Σταύρου Π. Καπλάνογλου
Θα μπορούσε να ήταν και παραμύθι για παιδιά και να αρχίζαμε με την φράση :
Μια φορά και ένα καιρό πριν από πολλά -πολλά χρόνια στην Κοζάνη που τότε είχε άλλο όνομα, ( την έλεγαν Τύρισσα ) ζούσε ένα βασιλιάς που το όνομα του ήταν Έλυμος που όταν την βαρέθηκε ή σκέφτηκε ότι η παρά είναι κρύα τον χειμώνα, αποφάσισε να κατεβεί πιο χαμηλά, κοντά στο ποτάμι του Αλιάκμονα, κάπου στον σημερινό Άγιο Γεώργιο των Γρεβενών, που τότε δεν υπηρχε και να χτίσει μια πόλη και να την δώσει το όνομά του, την είπε Ελιμία . Ο γιος του όμως ο Αιανός ζήλεψε την δόξα του πατέρα του και είπε να έχει και αυτός μια πόλη με το δικό του όνομα, και έτσι έκτισε την Αιανή που την έκανε πρωτεύουσα του Βασιλείου του, το όνομα όμως του πάτερα του, έμεινε μια και το βασίλειο έμεινε στην ιστορία σαν βασίλειο της Ελίμειας και ιστορία συνεχίσθηκε με νέους βασιλιάδες…… !!!
Η Τύρισσα εξακολουθούσε να υπάρχει αλλά δεν ήταν όπως παλιά η πρωτεύουσα των Τυρρηνών, αλλά μια κοινή πόλη που σιγά σιγά ξεχάσθηκε.
Και όμως όλα τα παραμυθία έχουν αλήθειες και δείτε πόσοι αληθινοί βασιλιάδες πέρασαν από την περιοχή μας στο video που ακολουθεί
Και για να μη ξεχάσουμε κάποτε χαλαρά πέρασε από αυτή την περιοχή και η δημοκρατία με βουλή και δήμο εν μέσω ” καλών ”κατακτητων των Ρωμαίων.
Κάποτε όμως ήρθαν κακοί κατακτητές και την ισοπέδωσαν ,πέρασαν περισσότερα από 1000 χρόνια για να κατοικηθεί η περιοχή και την νέα πόλη που δημιουργήθηκε να την πουν Κοζάνη. .
Βέβαια τώρα δεν έχουμε βασιλιάδες αλλά ”δημοκρατία” με καλούς και κακούς κατακτητές ψέματα η αλήθεια ας κρίνει ο καθένας.
Αυτή ήταν η πρώτη εντύπωση μας ,όταν πρωτογράφαμε το κείμενο της εκπομπής που θα δείτε για να μεταδοθεί από το κανάλι του FLASH-TV πριν 6 χρόνια.
Ας δούμε με δεύτερη μάτια την ίδρυση, την διαδρομή και την κατάληξη της Τύρισσα της προϊστορικής πόλης που ξεπέρασε τα 1300 χρόνια ζωής λαμβάνοντας υπόψιν μόνον τα γραπτά κείμενα.
ΠΟΤΕ ΙΔΡΥΘΗΚΕ Η ΠΟΛΗ
Είναι άγνωστο πότε δημιουργήθηκε αυτή η πόλη.Το όνομά της με την Πελασγική προέλευση δείχνει να έχει την ίδια προέλευση και να έχει την ίδια ηλικία με την γειτονική Λάρισ(σ)α
Η Λάρισα είναι πανάρχαια πόλη και κατοικείται εδώ και σχεδόν 4.000 χρόνια. Το όνομα της Λάρισας είναι προελληνικό Πελασγικής προέλευσης και ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στον Ελλαδικό χώρο και σημαίνει ισχυρά οχυρωμένος λόφος ή ακρόπολη. Επίσης σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη της Λάρισας χτίστηκε στην πελασγική περίοδο από τον ήρωα Λάρισο, γιο του Πελασγού.
Το όνομα της Τύρισσα προέρχεται από την λέξη ΤΥΡΙΝΣ που όπως ήδη έχουμε πει σημαίνει τείχος ,περιτειχισμένη πόλη ,προμαχώνας ,πύργος.
