κοζάνης, Δρέπανο Κοζάνης, Βελβενδό κ.α

ΗΣΙΟΔΕΙΟ ΑΡΟΤΡΟΝ

Πρόκειται για πανάρχαιο εργαλείο οργώματος του εδάφους που σχεδόν απαράλλαχτο εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται μέχρι πρόσφατα. Ο Ησίοδος, στο βιβλίο του “ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ”, αναφέρει ότι ήταν ξύλινο. Γι’ αυτό τα ξύλινα άροτρα λέγονταν “Ησιόδεια”.
Υπάρχουν αποδείξεις ότι τα πρώτα άροτρα χρησιμοποιήθηκαν στην Αίγυπτο και την Μεσοποταμία περίπου το 4000 π.Χ. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το εργαλείο αυτό κατασκευάστηκε από τον Τριπτόλεμο.

Το έργο του σχεδιασμού και της κατασκευής του Κάστρου Κτενιού εκτάσεως 450 στρεμμάτων ήταν τεράστιο ( 2,5 φόρες μεγαλύτερο και από το Πελασγικό Κάστρο Γλα της Βοιωτίας που τα κτίρια της Ακρόπολης χτίστηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα π.X. και κάλυπτε επιφάνεια 200 στρέμματα και θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα σε επιφάνεια Πελασγικά Κάστρα στην Ελλάδα ).
Ένδειξη της γνώσης των κατασκευαστών φρουρίων και καστροπολιτειών από κατοίκους της περιοχής Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και Τυρρηνικό ‘η Πελασγικό αν είχε και τα χαρακτηριστικά τείχη δηλαδή κατασκευασμένα με τεράστιους λίθους, γεγονός που δεν συμβαίνει όπως διαπιστώσαμε κατά την επίσκεψη μας πριν 4 χρόνια Πάντως η χρονολογία κατασκευής μέχρι στιγμής δεν έχει προσδιορισθεί.
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΤΕΝΑΡΟΣ
Σύμφωνα με την παράδοση, στο Κάστρο είχε το βασίλειό του ο βασιλιάς Κτέναρος ή Κτενάς ο οποίος το οχύρωσε για προστασία από τις επιδρομές. Οι υπήκοοι κατεβαίναν κάθε μέρα από το λόφο για τις καθημερινές τους δραστηριότητες και κυρίως για την καλλιέργεια της γης. Νερό στην κορυφή του βουνού δεν υπήρχε και έφτανε με υδροσωλήνες τα λεγόμενα “κιούγκια” από την περιοχή “Καρούτια”, όπου υπήρχε άφθονο νερό.
Όπως δείχνουν τα ερείπια που σώζονται (τείχη, δρόμοι, θεμέλια σπιτιών, δεξαμενών, υδραγωγείων και άλλων αρχαιολογικών ευρημάτων, αρκετά χρόνια πριν, ήταν μία πλούσια πόλη το Κάστρο και το κρησφύγετο της επαρχίας. . Έξω από την πόλη βρίσκονταν οι στάνες για τα χιλιάδες αιγοπρόβατα.
ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΑΚΑΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ
Το σημείο είναι τόσο απρόσιτο που προστάτεψε την απολίθωση του τόπου από τις οικοδομικές ανάγκες των νέων κατοίκων που εγκαταστάθηκαν σε αυτήν περιοχή μετά την καταστροφή του 1649.
Το τι κρύβεται, σήμερα, στα σπλάχνα του Κάστρου, ελπίζουμε κάποτε να δεήσει η πολιτεία και να χρηματοδοτήσει την ανασκαφή του και αν αυτό καταστεί δυνατόν, την αναστύλωση του.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΩΝ ΚΤΕΝΙΩΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥς
Έχοντας σαν αρχηγό οι Κτενίωτες τον Ιωάννη Τράντα διέφυγαν χρησιμοποιώντας μια έξοδο του φρουρίου που δεν γνώριζαν οι επιτιθέμενοι Τα πρόβατα και τα γίδια βρισκόταν σε στάνες σε απρόσιτα μέρη του Μπούρινου και λίγο αργότερα έφυγαν από την περιοχή και εγκαταστάθηκαν στην Κοζάνη που τότε ήταν κατάφυτη στην θέση Κρεβατάκια όπου υπήρχαν και πηγές νερού Τον προεστό Ιωάννη Τραντα συνόδευαν 120 οικογένειες συγχωριανών του
Χ. ΤΡΑΝΤΑΣ -Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΑ ΤΟΥ ΓΙΟΥ ΤΟΥ ”ΤΡΑΝΤΟΓΙΑΝΝΗ ”ΧΑΡΙΣΗ
Ο Γιάννης Τράντας είχε ένα γιο και θέλοντας να τον προστατεύει αλλά και συγχρόνως να του δώσει καλύτερες συνθήκες ζωής, τον στέλνει στην Ρωσία, όπου μόνιμα ζούσε ο αδερφός του ,Μάρκος Τραντας είχε καταταχθεί στον Ρωσικό στρατό και είχε μάλιστα φθάσει στις ανώτερες βαθμίδες. Αυτό του απέφερε και σημαντικό πλούτο μιας και ήταν συνήθεια των Ρώσων, οι συμμετέχοντες σε διάφορες εκστρατείες να έχουν σαν ανταμοιβή μέρος από τα λάφυρα.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ”ΜΑΡΚΟΥ”
Ήταν φυσικό η δουλειά που έκανε ήταν άκρως επικίνδυνη και μάλιστα σε περίοδο επανειλημμένων συγκρούσεων η ζωή του κρεμόταν από μια κλωστή, κανείς δεν θα μάθει πότε πως έφυγε από την ζωή και άφησε τον ανιψιό του μόνο να κουμαντάρει από εκεί και πέρα την ζωή του
Ο Χαρίσης Τράντας κληρονομεί από τον θείο του μια τεράστια περιουσία και αποφασίζει να επιστρέψει στην Κοζάνη ,έχοντας ένα όνειρο ,Να κάνει αξιόλογη και οργανωμένη πόλη την Κοζάνη και να πάρει τον πατέρα του και τους συγχωριανούς από τις καλύβες που ζούσαν στα Κρεβατάκια
Η ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ
ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΕΩΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

