26o) «Tυρρηνοί: Φρούρια – Κάστρα & Τείχη στον Δήμο Κοζάνης» του Σταύρου Π. Καπλάνογλου

Κατά το Στέφανο Βυζάντιο η Τύρισσα ήταν πρωτεύουσα του βασιλείου των Τυρρηνών
Η έρευνα μας έδειξε ότι πόλη αυτή βρισκόταν στην θέση που βρίσκεται σήμερα η πρωτεύουσα της Δ. Μακεδονίας Κοζάνη.
Από το 2012 που για πρώτη φορά αποκαλύψαμε με χάρτες και άλλα μέσα από αυτό γεγονός παρακαλέσαμε τους γνώστες τέτοιων θεμάτων ν ασχοληθούν και να απορρίψουν την άποψή μας αν αυτή έπασχε, δυστυχώς περάσαν 8 χρόνια και κανείς δεν πήρε θέση θετική η αρνητική

Στο δήμο Κοζάνης ανήκει στην αρχαιότητα το μεγαλύτερα μέρος του αρχαίου Βασιλείου της Ελιμειας που η θέση της πρώτης πρωτεύουσας της Ελίμειας δεν έχει ακόμη βρεθεί (Υπάρχουν συντεταγμένες του 2ου αιώνα π.Χ. από τον Πτολεμαίο τον Γεωγράφο αλλά,δεν είναι αρκετές για την ταυτοποίηση του χώρου, πιθανολογείται ότι βρισκόταν στην θέση που βρίσκεται σήμερα ο Άγιος Γεώργιος Γρεβενών
Έχουν βρεθεί πάρα πολλά από την δεύτερη και τελευταία πρωτεύουσα της Ελίμειας την Αιανή.
Το βασίλειο της Ελίμειας έπαψε να υπάρχει όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β’ το ενσωμάτωσε στην μεγάλη Μακεδονία έχοντας μάλιστα παντρευτεί την αδερφή (για άλλους κόρη ) του βασιλεία Δέρδα του Γ’ Φίλα που ήταν η πρώτη του γυναίκα.
Υπάρχουν σε μας τουλάχιστον 19 γνώστες θέσεις στον Δήμο Κοζάνης που υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη φρουρίων Και μιλάμε στις περισσότερες περιπτώσεις για ίχνη γιατί στα χρόνια που πέρασαν τα εγκαταλελειμμένα ερείπια χρησιμοποιήθηκαν από τους κατοίκους των γειτονικων περιοχών σαν έτοιμο οικοδομικό υλικό για την ανέγερση των κατοικιών τους.
Ξεχωρίζουν το Κάστρο του Κτενιού ,του Αγίου Ελευθερίου και βεβαίως της Αιανής που η κατοίκηση τους πιθανόν να ξεκινά από την εποχή που αναζητούμε στο τέλος της 2ης χιλιετία π.Χ.

ΛΟΦΟΣ ΑΓ.ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ,
Πρώτος ο αρχαιολόγος Χ. Ι. Μακαρόνας, στην δεκαετία του 1930 κατέγραψε,την ύπαρξη σημαντικών ευρημάτων γράφοντας ότι έχει πληροφορηθεί την ύπαρξη αρχαίου τείχους στον λόφο.
Στην περιοχή του λόφου το Α. Ελευθερίου βρέθηκαν κατά καιρούς
Ενυπόγραφα ανάγλυφα αγάλματα,αγγεία ίχνη αρχαίου τείχους και αρχαίων ναών του Δία Κρονίδη και του Ηρακλή των Προπυλαίων
Ο ναός ήταν περιτειχισμένος και μέρος του τείχους υπάρχει στο νότιο τμήμα του λόφου Η κατασκευή του είχε γίνει από λατομείο που βρισκόταν στην θέση και λειτουργούσε μέχρι τις αρχές του προηγούμενο αιώνα.στον Κασλά της Κοζάνης.
