Το χρονικό της απελευθέρωσης της Κοζάνης από τους Γερμανούς την 28η Οκτωβρίου 1944

.
ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

Ελάχιστοι, ίσως, γνωρίζουν πως η Κοζάνη απελευθερώθηκε από τους Γερμανούς την 28η Οκτωβρίου του 1944.

Το γεγονός ότι συμπίπτει με τον εορτασμό του ΟΧΙ του 1940, δεν επιτρέπει να γιορταστεί ανάλογα από τους Κοζανίτες η αποχώρηση των Γερμανικών Στρατευμάτων από την πόλη.

Ελάχιστοι, επίσης. ίσως γνωρίζουν ένα δράμα που εξελίχτηκε την προγούμενη ημέρα στο ύψωμα του Ψηλού Αηλιά.

Το Δημαρχείο Κοζάνης μετά το βομβαρδισμό της 6ης Απριλίου 1941
(Στο καμπαναριό διακρίνεται η Σβάστικα)

Ένα χρόνο αργότερα ορισμένοι φιλότιμοι Κοζανιώτες ανέβηκαν στον ψηλό Αη-Λιά και εντοίχισαν μία μαρμάρινη πλάκα στη μνήμη τους. Ο εκ των διοργανωτών της τελετής, πρόεδρος του Ελληνοαγγλοαμερικάνικου Συνδέσμου Κοζάνης, κ. Δ. Χασάπης, εκφώνησε τον παρακάτω λόγο.

 

Του Δ. Χασάπη

Συνερχόμεθα σήμερα σε μια ευλαβική και σεμνή τελετή και αποτίομεν φόρον τιμής προς τους ηρωικούς του Βράχου τούτου που έπεσαν κατά την 27 Οκτωβρίου υπέρ της Ελευθερίας της Ελλάδος, υπέρ της Ελευθερίας της Ανθρωπότητος, υπέρ του Δικαίου και της Ηθικής.

Συνερχόμεθα επίσης σήμερα και αποτίομεν επίσης φόρον τιμής προς τον ήρωα Ταγματάρχην DENNIS της διασυμμαχικής Αποστολής των Κομμάντος όστις, ακολουθών κατά πόδας τον Γερμανικόν Στρατόν εφονεύθη την 28η Οκτωβρίου 1944 εκεί απέναντί μας παρά το 3ο χιλιόμετρο της Δημοσίας οδού, ακριβώς την στιγμή κατά την οποία οι καμπάνες της Πόλεως χαρμόσυνα διαλαλούσαν το λυτρωμό από τη Γερμανική Κατοχή.

Κι ενώ ο κόσμος έξαλλος από ενθουσιασμό γιόρταζε την Ελευθερία του, ο Ταγματάρχης DENNIS ξεψυχούσε ήρεμα με το χαμόγελο στα χείλη γιατί με τη ζωή του πρόσφερε κι’ αυτός κάτι στο βωμό της Ελευθερίας.

Αλλά ενώ ακόμη η γλοιώδης Γερμανική έχιδνα ελίσσετο στο Δημόσιο δρόμο προς τα Κοίλα, κάποιο άγνωστο μέχρις εκείνης της στιγμής δράμα ήλθε να επισκιάσει τη χαρά, δράμα που είχε εκτυλιχτεί από της προηγουμένης ημέρας εδώ στο Ιερό τούτο Βράχο.

Επτά (7) Αλεξιπτωτισταί του 4ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών της 2ας ταξιαρχίας αλεξιπτωτιστών οι : BOWSER, MAN, OATT, PHLLIPS, BOWRER, CRESSWELL και TEEDE.

Επτά ξανθά παλικάρια πιστά στον όρκο προς την πατρίδα τους, πιστά στην Ιδέα της Ελευθερίας. Μια απλή ιστορία, ένα μικρό και τούτο επεισόδιο του Πολέμου. Θα προσπαθήσω να φέρω στη μνήμη όλων εκείνων που έζησαν τα γεγονότα εκείνα ορισμένες λεπτομέρειες και εξηγήσεις όπως συνεπλήρωσα από την διήγησιν του Διοικητού του 4ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών Συνταγματάρχην Τζέλικο, τον οποίον πιστεύω θα ενθυμείστε όταν κατέθεσε στέφανον υπέρ των 7 πεσόντων ανδρών του στην Πλατείαν της Πόλεως την 5.11.44 κατά μίαν επιμνημόσυνον τελετήν.
Κι όταν κατά τους βαρείς χειμώνας τα μπλάβα (μολυβένια βαρειά) σύννεφα θα ανεμοδέρνονται στον ουρανό, κι όταν σκληρές νιφάδες χιονιού απ’ τον Αη-Λιά θα κατεβαίνουν σε τρελό χορό προς την Πόλι, με βουητό απ’ τις καμινάδες ο αέρας θα ζωογονεί τις πύρινες φλόγες μα και τις αναμνήσεις. Ο παππού ή η γιαγιά δεν θα μπορούν ν’ αντισταθούν στα παρακάλια των εγγονιών τους και με της φαντασίας των τα δαντελώματα θα διηγούνται πολλά και ανάμεσα στα πολλά και τη μικρή ιστορία του Αη-Λιά.