Αφήνει την Ρωσία και ξεκινά για την Κοζάνη στον νου του τριγυρνά ο τρόπος που θα την κάνει μια αξιόλογη πόλη Έχουν δει πολλά τα μάτια του ,τόσο στη Ρωσία, όσο και πιθανόν σε άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις, σωστά οργανωμένες μιας και η οικονομική δυνατότητα δεν τον εμπόδιζε να ταξιδέψει.
Τον προβληματίζει όμως η κατάσταση που υπήρχε σε ολόκληρη την Ελλάδα από το Οθωμανικό καθεστώς σε βάρος των χριστιανών των ΡΑΓΙΑΔΩΝ, όπως τους έλεγαν. Πριν από την Κοζανη κατευθύνεται στην πρωτεύουσα, της πάλε ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πλέον των Οθωμανών, την ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ. Συναντά ανθρώπους της εξουσίας, φθάνοντας μέχρι την μητέρα του Σουλτάνου, την ΒΑΛΙΝΤΑΕ ΣΟΥΛΤΑΝΑ, μια γυναίκα με τεράστια εξουσία και εξασφαλίζει διάταγμα μετά προνομίων ως κληρονόμος μεγάλης περιουσίας από τον θείο του
Ο γιος του Ιωάννη Τράντα, Χαρίσιος, κατορθώνει να λάβει Σουλτανικό διάταγμα με προνόμια για τους κατοίκους της πόλης
Με βάση αυτό το διάταγμα η Κοζάνη υπήγετο στις πόλεις και τα χωριά υπό την δικαιοδοσία την προστασία της Σουλτανομήτορος ήτο δηλ ‘’Μαλικανές ‘’

1 Ήταν ελεύθερη από ορισμένους φόρους των βασιλικών ποσταντζίδων και στρατιωτικών κονακίων
2 Δεν επιτρεπόταν να μένουν στην πόλη Μουσουλμάνοι μονίμως
3. Αν έμπαινε στην πόλη στρατός με στρατιωτική μπάντα , την μουσική την σταματούσε κατά την διέλευση.
4 Τα άλογα του στρατού επίσης κατά την διέλευση από την πόλη έπρεπε να βγάζουν τα πέταλα
5 Ελεύθερα μπορούσαν οι κάτοικοι να εξασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και να πανηγυρίζουν στις γιορτές
6 Η πόλη έναντι όλων αυτών πλήρωνε μόνον δικαίωμα ζώνης Σουλτανομήτορος .

ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ

Με το διάταγμα στο χέρι φθάνει στην Κοζάνη και κατευθύνεται, με συνοδεία ανθρώπων της οθωμανικής εξουσίας, στα Καιλάρια [Πτολεμαΐδα], που τότε ήταν πρωτεύουσα της περιοχής. Δείχνει το διάταγμα στις εκεί αρχές και σε συγκέντρωση, που γίνεται, το διαβάζει.
Ήταν φυσικό όλοι οι Τούρκοι να δυσαρεστηθούν, αλλά ποιος τολμούσε να αντιταχθεί σε απόφαση της Μητέρας του Σουλτάνου. Η κεντρική εξουσία σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής εξουσίας δεν αστειευόταν. Οι αντιρρήσεις σε αποφάσεις της μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμη και το θάνατο. Ο φόβος έκανε καλά την δουλειά του.
Επιστρέφοντας πηγαίνει στα Κρεβατάκια εκεί που οι δικοί του είχαν στήσει τις καλύβες τους και ζούσε και ο πατέρας του Κάνει ακόμη μια καλύβα και εγκαθίσταται και ο ίδιος
Καταστρώνει τα σχέδια για την δημιουργία της πόλης και αποφασίζει την συνένωση των2 βασικών συνοικιών που υπήρχαν τότε της ΣΚΡΚΑΣ και των ΑΓΡΑΦΙΩΤΙΚΩΝ
Η ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑΣ ΠΟΛΗΣ

Η σημερινή περιοχή του κέντρου της πόλης, με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ήταν ακόμη δασική περιοχή που σιγά-σιγά αρχίζει και καταστρέφεται, με σκοπό τη μόνιμη κατοίκηση. Το δάσος της Κοζάνης, δίνει σταδιακά τη θέση του στο αστικό τοπίο.
Οι αιτίες της εξαφάνισής του είναι η υλοτομία, η γιδοβοσκή και το κάψιμο. Λίγες είναι οι διαθέσιμες εστίες εκτεταμένης βλάστησης πλέον, εντός και πέριξ του αστικού ιστού, να μας θυμίζουν το παλιό δάσος της πόλης μας.
Γυρνώντας στην Κοζάνη άρχισε να πραγματοποιεί το όραμα του για την δημιουργία μια πόλης με σύγχρονης για την εποχή, διώροφες οικοδομές μεγαλοπρεπέστατες
Για την δουλειά αυτή φρόντισε και βρήκε κτίστες και σχεδιαστές κατοικιών από όλη την
περιοχή κοντά η μακρυά από την πόλη του.
Σχεδιάστηκαν 3 συνοικιες
1. ΓΚΙΟΥΛΕΡ ΜΑΧΑΛΑ-
2 ΣΑΡΙΠΑΣΧΟΥ
3 Το ΚΟΙΝΟ ΤΣΙΑΡΣΙ

Σε εκκλησιαστικά βιβλία αναφέρεται ότι έγιναν εκκαθαρίσεις και εξομαλύνσεις εδαφών για κατασκευή κατοικιών