ΠΕΛΑΣΓΟΙ
Οι Πελασγοί το 4000 π.Χ. κατά τους μελετητές κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου και κυρίως προς τα νότια
Για τη Μακεδονία ο Αισχύλος στο έργο του βάζει στο στόμα του βασιλιά Πελασγουύ την εξής φράση: «Του γηγενούς Παλαίχθονος είμαι εγώ γιος, ο Πελασγός, που κυβερνώ τη χώρα. Και αφού είμαι ο βασιλιάς επόμενο είναι να πάρουν από μένα τ΄ όνομά τους οι Πελασγοί που κατοικούν τη χώρα. Όλη αυτή που τη διασχίζει ο αγνός Στρυμόνας στη δυτική πλευρά του. Και τη χώρα των Περραιβών ακόμη εξουσιάζω και όσα μέρη είναι πέρα από την Πίνδο και της Δωδώνης *τα βουνά. Τα σύνορά μου ορίζει η θάλασσα».
* Η Δωδώνη μέχρι το 5ο αιώνα π.Χ. και σαν χώρος λατρείας βρισκοταν κοντά στον Σαραντάπορο της Θεσσαλίας
Ως προς το πού έζησαν, στην υπόλοιπη Ελλάδα ; Τους τοποθετούν στα Θρακικά παράλια του Ευξείνου, στην Προποντίδα, σε νησιά του Αιγαίου,στην κεντρική Ήπειρο, στην Πελασγιώτιδα, στην Αχαΐα Φθιώτιδα, στη Φωκίδα, στην Εύβοια, στην Αττική ,στην Αργεία, στη Σικυωνία, στην Αχαΐα, στην Αρκαδία, στην Κρήτη και στην Ιωνία.
ΠΡΩΤΟΕΛΛΗΝΕΣ
Σαν πρωτοέλληνες χαρακτηρίζονται διάφοροι λαοί που κατοικούσαν στην Ήπειρο ,στην Δ .Μακεδονία και την Β. Θεσσαλία περίπου 3000 χρόνια π.Χ. και θεωρείται ο χώρος που γεννήθηκε η Ελληνικοί γλώσσα , τα Ελληνικά ήθη και έθιμα και γενικά η χύτρα και δημιουργήθηκε το Ελληνικό έθνος.
Οι αρχαίες Ελληνικές παραδόσεις μνημονεύουν ως προελληνικούς λαούς συχνότερα τους Πελασγούς και τους Λέλεγες, και λιγότερο συχνά τους Κάρες, τους Τυρρηνούς, τους Φοίνικες, τους Αίμονες, τους Άοντες, τους Έκτηνες, τους Καύκωνες, τους Κυλικάνες, τους Τέμμικες, τους Ύαντες κ.α
Δεν ει ναι του παρόντος να μιλήσουμε για όλους αυτούς τους λαούς πλην των Πελασγών που ήδη κάναμε μια μικρή αναφορά και των Τυρρηνών η Τυρσηνών που κυρίως μας ενδιαφέρουν μια και η Τύρισσα κατά τα γραφές περίπου 1180 π.Χ ήταν η έδρα του βασιλιά των Τυρρηνών Ελύμου΄.
Οι Τυρρηνοί σε μια ομιλια το 1954 του γλωσσολόγου καθηγητή του ΑΠ.Θεσ/νίκης αείμνηστου Ανδριώτη, αποκλήθηκαν Πελασγοτυρρηνοί θεωρώντας ότι υπήρξαν η φυσική συνεχεία.των Πελασγών
Από τους Πρωτοέλληνες και την περιοχή της αρχικής κατοίκησης τους προήλθαν οι Φρύγες,Αιολείς,Ιωνές,Αρκάδες Αχαιοί και Δωριείς που από το 3000 έως το 1200 περίπου π,Χ. Αποίκησαν όλοι την υπόλοιπη Ελλαδική και όχι μόνον
ΤΥΡΡΙΝΟΙ
Πρώτη αναφορά για αυτό τον λαό στην βιβλιογραφία εμφανίζεται όταν αυτός ο λαός να συμμετέχει στην ομοσπονδία των ”Λαών της θάλασσας” Μια ναυτική πολεμική συμμαχία που εμφανίσθηκε στην Μεσόγειο στον 17ο αιώνα π.Χ και μέχρι το 12ο αιώνα π.Χ. έκανε επιθέσεις στην Νοτιοανατολική της πλευρά που τελικό στις τελευταίες επιθέσεις νικήθηκε και διαλύθηκε με κάποιους από αυτούς να καταφεύγουν και να αποκλείσουν την αραιό κατοικημένη Ιταλία
Λάος των Sardana που πριν από την ήττα είχε έδρα τις Σάρδεις θα αποικίσουν την Σαρδηνία ,ο λαός που είχε έδρα την Σαγαλλασό της Πισιδίας (Seceles)την Σικελία και οι Τυρρηνοί –Τυρσυννοί – Toursa θα αποικίσουν την Βορειοκεντρική Ιταλια την περιοχή της Ετρουριας ήταν οι Ετρούσκοι που οι Έλληνες στην αρχαια εποχη τους αποκαλούσαν Τυρσηνούς η Τυρρηνού και την περιοχή Τυρσηνία η Τυρρηνία
ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΤΥΡΡΙΝΩΝ ΚΑΙ ΤΥΡΙΣΣΑ
Οι Τυρρηνοι είχαν τόπο καταγωγής την περιοχή της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας.