Ήταν η 27 Οκτωβρίου 1944, μία ημέρα με πυκνή, υγρή, βαριά ομίχλη, μία ημέρα συνηθισμένη σαν τις άλλες μα κάπως διαφορετική από τις άλλες μέρες γιατί οι διαδόσεις έφερνα πως τάχα βρισκόμεθα στις τελευταίες μέρες της Κατοχής. Και ήταν σωστό αυτό γιατί παρακολουθούσαμε τη συνεχή αποχώρηση των Γερμανών, τα καθημερινά χτυπήματα της ΡΑΦ στις φάλαγγές τους, τα πυροτεχνήματα που μεταβάλλοντο τα αυτοκίνητά τους σε κάθε επιδρομή της ΡΑΦ ελπίδα και παρηγοριά για μας.

Μα ξάφνου στις 10 το πρωί χτυπάει συναγερμός. Πυκνή βαριά ομίχλη σκεπάζει τα πάντα και τίποτε δεν διακρίνουμε. Βόμβος αεροπλάνου ακούγεται με κατεύθυνση προς τον Αη-Λιά. Μερικά κροταλίσματα πολυβόλων, μία κίνησις ασυνήθης. Μία έκδηλος ανησυχία των Γερμανών και για λίγη ώρα νεκρική σιγή…

Τι είχε συμβεί; Έπεσαν 10 αλεξιπτωτισταί στο ύψωμα του Αη-Λιά κατά λάθος αντί να πέσουν στα υψώματα του Κιουτσούκ Ματλή (Σκαφιδιού). Σκοπός τους ήταν η ενέργεια αποκοπής της τελευταίας Γερμανικής φάλαγγος. Εδώ όμως ως γνωστόν ήτο εγκατεστημένον Γερμανικόν Φυλάκιον πολυβολείον –πυροβολείον επάνω στο οποίο έπεσαν 7 δυστυχείς αλεξιπτωτισταί και φονεύθησαν ένας – ένας κατά την προσγείωσίν των. Τρεις μη ανευρεθέντες φαίνεται ότι συνελήφθησαν παρά των Γερμανών. Έτσι πιθανολογείται ότι συνέβη.

Οι Γερμανοί ανησυχήσαντες και αγνοούντες την έκτασιν της από αέρος προσβολής, αποσύρουν αμέσως το Φυλάκιον τούτο, εγκαθιστούν και ενισχύουν το απέναντι τούτο των Αγίων Σαράντα και αρχίζουν ένα άγριον δι όλμων κανονιοβολισμόν του Αηλιά από το Γυμναστήριον. Επλήγη η Εκκλησία, κατεστράφη ο Ξενών.

Όλοι απορούσαν για τη Γερμανική μανία που ξέσπασε στον Αηλιά.

Το μικρό τούτο επεισόδιο της πτώσεως των Αλεξιπτωτιστών ηνάγκασε τους Γερμανούς να επισπεύσουν την έναρξιν της εκκενώσεως της Πόλεως από της 4 της πρωινής της επομένης αφού προέβησαν εις νέους δι’ όλμων κανονιοβολισμούς της αυτής περιοχής.

Επτά νεκροί, ήταν ο απολογισμός επτά νεαραί υπάρξεις με όνειρα μ’ ελπίδες… Δύο από αυτούς ευρέθησαν μεταξύ της Εκκλησίας και του Κωδωνοστασίου, ο Τρίτος εκεί, οι άλλοι τέσσερις στην οπισθία πλευρά προς τη χαράδρα.