1η ) Την συνοικία ΓΚΙΟΥΛΕΡ ΜΑΧΑΛΑ
Γελώσα ή Ροδόπληθη

Πρώτα σε αυτή έκτισε και το δικό του διώροφο σπίτι τοποθετώντας ότι πιο σύγχρονο υπήρχε και πολυτελές
Με δικά του χρήματα άρχισε να κτίζει και άλλα σπίτια και σε όσους κατοικούσαν σε αυτά τους έδινε μια περίοδο χάριτος στην πληρωμή τόσο προφανώς της αξία των κατοικιών όσο και την καταβολή φόρων στο οθωμανικό κράτος
Σπίτια ανάλογα έκτισαν και οι Πλατώνης και Σαπουντζής κ.α.
Έχοντας στο διάταγμα δικαίωμα ανέγερσης χριστιανικής εκκλησιάς
Αρχίζει να κτίζει τον Αγ. Νικόλαο χρησιμοποιώντας ξυλεία από το δάσος που υπήρχε στην θέση που απεφάσισε να δημιουργήσει την νέα πόλη.
Πρώτος ο Χαρίσης βάζει τον θεμέλιο λίθο της Εκκλησιάς δίνοντας και το όνομα Α.ΝΙΚΟΛΑΟς λίγο παράξενο για εκκλησία που ο Άγιος της είναι ο προστάτης των ναυτικόν αλλά έχω την εντύπωση ότι ήταν φυσικό για το Χαρίση Τράντα να δώσει αυτό το όνομα μια και η πίστη στον Α. Νικόλα των Ρώσων ήταν πάντα ιδιαίτερα μεγάλη
Ανακαινίσθηκε το 1721
Εν τω μεταξύ ο πατέρας του και οι 120 οικογένειες από το Κτένι κατοικούσαν στη θέση Κρεβατάκια μέσα στις καλύβες.
Τελειώνοντας τις νέες κατοικίες καλεί όλους τους συγχωριανούς του να μείνουν στα καινούργια σπίτια και στέλνει ανθρώπους να κάψουν τις καλύβες
Εκτός από την δημιουργία της πρώτης συνοικίας για κατοικίες προχωρά και στην δημιουργία της δεύτερης συνοικίας με κατοικίες

2η ) ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΣΑΡΙΠΑΣΧΟΥ

Η γειτονία αυτή βρισκόταν ανατολικά του ΓΚΙΟΥΛΕΡ ΜΑΧΑΛΑ όπου κατασκευάζει το σπίτι του ο άλλος άρχοντας της περιοχής ο Παπαγκίκας από το Χόρμοβο

3η ) ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΚΟΙΝΟ ΤΑΡΣΙ

Νότια- Νότια ανατολικά
Είναι η γειτονιά όπου επρόκειτο να δημιουργηθεί η αγορά και να εγκατασταθούν οι Βιοτεχνίες [Οδός Βενιζέλου-Μ. Αλεξάνδρου }
Δημιουργείτε κλειστή αγορά τα χασαπλία
Το ΚΟΙΝΟ ΤΣΙΑΡΣΙ ήταν μια ολοκληρωμένη αγορά με ποικίλη εργαστηριακή παραγωγή από Γουναράδες,χαλκιάδες,πεταλωτές,κηροποιούς,βυρσοδέψες,αρτοποιούς,υφαντάδες,κρεοπώλες, κεραμιδάδες,υποδηματοποιούς,ράπτες ,σαμαράδες,σαπωνοποιούς,σεντουκάδες,μαχαιράδες,

ΥΔΡΕΥΣΗ -ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟΣ

Σε διάφορα σημεία της πόλις τοποθετεί τρεχούμενο νερό
Και γεμίζει την πόλη με πλατάνια καλλωπίζοντας την
Φυσικά όπου υπάρχουν Ρέματα φροντίζει να δημιουργηθούν γέφυρες έτσι ώστε να υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στις νέες γειτονίες αλλά και τις παλιές Αγραφίωτικα και Σκρκα

ΔΙΩΡΟΦΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
Ο Τράντας άρχισε να δίνη αστική μορφή στην πόλη γραφει ο Λιουφης :’’
Ήρξατο κτίζων οίκους μεγαλοπρεπείς και διωρόφους, καλών τέκτονας και κτίστας”, αφού εξασφάλισε προνόμια θέτοντας την πόλη υπό την προστασία της μητέρας του Σουλτάνου.’’
Δημιουργεί μια καινούργια συνοικία στο μέσο των μικρόν οικισμών την οποία ονομάζει ΓΚΙΟΥΛΕΡ ΜΑΧΑΛΑ όπου κτίζει τα πρώτα δίπατα σπίτια ορίζει τον χώρο της αγοράς
Ένα από τα πιο όμορφα που σωζόταν μέχρι το 1911 ήταν γνωστό σαν «το σπίτι του Καρατζέτζου». Ο Χ. Τράντας ήταν ο πρώτος που άρχισε να δίνει αστική μορφή στον καινούργιο οικισμό. Δημιούργησε ολόκληρη συνοικία, τον γκιουλέρ – μαχαλά
Οι κατοικίες ήταν συνήθως κατασκευασμένες κάθετα σε υψομετρικές καμπύλες του ανάγλυφου έτσι η φάτσα την κατοικίας να είναι προς τα νότια βλέποντας την κοιλάδα του Αλιάκμονα
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Ένα από τα προνόμια που εξασφάλισε ο Χαρίσης είναι η άδεια οικοδόμησης του νέου ιερού ναού. Άγιου Νικόλαου,
το 1664 θεμελιώνει την εκκλησιά του Αγίου Νικολάου την οποία τη χαρακτηρίζει πολιούχο για την ανοικοδόμηση του οποίου είχε εξασφάλιση την άδεια με την λήψη των προνομίων από την πόλη
Ο Άγιος Νικόλαος, θαλασσινός άγιος για τους Έλληνες και την ορθόδοξη παράδοση, είναι ιδιαίτερα αγαπητός στους ορθοδόξους της Ρωσίας. Ακολουθώντας πιθανώς αυτή την παράδοση, ο Τράντας τον επέλεξε και σαν προστάτη άγιο της νέας εκκλησίας κι ας μην είχε εδώ θαλασσινούς να προστατέψει!
Tο 1721 βάζουνε όλοι οι πολίτες χρήματα και ανακαινίζεται η εκκλησία του Αγίου Νικόλα. Γίνεται μεγαλόπρεπη και τοποθετούνται μεγάλες καμπάνες. Το 1730 η εκκλησία αγιογραφήθηκε από τους Γιαννιώτες αδελφούς Νικόλαο και Θεόδωρο
το 1678 επαναγείρεται η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που λίγα χρόνια πριν είχε πληγεί από πυρκαγιά
ΑΓΟΡΑ
Το “κοινό τζιαρσί” με τα βιοτεχνικά εργαστήρια και τα καταστήματα των συντεχνιών και δραστήριων εμπόρων των παροικιών της κεντρικής Ευρώπης. Η εμπορική ανάπτυξη του 18ου και 19ου αι. βοήθησε και την καλλιέργεια των γραμμάτων και των τεχνών.
κι έφτιαξε σκεπαστή αγορά
Έτσι ο χώρος της αγοράς που δημιουργήθηκε αρχίζει να γεμιζει με καταστήματα και βιοτεχνίες και να συγκεντρώνονται κατ αρχάς οι άνθρωποι των συνοικιών λίγο αργότερα φυσικά θα ακολουθήσουν και οι κάτοικοι των γύρω χωρίων
ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ
Κ.Γουναρόοπουλος ”Περί Κοζάνης” περιοδικο ”Πανδωρα”1872
”… εκ της αγοράς της Κοζανίτης άρχονται 4 δημόσιοι οδοί ήτοι
Προς ανατολάς δια Βέρροιαν, Νίαγουσταν, Θεσ/νίκη
Προς δυσμάς δια Σιάισταν ,Γρεβενά,Ιωάννινα και λοιπήν Ήπειρον
Προς βορράν δια Καλλιάριον,Βιτώλια και Βόρειον Μακεδονίαν.
Προς νότον δια Σέρβια, Ελλασώνα, Τρίκκην,Λάρισσαν και λοιπήν Θεσσαλια”
ΑΛΛΟΙ ΔΡΟΜΟΙ – ΓΕΦΥΡΕΣ
Ακόμη κάνει δρόμους και γεφύρια πάνω από τα ρέματα για να κυκλοφορούν οι άνθρωποι από τις γειτονίες και για να μπορούν να αποφεύγουν το λασπουριά του στρώνει με πέτρες
-ΓΚΑΛΤΕΡΙΜΙΑ-