Η περίπτωση αυτού του λόφου αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση μια και πάρα το γεγονός ότι βρίσκεται σε απόσταση 5 χλμ σε ευθεία γραμμή από την Νεκρόπολη της οδού Φιλίππου θεωρηθείτε από πολλοίς αρχαιολόγους ως ακρόπολη της πόλης που υπήρχε στην θέση της Κοζάνης
Αποδείχτηκε από τα ευρήματα ότι στον λόφο οχυρωμένος οικισμός των ελληνιστικών χρόνων,
Από ότι δείχνουν τα ευρήματα κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους. Πολλά απο τα ευρήματα ο λόφος κατά διαστήματα από πολύ πιο παλιά
Την νεολιθική περίοδο (5500-4000 π.Χ.)
Την πρώιμης εποχή του χαλκού (3000-2000 π.Χ.)
Την ύστερη εποχή χαλκού (1600-1100 π.Χ.),
Αλλά και την πρώιμη εποχή του σιδήρου (1100-700π.Χ.),
Ισχυρότατες ενδείξεις υπάρχουν για κατοίκηση στους κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους
Ο αρχαιολόγος Χ. Ι. Μακαρόνας έγραψε ακόμη.
«υπήρχαν άφθονα όστρακα, λαξεύματα επί βράχων, ερείπια τοίχων και άλλα τεκμήρια αξιόλογου οικισμού” αντιλαμβανόμενος την αξία του μνημείου
Την στιγμή που μέχρι το 1934, από τη θέση ήταν γνωστό μόνο ένα αναθηματικό ανάγλυφο
Το 1964, κατά τη διάνοιξη οδού προς την κορυφή του λόφου του Αγίου Ελευθερίου, περισυλλέχτηκαν και μεταφέρθηκαν στην Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης διάφορα αντικείμενα,
Ενα χρόνο μετά το 1965 ο Έφορος Αρχαιοτήτων «Δυτικής Μακεδονίας» Φ. Μ. Πέτσας πραγματοποιεί στον οικισμό περισυλλογή επιφανειακού υλικού και ανασκαφική έρευνα μικρής έκτασης και σωστικού χαρακτήρα.
Η ανασκαφή έγινε σε τρία σημεία – τομείς. Ήρθαν στο φως λείψανα κτισμάτων – κατοικιών των ελληνιστικών χρόνων, κεραμική (όστρακα και αγγεία) και διάφορα άλλα ευρήματα της περιόδου, αγνύθες, σφονδύλια, πήλινα ειδώλια και άλλα. Στον οικισμό επίσης βρέθηκαν πολλά αναθηματικά ανάγλυφα, τμήματα μαρμάρινων αγαλμάτων, πήλινος λουτήρας, κεραμικά και μεταλλικά αντικείμενα
ΦΡΟΥΡΙΟ ΔΡΕΠΑΝΟΥ,
Υπήρχε μέχρι την έλευση των Τούρκων οι οποίοι το κατεδάφισαν για να παύσει να είναι σημείο που μπορούσαν μα μπουν και να αντισταθούν οι Έλληνες
ΦΡΟΥΡΙΟ ΣΤΑΡΕΙ(Ι)ΔΩΛΩΝ ( Α.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ )
Και αυτό το κάστρο υπήρχε μέχρι την αρχή της έλευσης των Οθωμανών οι οποίοι και το ισοπέδωσαν
Αναφέρεται στην βιβλιογραφία ότι ανήκε ” Στο κράτος της Ηπείρου” την μεταβυζαντινή περίοδο.