Πρωτεύουσα του βασιλείου που είχε δημιουργηθεί ήταν η Τύρισσα όπως τουλάχιστον αναφέρει ο Στ,Βυζάντιος λαμβάνοντας υπόψιν παλιότερους ιστορικούς ,
Από εκεί ξεκίνησε ο Βασιλιάς Έλυμος και δημιούργησε την Ελίμεια.
ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΙΜΕΙΑΣ
Μετά την πάροδο των σκοτεινών χρόνων εμφανίζεται στην ιστορία το βασίλειο της Ελίμειας το οποίο προφανώς ή ήταν η συνέχεια του κράτους των Τυρρηνών που πήρε το όνομα από τον μυθικό βασιλεία Έλυμο η οι επίγονοι του όταν το δημιούργησαν θέλησαν να τιμήσουν τον δημιουργό της πόλης που δημιούργησε την Ελίμεια,
Για τα έτη που μεσολάβησαν από την περίοδο των σκοτεινών χρόνων μέχρι των πρώτο γνωστό βασιλέα τον Αριδαίο,φαίνεται να προϋπήρχε βασιλικός οίκος τον οποίο και διαδέχθηκε ο νέος οίκος που άρχισε με τον προαναφερόμενο Βασιλιά ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Ελίμεια αφού
είχε συνάψει σχέσεις επιγαμίας (ο ίδιος ή η αδελφή του) με τον προϋπάρχοντα βασιλικό οίκο της Ελίμειας μια και προερχόταν από την δυναστεία των Τιμενιδών όντας γιος του βασιλέως των Μακεδόνων Αμύντα Α΄ (540 – 498/497 π.Χ.)
Η Ελίμεια αποτελούσε αυτόνομο βασίλειο από μια τοπική αριστοκρατία, μέχρι την ένωση του με το Μακεδονικό Βασίλειο, ως ημιαυτόνομη επαρχία επί Αλεξάνδρου του Α’ με μια μορφή επικυριαρχίας όπως και η Ορεστίδα και η Λυγκηστίδα.
Το βασίλειο της Ελίμειας στο οποίο είναι φανερό ήταν ενταγμένη και η Τύρισσα εμφανίζεται επισήμως κατά ” τας γραφάς” βασιλιάς της ήταν ο Αριδαίος που ήταν γιος του βασιλέως των Μακεδόνων Αμύντα Α’ και ακολουθούν άλλοι 4.έτσι έχουμε :
1.Αρριδαίος (πριν το 513 π.Χ.)
2.Δέρδας Α'(περ. 435-405 π.Χ. )
3.Παυσανίας – Σίρρας;
( 405 έως 385 π.Χ.)
4. Δέρδας Β΄ (περ. 385-360 π.Χ.)
5 .Δερδας Γ’ (360 -355 π.Χ.)
Στην διάρκεια της βασιλείας του Δέρδα του Γ ή Ελίμεια προσαρτήθηκε οριστικά στο Μακεδονικό Βασίλειο το 355 π.Χ. επί Φιλίππου του Β’ ο οποίος παντρεύτηκε την αδερφή του Φύλα που ήταν η πρώτη σύζυγος του.
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Ο Β
Ο Φίλιππος Β΄ o Μακεδών (382 π.Χ -336 π.Χ. ) ήταν βασιλιάς του Βασιλείου από το 359 π.Χ. έως το 336 π.Χ. που δολοφονήθηκε.