Άς είναι αναπαυμένη η ψυχή των νέων αυτών που άφησαν τις μακρινές τους Πατρίδες, που άφησαν Μαννάδες κι’ αδελφές κι’ αγαπημένα πρόσωπα, τα οποία δεν πρόκειται να ξαναϊδούν, που πότισαν με το αγνό τους αίμα τον τόπον αυτόν για μία ιδέα για την ιδέα της Ελευθερίας κατά της ωμής βίας.
Ανδρών επιφανών πάσα Γή τάφος (Πατρίς).
Και η Ελληνική Γή είναι η Πατρίδα της Ελευθερίας

Πρό τριών χιλιάδων ετών και πάντοτε και τώρα και τελευταία στα φαράγγια και τις βουνοκορφές της δουλωμένης Ηπείρου άστραψε πρώτη η Ελληνική λόγχη και το φεγγοβόλημά της ήταν το πρώτο χαμόγελο της Νίκης για τους Ελεύθερους την ψυχήν Λαούς, σε στιγμές που άλλοι προσέφεραν εαυτούς εις οικειοθελή υποδούλωσιν.

Με σεβασμόν στρέφεται η σκέψις μας προς τους νεκρούς αυτούς που αποτελούν παράδειγμα φωτεινό για τις επερχόμενες γεννεές. Σ’ όλους τους τόπους της Γης και σ’ όλα τα πελάγη λευκάζουν τα τιμημένα κόκκαλα των νεκρών που έπεσαν για την Ελευθερία. Είναι οι της Ελληνικής Αρχαιότητος οι σημερινοί Λεωνίδαι.

Από της Ιεράς αυτής σκοπιάς στέλλω μήνυμα στις χαροκαμένες μάννες των παιδιών αυτών πως ο τόπος που έπεσαν αποτελεί για μας προσκύνημα. Και πολλές Ελληνίδες μάννες δεν θα ξαναϊδούν τ’ ακριβά παιδιά τους που τα κόκκαλα κι’ αυτών είναι σπαρμένα ακόμα στα αφιλόξενα Αλβανικά βουνά, σε θάλασσες και ωκεανούς, στην Αφρικανική Ήπειρο, στα τιμημένα πεδία των μαχών, στο Έλ Αλαμέιν, στο Ρίμινι, στην κοιλάδα του Πώ. Αδελφομένα μαζί με τα κόκκαλα των πολεμιστών των Άγγλων, Αμερικανών, Νεοζηλανδών, Αυστραλών, Καναδών, Νοτιοαφρικανών.

Η εντείχησις σήμερα μιας απέριττης πλάκας στον τόπο που έπεσαν 7 Άγγλοι Αλεξιπτωτιστές και πλησίον του τόπου που έπεσεν ο Ταγματάρχης DENNIS αποτελεί συμβολισμόν της ενότητος των αντιλήψεων περί Ελευθερίας Δικαίου και αυτοσεβασμού των Ελευθέρων Λαών.

Ο Τάφος των Ηρώων αυτών είναι τάφος των δικών μας Ηρώων. Ο πόνος της χαροκαμένης μάννας, πόνος δικός μας, θα οδηγεί ίσαμε ΄δώ ψηλά ευλαβείς προσκυνητάς και τα γύρω – γύρω αγριολούλουδα τα ποτισμένα με το αίμα των νεκρών τούτων πάντα θα κατατίθενται σ’ ένα ευλαβικό προσκύνημα.

Ως Πρόεδρος του Ελληνο –Αγγλο – Αμερικανικού Συνδέσμου Κοζάνης καταθέτω στον τόπο αυτό ένα απλό στεφάνι και παραδίδω την αναμνηστικήν αυτήν πλάκα με τα ονόματα των ηρώων στην αιωνιότητα.

Η μαρμάρινη πλάκα αναγράφει:

——
Σημ. lias : προσπάθησα να κρατήσω κατά το δυνατό το αυθεντικό κείμενο.
Το κείμενο που δημοσιεύτηκε σε τοπική εφημερίδα της εποχής, εμπεριέχεται στο βιβλιαράκι του Β. Π. Καραγιάννη : “Ανεβαίνοντας στον Αη – Λιά”, έκδοση ΙΝΒΑ, Κοζάνη, 1998.

Η επιτροπή του Ψηλού Αηλιά φροντίζει εδώ και δέκα περίπου χρόνια να τιμά τη μνήμη των οκτώ στρατιωτών που σκοτώθηκαν εκεί δημιουργώντας ένα μικρό βωμό και καταθέτοντας μερικά λουλούδια.
Σαν γιορτή όμως της απελευθέρωση της Κοζάνης δεν γιορτάζεται. Βλέπετε η ημέρα συμπίπτει με τον εορτασμό της επέτειο του «ΟΧΙ»…

© giapraki.com, lias (el_n_pa@yahoo.gr), Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης Κοζάνης και Δ. Χασάπης.
Απαγορεύεται η με κάθε μορφή ή τρόπο εκμετάλλευσή του από τρίτους χωρίς την προηγούμενη άδεια ενός εκ των ανωτέρω.