Υπάρχει η «Έμμετρος Ιστορία» του Εφραίμ του Μοναχού. σε κάποιο σημείο γράφει:
«Φρουράν τε πρός τήν άκραν διακοσίους οπλίτας καί ψιλούς καταλιπών καί ηγεμόνα τή πόλει Λυζικόν Γεώργιον, κράτιστον δοκούντα τά πολέμια καί συνετόν, εις Βέρροιαν επανήει. Προσεχώρουν δέ καί αμαχεί τά περί ’Έδεσσαν καί Βέρροιαν φρούρια καί αι πολίχναι τά τε ΣΤΑΡΙΔΟΛΑ* λεγόμενον καί ή Πέ­τρα καί ό ΣΩΣΚΟΣ** καί ή Δεύρη, ετι τε ο Όστροβός καί τά Νότια. Καί εκ των Θετταλίας πολιχνίων τό Λυκοστόμιον λεγόμενον καί τό Κάστρον».
Τα Σταρείδωλα τα αναφέρει ο Μεγδάνης σαν τον τόπο που 1432 κάτοικοι του έφυγαν και μαζί κατοίκους του Δρεπάνου εγκαταστάθηκαν στην Κοζάνη που εκείνη την εποχή ήταν ακατοίκητη , Την ίδια αναφορά κάνει και ο Λίουφης στην ”Ιστορία της Κοζάνης”
* Άγιος Δημήτριος Κοζάνης
** Φρούριον Σερβίων Κοζάνης
ΓΑΛΑΣ ΟΙΝΟΗΣ,
Σε ύψωμα ανατολικά από την Οινόη Κοζάνης υπάρχουν αξιόλογες ενδείξεις για ύπαρξη Κάστρου στην Οινόης Κοζάνης
Στην σχετική δημοσίευση των κάστρων δινόταν και συντεταγμένες
Οινόη, Θέση: 40.310187, 21.945914
ΨΗΛΟΣ ΑΗΛΙΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ,
Ο αείμνηστος δάσκαλος Κ.Σιαμπανόπουλος αναφέρει σε ένα δημοσίευμα του την ύπαρξη ιχνών προϊστορικών τειχών στην κορυφή του Ψηλού Αηλία και την εύρεση νομισμάτων της εποχής των Μακεδόνων .Πολίτες της Κοζάνης μου επιβεβαίωσαν την ύπαρξή μεγάλων λίθων που αποτελούσαν μέρος των τειχών θαμμένων σε απρόσιτα σημεία του λόφου με καλυμμένων άγριους θάμνους.
ΑΙΧΜΗΡΑ ΚΟΡΥΦΗ ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ
Στην περιοχή της Ποντοκώμης επανειλημμένως έχει αναφερθεί η ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων στο βορειοδυτικό τμήμα του οικισμού ,μάλιστα τα ευρήματα παραπέμπουν στην λατρεία της θεάς Κυβέλης και στην ύπαρξη αντίστοιχου ναού .Ακόμη βρεθήκαν στην ”Αιχμηρή λεγόμενη κορυφή ” ίχνη φρουρίου και αρχαίων τειχών
ΚΑΣΤΡΑΚΙ & ΠΡΑΣΙΝΑΔΕΣ ΧΡΩΜΙΟΥ,
Στο Χρώμιο της Κοζάνης σε δυο σημεία στη θέση ”Καστράκι ” και στην θέση ”Πρασινάδες ” υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη φρουρίων .
ΜΕΓΑΛΗ ΡΑΧΗ ΑΙΑΝΗΣ
Ο αρχαιολογικός χώρος της Αιανής αποτελείται από την αρχαία περιτειχισμένη πόλη που αναπτύσσεται πάνω σε έναν επιβλητικό λόφο, τη Μεγάλη Ράχη, βόρεια της σημερινής κωμόπολης,
Στον κατάλογο με τα Κάστρα του Νομού Κοζάνης στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia στο διαδίκτυο υπάρχει μια αναφορά για ύπαρξη του Φρουρίου της Αιανής & της Ακρόπολης της Αιανής .
Σε αυτόν το κατάλογο από τον Νόμο Κοζάνης νυν Π.Ε υπάρχουν ακόμη
από τον δήμο Κοζάνης το Κάστρο του Κτενίου και το Παλαιόκαστρο της Καισαριάς για τα οποία θα αναφερθούμε σήμερα μια και ανήκουν στον ίδιο δήμο.