Ήταν ο βασιλιάς που έκανε τη Μακεδονία ισχυρό βασίλειο, ένωσε υπό την ηγεμονία του τα υπόλοιπα ελληνικά βασίλεια και προετοίμασε στην ουσία την κατάκτηση της Περσίας και του μεγαλύτερου μέρους του τότε γνωστού κόσμου από τον γιό του Μέγα Αλέξανδρο.
Σε αυτό βασίλειο ανήκε πλέον και η Τύρισσα και αυτό δείχνουν τα ευρήματα της οδού Φιλίππου και όχι μόνον.
(Σάρισσες,νομίσματα των Μακεδονικών χρόνων ,επιγραφές κ.α )
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Γ’ Ο ΜΕΓΑΣ
Γεννήθηκε στην Πέλλα το έτος 356 π.Χ, ήταν γιος του βασιλιά Φιλίππου του Β’ της Μακεδονίας και της πριγκίπισσας Ολυμπιάδας της Ηπείρου
. Ως βασιλιάς της Μακεδονίας, συνέχισε το έργο του πατέρα του, και του παππού του,Αμύντα Γ’ οι οποίοι διαδοχικά αναμόρφωσαν το Μακεδονικό βασίλειο και το εξέλιξαν σε σημαντική δύναμη του Ελληνικού κόσμου, και με τη σειρά του ο Αλέξανδρος το διαμόρφωσε σε παγκόσμια υπερδύναμη. Ως Μακεδόνας είχε συνείδηση της ελληνικής του καταγωγής Υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους στρατηγούς στην ιστορία, και κατά την περίοδο των 13 ετών της βασιλείας του (336 – 323 π.Χ.) κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου φτάνοντας στις παρυφές της Ινδίας.
Αν δεχθούμε ότι τα διάφορα μυθιστορήματα που γράφτηκαν για την ζωή του, πως έχουν ”δόση αληθείας ” Ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέφθηκε πριν την ανάληψη του θρόνου της Μακεδονίας , την περιοχή της Τύρισσα όπου υπήρχε μεγαλη εκτροφή αλόγων και εκπαίδευση τους για την ένταξη τους στο ιππικό των Μακεδόνων.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Μετά τον θάνατο του Μ.Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. σε σύντομο χρονικό διάστημα ανέλαβαν βασιλείς της Μακεδονίας αρκετοί και για μικρο διάστημα ο καθένας, σαν επακόλουθο της διαμάχης των στρατηγών που ξέσπασε για την ανάληψη του θρόνου της Μακεδονίας αλλά και των μερών που κατακτήθηκαν
Το βασίλειο της Μακεδονίας σύντομα έχασε τον έλεγχο των αχανών Ασιατικών εκτάσεων, αλλά διατήρησε την κυριαρχία του στην Ελλάδα έως ότου καταλύθηκε από τους Ρωμαίους μετά τους Μακεδονικούς Πολέμους (215 – 148 π.Χ )
Η δυναστεία που τελικά επεκράτησε στην Μακεδονία ήταν αυτή των Αντιγονίδων, των απογόνων δηλαδή του Αντίγονου του Α’ που είχε καταγωγή από την Ελίμεια και ήταν :
Ο Δημήτριος Α΄ ο Πολιορκητής (337 – 283 π.Χ.)
Ο Αντίγονος Β΄ Γονατάς (319 π.Χ. – 239 π.Χ.)
O Δημήτριος Β’ Αιτωλικός( 239 – 229 π. Χ.)
O Αντίγονος Γ’ Δώσων (. 263 – 221 π.Χ.
Ο Φίλιππος Ε’ (238 – 179 π.Χ.)
Ο Περσέας (212 – 162 π.Χ.)
ΡΩΜΑΙΟΙ – ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Η Ρωμαϊκή επαρχεία με το όνομα Μακεδονία ιδρύθηκε επίσημα το 146 π.Χ.,
Η επαρχία ενσωμάτωσε την αρχαία Μακεδονία, με την προσθήκη της Ηπείρου της Θεσσαλίας της Ιλλυρίας , της Παιονίας και της Θράκης στην επικυριαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έκτοτε ανήκε και η Τυρισσα μέχρι και την εξαφάνιση της το 395 μ.Χ.