Φυτεύει πολλά καλλωπιστικά δένδρα και κυρίως πλατάνια.
ΥΔΡΕΥΣΗ
Γράφεται σε παλιά βιβλία ότι έγιναν Υδραγωγεία και κρήνες
Συγκεντρώνοντας τα νερά από μικρές πηγές που υπήρχαν μέσα η έξω από τον διαγραφόμενο ιστό της πόλης
Κατασκεύασε βρύσες σε διάφορα σημεία του οικισμού, αλλά και ποτίστρες για τα ζώα, νοτίως της πόλης
ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ
Κατασκεύασε συγχρόνους υπονόμους καλύπτοντας πολλά ρέματα γύρω από το κέντρο της πόλης
Αυτό το έργο έχει αμφισβητηθεί και γράφτηκε ότι έγινε όταν η Κοζάνη έγινε δήμος γύρω στον 19 αιώνα 1880
Θυμάμαι όμως το δάσκαλο μου το Δ.Παπαδημητρίου ΤΟ 1955 να μας περιγράφει την απομάκρυνση των Ναουσαίων που κατέφυγαν στην πόλη μετά την επανάσταση τους το 1821 να φυγαδευόταν μέσα από του σκεπαστούς υπονόμους και αφού βγήκαν κάτω από τον Α,Κωνσταντίνο που τότε δεν υπήρχε -3 δένδρα λεγόταν να φεύγουν από την Βανσιοστρατά -διασταύρωση Κρόκου Καρυδίτσας
Η συνένωση των οικισμών φυσικά δεν θα παραμείνει στο οικονομικό επίπεδο αλλά συντελείτε γρήγορα και στο επίπεδο των θρησκευτικών και κοινωνικών σχέσεων
ανάπτυξη του εμπορίου,
Αυτή ακριβώς η προνομιακή θέση της πόλης έδωσε από την μία μεριά ώθηση στην ανάπτυξή της και από την άλλη τη φύλαξη απ’ ότι υποφέρανε άλλες χριστιανικές πόλεις στη Δυτική Μακεδονία
Ο πληθυσμός φτάνει τους 1.500 κατοίκους, περίπου 400 οικογένειες, στους 3 νέους συνοικισμούς του κέντρου.
η συνακόλουθη ανάπτυξη του εμπορίου, η συνεχής καταφυγή κατοίκων από τα γειτονικά χωριά και η δημιουργία Κοζανίτικων εμπορικών παροικιών (κομπανίες) σε πόλεις της Βαλκανικής, κυρίως στην Αυστρουγγαρία, βοηθάνε στην αστικοποίηση του τόπου, την ανάδειξή του σε οικονομικό κέντρο της περιοχής και την αλλαγή της κοινωνικής αντίληψης των ανθρώπων. .
Ήδη είχε αρχίσει η εμπορική επαφή των Κοζανιτών με τα μεγάλα αστικά κέντρα, Κωνσταντινούπολη, Ουγγαρία, Πολωνία, Γερμανία.
Ο πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας Ράκοζι, το 1667, παραχωρεί στους Κοζανίτες εμπορικά προνόμια και έτσι από πραματευτάδες γίνονται ιδρυτές μεγάλων οίκων στις παραδουνάβιες χώρες.
Δημιουργήθηκαν οι ονομαστές κοινότητες των Κοζανιτών στο Ζέμουν (Σέμλινο), στη Βιέννη, στη Βούδα, στην Πέστη, το Βουκουρέστι και σε άλλες πόλεις της Αυστροουγγαρίας. Τα προϊόντα που εμπορεύονται είναι κιλίμια, αλατζάδες, κάπες, νήματα, μεταξωτά, κρόκος, κρασιά, δέρματα και υφαντά.
Η επαφή αυτή με την Ευρώπη προάγει οικονομικά, πνευματικά και κοινωνικά την πόλη.
Η πόλη οργανώθηκε σε κοινότητα και με τα ισχύοντα εκείνη την εποχή, ο πιο μεγάλος και ο πιο πλούσιος άρχοντας, πέτυχε να θέσει την Κοζάνη στην προστασία της μητέρας του Σουλτάνου, να την κάνει «Μαλικανέ». Εκείνος μάλιστα που πήρε και το φιρμάνι (με αυτό απαγορεύεται να εγκατασταθούν στην πόλη Τούρκοι) με τα προνόμια για τη πόλη κι έχτισε τα καλύτερα οικήματα, ο Χαρίσης Τράντας, γίνηκε η κεφαλή, ο προεστός, ο «μπασιάς» όπως τον αποκάλεσαν.

Απαλλαγμένο από ιούς. www.avast.com

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.