Και το για το Κάστρο του Βελβεντού – – Κάστρο των Σερβίων & Καστροπολιτεία Σερβίων – Πύργος των Σερβίων – Οχύρωμα Παλαιόκαστρου Βελβεντού – Παλαιόκαστρο της Γρατσάνης – και τα Τείχη στους Πύργους Εορδαίας που θα τα αναφέρουμε σε επόμενες δημοσιεύσεις
Στην Αιανή που προφανώς ήταν περιτοιχισμένη βρέθηκαν:
Βρέθηκαν τρία μεγάλα δημόσια κτήρια και ιδιωτικές κατοικίες με πλούσια ευρήματα. . Τα κτήρια, τα χαρακτηρίζουν χώροι με στοές , διασώζουν κομμάτια από ζωγραφιστές υδρορρόες, δωρικά και ιωνικά κιονόκρανα, καθώς και σφόνδυλους ημικιόνων Το κτήριο του μεσαίου πλατώματος ερμηνεύεται πιθανότατα ως αρχαία αγορά. Στην αυλή του τρίτου κτηρίου, στο κορυφαίο πλάτωμα, αποκαλύφτηκε τεράστια κυκλική δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο, η οποία με την περισυλλογή του βρόχινου νερού συνέβαλλε στην υδροδότηση της πόλης.
, ΚΑΣΤΡΟ ΚΤΕΝΙΟΥ,
Το Κτένι είναι χτισμένο στην ανατολική πλευρά του όρους Μπούρινο, που φέρνει την ονομασία “Κάστρο”, στην επίπεδη κορυφή όπου σώζονται τα ερείπια αρχαίου κάστρου. Μέσα σε αυτό ήταν χτισμένος ο παλιός οικισμός.
Η ιστορία του χωριού και του Κάστρου, που βρίσκεται πάνω από αυτό, ξεκινά από τους προϊστορικούς χρόνους.
Το Κάστρο, εκτός από τα εξωτερικά τείχη, διέθετε για την άμυνα του και εσωτερικά τειχίσματα τα οποία και σχημάτιζαν τρία εσωτερικά διαμερίσματα Το κυριότερο από αυτά είχε σχήμα τριγώνου, ήταν στο ψηλότερο σημείο του κάστρου και κατείχε την θέση της Ακρόπολης .
Ήταν έτσι χωρισμένο για να εξυπηρετεί καλύτερα την άμυνα του και σύγχρονα την διοίκηση του.
Περιμετρικά, υπήρχαν ψηλά και γερά τείχη. Επίσης, υπήρχαν τρεις μεγάλες Πύλες για την είσοδο στο Κάστρο και πολλοί υπόγειοι διάδρομοι.
Σε μια από τις πύλες υπήρχε ένα άγαλμα ενός ελληνικού ποιμενικού σκύλου για να φυλά τα αμέτρητα γιδοπρόβατα, που έτρεφαν οι Κτενιώτες.
Στην άλλη πύλη υπήρχε ανάγλυφο πάνω από αυτή με το ΗΣΙΟΔΙΟ άροτρο και την Μάννα γη .
Το Κάστρο ήταν αρκετά μεγάλο και καλά οχυρωμένο, με τείχη, πάχους 2,50 μέτρων, με διαστάσεις 1000 χ 450 μέτρα, κατείχε έκταση 450 περίπου στρεμμάτων.

ΣΤΡΑΤΙΝΑ ΡΟΔΙΑΝΗΣ,
Το Κάστρο της Ροδιανής βρίσκεται Βορειοανατολικά από τη Ροδιανή Κοζάνης
Στην θέση Στρατίνα που καθορίζεται από τις συντεταγμένες 40.214681, 21.723391
Η Ροδιανή είναι χωριό της Κοζάνης σε υψόμετρο 680 μέτρα
Η Ροδιανή βρίσκεται στους βορειοανατολικούς πρόποδες του όρους Βούρινος (ή Μπούρινος) σε απόσταση 15 χλμ. Ν.-ΝΔ. από την Κοζάνη.