Τότε που έχοντας μεταφέρει την έδρα της στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε ο Θεοδόσιος ο ”Μέγας τότε χωρίσθηκε σε Δυτική και Ανατολική και και την τελευταία ανέλαβε ο ανήλικος γιος του, με επιτροπεία Ονώριος..
Για αυτήν την εποχη υπάρχουν πολλά ευρήματα κυρίως στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου στην Κοζάνη όπου είχε δημιουργηθεί το δεύτερο νεκροταφείο της Τύρισσα , λουτρά (Βαλανεια) αλλά και κατοικίες στην περιοχή της Ζαμάρας
Σε αυτή την εποχη ανήκει και η επιγραφή που βρέθηκε στην πλατεία Νίκης στην Κοζάνη που η τελική ερμηνεία της πιστοποιεί την ύπαρξη της Τυρισσα αλλα και το πολιτικό καθεστώς που επικρατούσε σε αυτή, ημιαυτονομία με βουλή και δήμο κάτι σύνηθες για τις πόλεις της Δ.Μακεδονίας (Κοινά των Ελιμιωτών, των Ορεστών, των Λυγκηστών (και των Εορδών) Βεροιαιων κ.α. )
Στην Ρωμαϊκή εποχη γίνεται η αναφορα από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο και τον Πλίνιο,όπου δίνουν το στίγμα της ύπαρξης της , ο πρώτος με τις συντεταγμένες της και ο δεύτερος με αναφορα σε γνωστές αρχαίες γειτονικές πόλεις .
ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Μετά την παρέλευση του 3ου μ.Χ. αιώνα δεν υπάρχουν ευρήματα για την ύπαρξη ζωής και δραστηριότητα κατοίκων στην περιοχή της Κοζάνης Όλα δείχνουν οι της συνέβη ένα μεγάλο κακό.
Μελετώντας την ιστορία της περιοχής και κυρίως την εμφάνιση λαών με άγρια επιθετική και βάρβαρη συμπεριφορά καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η πολύ της Τύρισσα δείχθηκε επαλειμμένα επιθέσεις από Γότθους που εξαφάνισαν όλες της μεγάλες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας και όχι μόνον, έχοντας επικεφαλής τον Αλάριχο
Ο Αλάριχος Α΄, επίσης γνωστός και ως Αλάριχος ο Μέγας ήταν αρχηγός των Βησιγότθων(395-410). Που έχοντας την ανοχή της τότε ηγεσίας του Βυζαντινού κράτους, έσφαζε και ρήμαζε όπου και πέρασε από την Ελλάδα με την δικαιολογία της καταπολέμησης της ειδωλολατρίας και την επιβολή του Χριστιανισμού Στις εξορμήσεις του πέρασε 3 φορές από την περιοχή. έφθασε μέχρι την Ολυμπία την οποία ισοπέδωσε ,γύρισε ,εγκαταστάθηκε στην Οχρίδα όπου δημιούργησε στρατόπεδο εκπαίδευσης ,πραγματοποιώντας επανειλημμένως επιθέσεις στην Άνω Μακεδονία για εκπαιδευτικούς σκοπούς του στρατού του ,είχε σαν στόχο να επιτεθεί στην Ρώμη πράγμα που το πέτυχε αργότερα όπου όμως και τελικά εχασε την ζωή του .
Περισσότερες λεπτομέρειες για τον Αλάριχο και τους Βησιγότθους αλλά και την εξαφάνιση της Τύρισσα δώσουμε αργότερα σε ξεχωριστή δημοσίευση
ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΤΥΡΙΣΣΑ
Αν προσπαθήσουμε να ανακεφαλαιώσουμε τα προηγούμενα και συγχρόνως λάβουμε υπό όψιν την χρονολόγηση των αρχαιολογικών ευρημάτων που υπήρχαν μέχρι σήμερα μέσα στην πόλη της Κοζάνης και δούμε και την υποτυπώδη υπάρχουσα βιβλιογραφία για την Τύρισσα θα έχουμε την συνολική ζωή της ύπαρξης της πόλης, με κάθε επιφύλαξη για μεγαλύτερο αριθμό, ξεπερνά τα 1300 χρόνια.
Το αν η ζωή αυτή ήταν συνεχής η διακόπηκε κατά διαστήματα λόγω φυσικών η άλλων καταστροφών δεν μπορούμε να ξέρουμε, αλλά παραμένει το γεγονός ότι η ζωή της ήταν μακροχρόνια.
ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ
1ον Από της ανασκαφές στην οδό Φιλίππου, οι τάφοι παραπέμπουν στο 1500 -1400 π.Χ στους Μυκηναικους χρόνους.
2ον Τυρρηνια ή Τυρσινία και η Τύρισσα πριν ακόμη παρουσιαστεί και χρησιμοποιηθεί η γραφή των Ελληνικών λέξεων με σύμφωνα και φωνήεντα γραφόταν μόνον με σύμφωνα και οι δυο λέξεις Τυρσηνία που ήταν η παλιότερη γραφή της περιοχής και Τύρισσα που ήταν η πόλη ,γραφόταν ”ΤΡΣ ή TRS’.
‘ Η συμμετοχή των Τυρρηνών στην συμμαχία των ”Λαών της Θάλασσας” στην επίθεση κατ τον Αιγυπτίων, βεβαιώνεται με την αναγραφή του ονόματος τους σε ιερογλυφικά ενός κειμένου ου 1208 π.Χ. της στήλης του Φαραώ Merenptah της 19ης δυναστείας της Αιγύπτου και αρκετά πιο μπροστά μια και οι επιθέσεις των λαών της θάλασσας είχαν αρχίσει από τον 17ο αιώνα π.Χ.
3ον Οι Τυρρηνοί μεταναστεύουν στην Ιταλία μετά την ήττα των” Λαών της Θάλασσας” και εγκαθίστανται στην περιοχή της αρχαίας Ετρουρίας η όπως ΄την έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες της Τυρρηνίας
4ον Η ίδρυση της Ελίμειας κατά τον Κ.Σιαμπανόπουλο ο οποίος έλαβε υπόψιν τον Στ. Βυζάντιο και άλλους συγγράφεις τοποθετείται 50 χρόνια μετά τον Τρωικό πόλεμο περίπου το 1130 π,Χ
Στο βιβλίο του, “Αιανή”, το 1974, ο αείμνηστος Κ. Σιαμπανόπουλος έγραφε ακόμη “ Η καταγωγή των Ελιμειωτών έχει αμφισβητηθή υπό των αρχαίων συγγραφέων. Ο Θουκυδίδης, ο οποίος εγνώριζε καλώς την Μακεδονίαν, θεωρεί τους Ελιμειώτας γνήσιους γηγενείς Μακεδόνας, οι όποιοι κατώκουν την προϊστορικήν πόλιν της Ελιμιώτιδος Τύρισσαν”.
5ον Η Τύρισσα και τα ευρήματα της οδού Φιλίππου ,του Αγ. Ελευθερίου δείχνουν ότι υπήρχε η πόλη στους κλασσικούς χρόνους την εποχη του Φιλίππου του Μ.Αλεξάνδρου αλλά και των βασιλέων της Μακεδονίας στους Ελληνιστικούς χρόνους μέχρι την έλευση των Ρωμαίων ,μάλιστα από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή έως τον Περσέα το 168 μ.Χ οι Βασιλείς της Δυναστείας των Αντιγονιδών είχαν την ρίζα τους στην Ελίμεια όπου γεννήθηκε και ο γενάρχης των βασιλέων Αντίγονος ο Μονόφθαλμος
6ον Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος (23-79 μ.Χ.) μνημονεύει την πόλη Τύρισσα
7ον Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ο Γεωγραφος το 150 μ.Χ δίνει συγκεκριμένες συντεταγμενες για την Τύρισσα που την τοποθετούν στην θέση που βρίσκεται σήμερα η Κοζάνη
8ον Η επιγραφή της Πλατείας Νίκης με την τελική ολοκλήρωση της ερμηνείας της δείχνει ότι στην Τύρισσα υπήρχε βουλή και δήμος.
9ον Τα ευρήματα στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου και της οδού Αρκαδίου δείχνουν ότι η πόλη υπήρχε μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.χ.
Το 395 μ.Χ με την επέλαση των Γότθων με αρχηγό τον Αλάριχο στην περιοχή, εξαφανίσθηκαν σχεδόν όλες οι αξιόλογες πόλεις, θύμα πιστεύουμε ότι ήταν και η Τύρισσα
Σύνολο ζωής για την Τύρισσα τουλάχιστον 1300 χρόνια.με βάσει τα γραπτά κείμενα.