Το παλιό όνομα του χωριού, από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, ήταν Ραδουβίστα
ΚΑΙΛΙΑΣ & ΚΑΣΤΡΙ ΛΕΥΚΟΠΗΓΗΣ.
Στην Λευκοπηγή στη θέση «Καϊλιάς», που βρίσκεται περίπου τέσσερα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού, σώζονται υπολείμματα αρχαίου φρουρίου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε πιθανώς και στους υστερορωμαϊκούς χρόνους
Επίσης ίχνη φρουρίου έχουν βρεθεί στην θέση Καστρί
Η Λευκοπηγή είναι χωριό του δήμου Κοζάνης είναι παλαιός οικισμός όπως μαρτυρούν και ευρήματα των δύο προϊστορικών φρουρίων.
Η Λευκοπηγή βρίσκεται σε απόσταση 10 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης της Κοζάνης χτισμένη στους πρόποδες του όρους Μπούρινος ή (Βούρινος) σε υψόμετρο 630 περίπου μέτρων.
Σύμβολο του χωριού είναι ο υπεραιωνόβιος και μεγάλος σε μέγεθος και ηλικία πλάτανος στο κέντρο του χωριού, ενώ απίστευτης ομορφιάς τοπίο συναντά κανείς και στη λεγόμενη “Μάνα”, περιοχή του χωριού με πολλά τρεχούμενα νερά, δέντρα και πράσινο όπως και στην περιοχή «Ζυγκόστι» στους πρόποδες του όρους Βούρινου. Στην αρχαιότητα η περιοχή ήταν γνωστή για το ιαματικό περιβάλλον και λατρεύονταν ο Ασκληπιός και η Υγεία. Κατά την τουρκοκρατία ονομάζονταν Βελίστι.
ΚΑΣΤΡΟ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙΟΥ
Στo Πρωτοχώρι βρέθηκαν ίχνη φρουρίου αρχαίων χρόνων . Το παλιό όνομα του χωριού είναι Πορτοράζ σύμφωνα με τον Κώδικα Ζάβορδας πήρε την ονομασία του από τον βασιλιά της Εράτυρας που έχτισε κάστρο προς τιμή της γυναίκας του Ρόζας. Στην είσοδο του κάστρου είχε μεγάλο πέρασμα-πόρτα ύψους 17 μέτρων. Εκεί είχε γίνει και η τελετή γάμου του βασιλιά και έτσι πήρε την ονομασία ο οικισμός Πορτοράζ (πόρτα-Ρόζας).
Χαλάσματα και ερείπια κάστρου βρίσκονται στην περιοχή Αμπελώνες
Το Πρωτοχώρι είναι μικρή κωμόπολη του Νομού Κοζάνης της Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Βρίσκεται 7 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Κοζάνης, σε υψόμετρο 680 μέτρα.
ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ-ΚΟΖΑΝΗ
Στην τοποθεσία “Κάστρο Καισαριάς” ή “Παληόκαστρο” υπάρχουν “λείψανα ισχυρού πρωτοβυζαντινού τείχους του 6ου αιώνα με πύργους κατά διαστήματα” καθώς και “ψηφιδωτό δάπεδο, τμήμα του οποίου βρίσκεται κάτω από το τείχος
Η Καισάρεια βρίσκεται δυτικά της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου και νοτιοανατολικά της πόλης της Κοζάνης σε απόσταση 18 χλμ. Το χωριό είναι κτισμένο πάνω σε μικρό επικλινή λόφο και πολιτισμικά ανήκει στα χωριά της Ελίμειας Νότια και σε απόσταση 3 χλμ. βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος Αιανής όπου έχουν βρεθεί αρχαιολογικές θέσεις και οικιστικά σύνολα που χρονολογούνται από την Προϊστορική, Αρχαιοελληνική και Ρωμαϊκή περίοδο
ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΑΝΩ ΚΩΜΗΣ,
Η περιοχή του χωριού κατοικείται από την αρχαιότητα Υπάρχουν ευρήματα της Κλασικής περιόδου που αποδεικνύουν την ύπαρξη μικρού πολίσματος με ίχνη ακρόπολης
Η Άνω Κώμη είναι χωριό της Ελίμειας στο δήμο Κοζάνης, της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης. Βρίσκεται στην κοιλάδα του Αλιάκμονα, 10 χιλιόμετρα νότια της Κοζάνης και 8 χιλιόμετρα από τη βόρεια όχθη του Αλιάκμονα.
Στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται τάφοι και ένας ναός του Διονύσου στη θέση του Προφήτη Ηλία. Κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο υπάρχει μια οικιστική ανάπτυξη και τα τότε Λουτρά ή “Μπάνια” αποτελούν κέντρο ενός πλήθους συνοικισμών στη γύρω περιοχή. Από την περίοδο αυτή υπάρχει επιγραφή του 45 π.Χ. επί Ιουλίου Καίσαρα.
ΚΑΣΤΡΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ,
Στην Μεταμόρφωση και στην θέση ”Καστρι”έχουν βρεθεί ίχνη φρουρίου
Η Μεταμόρφωση είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης σε υψόμετρο 700 μέτρα, βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του όρους Βούρινος (Μπούρινος), σε απόσταση 19 χλμ ΝΔ. από την Κοζάνη και 24,5 χλμ. Α. από τη Σιάτιστα. Στα βορειοδυτικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός, και η εθνική οδός Κοζάνης – Ιωαννίνων. Η παλιά ονομασία του χωριού από την περίοδο της τουρκοκρατίας είναι Δραβουντάνιστα
ΞΑΝΘΟΠΥΡΓΟΣ ΚΑΛΑΜΙΑΣ,
Η περιοχή στην οποία υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι στην αρχαιότητα υπήρχε φρούριο που λεγόταν Ξανθόπυργος.
Η Καλαμιά βρίσκεται στο εσωτερικό του νομού, στους πρόποδες του όρους Κέδρωμα. Απέχει 12 χλμ Δ. από την Κοζάνη και 21 χλμ. Α.-ΒΑ. από την Σιάτιστα. Στα νότια του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός και η εθνική οδός Κοζάνης – Ιωαννίνων. Η παλιά ονομασία του χωριού από την περίοδο της τουρκοκρατίας είναι Καλιάμπαση
ΛΕΥΚΟΚΑΣΤΡΟ ΑΝΘΟΤΟΠΟΥ,
Στην περιοχή “Λευκό Κάστρο” (Καλέ Μπουρτζί) έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά ευρήματα αρχαίων και ρωμαϊκών χρόνων καθώς και συλλογή 6.797 οθωμανικών αργυρών νομισμάτων η οποία από το 1986 είναι κατατεθειμένη στο Λαογραφικό μουσείο Κοζάνης. Στην περιοχή της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής βρέθηκαν θεμέλια οικιών και λουτρών ρωμαϊκής εποχής, πήλινα αγγεία και νομίσματα
Ο Ανθότοπος Κοζάνης βρίσκεται σε υψόμετρο 720 μέτρα και η παλαιά ονομασία ήταν Καλπουτζιλάρ και , Κοσκινιά
Ο Ανθότοπος είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης σε υψόμετρο 760 μέτρα . βρίσκεται στους νοτιοανατολικούς πρόποδες του όρους Άσκιο (Σινιάτσικο)] και σε απόσταση 17,5 χλμ Α.-ΒΑ. από την Κοζάνη

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.