Το μελισσόχορτο(Melissa officinalis) -Καλλιέργεια και ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες» Σταύρου Π. Καπλάνογλου- Γεωπόνου

Το μελισσόχορτο είναι πολυετής πόα,με ανορθωμένους βλαστούς διακλαδιζόμενους, ελαφρώς τριχωτούς μήκους 30-60 εκατοστά. Η κορυφή του φυτού, κατά την διάρκεια του χειμώνα ξηραίνεται ενώ το ριζικό του σύστημα παραμένει ζωντανό. Το συναντούμε στην Ελλάδα και με τις ονομασίες Βάλσαμο λεμονιού, Βάλσαμο κεριού μέλισσας ή κοινώς βάλσαμο. Το μελισσόχορτο ανήκει στην οικογένεια της μέντας ( LABIATAE ) και είναι ενδημικό της Νοτίου Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Σήμερα καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα συναντώνται δύο υποείδη: το M. officinalis L. subsp. officinalis με οσμή λεμονιού και το M. officinalis L. subsp. altissima με βαριά και άσχημη οσμή.

Έδαφος &Προετοιμασία εδάφους

Προσαρμόζεται σε ποικίλα εδάφη, αλλά προτιμά εύρος pH 6 – 7,5 και γενικά, εδάφη που δεν «νεροκρατούν». Αναπτύσσεται καλύτερα σε γόνιμα βαθιά . Μπορεί να καλλιεργηθεί σε άργιλο-πηλώδη έως και αργιλώδη εδάφη, αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε προσχωσιγενή εδάφη Ψιλοχωμάτισμα,θα πρέπει να προηγηθεί της φύτευσης.

Θερμοκρασία

Καλλιεργείται σε εύκρατες περιοχές με μέτριες θερμοκρασίες. Αντέχει, μερικώς, στους παγετούς και προτιμά τις ηλιόλουστες θέσεις.

Πολλαπλασιασμός

Αγενής αναπαραγωγή με μοσχεύματα μαλακού ξύλου – κορυφής. Ο πολλαπλασιασμός, με σπόρο δημιουργεί ανομοιομορφία φυτικού υλικού και κατά συνέπεια, υποβάθμιση παραγωγής.

Φύτευση

Η φύτευση μπορεί να γίνει με το χέρι, αν οι εκτάσεις είναι μικρές, με φυτευτικές μηχανές,  αν έχουμε μεγάλες εκτάσεις για φύτευση. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι συνήθως 30-40cm επί της γραμμής και 70-80cm μεταξύ των γραμμών σε μονές σειρές. Ως πυκνότητα φύτευσης ορίζονται τα 3.200 – 4.000 φυτά το στρέμμα

Λίπανση

Σε περίπτωση συμβατικής καλλιέργειας, απαιτείται βασική λίπανση (50 kg/στρ) με λίπασμα σύστασης σε άζωτο-φώσφορος-κάλιο, 11-15-15.

Άρδευση

Βροχοπτώσεις ύψους 300 mm έως 1300 mm, ετησίως, είναι απαραίτητες για την καλή ανάπτυξη των φυτών. Σε περιοχές που οι βροχοπτώσεις δεν είναι αρκετές, η καλλιέργεια πρέπει να αρδεύεται. Εξαρτάται από την περιοχή καλλιέργειας (γενικά, έχει αυξημένες ανάγκες νερού). Άρδευση θα πρέπει να ακολουθήσει, οπωσδήποτε, μετά την πρώτη συγκομιδή. Σε πρακτική βάση, από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο απαιτεί 2-3 ποτίσματα ανά 20 ημέρες, σε περίπτωση ανομβρίας.

Zιζανιοκτονία

Βασική καλλιεργητική φροντίδα είναι η καταπολέμηση των ζιζανίων, Ο έλεγχος των ζιζανίων πρέπει να γίνεται, είτε με το χέρι, είτε μηχανικά, δεδομένου ότι τα όποια χημικά σκευάσματα περιέχουν διάφορα τοξικά στοιχεία, που επιβαρύνουν το τελικό παραγόμενο προϊόν το οποίο προορίζεται για φαρμακευτικούς κυρίως σκοπούς.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή γίνεται λίγο πριν την έναρξη της άνθισης, εποχή στην οποία η σύσταση των αιθέριων ελαίων βρίσκεται στην καλύτερη αναλογία. Μετά την έναρξη της άνθισης η σύσταση των αιθέριων ελαίων μεταβάλλεται και η ποιότητα υποβαθμίζεται. Μπορούν να γίνουν μέχρι τρεις συγκομιδές το χρόνο: η 1η στα τέλη Μαΐου, η 2η τέλος Ιουλίου–αρχές Αυγούστου και η 3η τέλος Σεπτεμβρίου, σε περίπτωση που οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Tον 1ο χρόνο, σε περίπτωση φθινοπωρινής φύτευσης, η στρεμματική απόδοση είναι έως 1.000 kg/στρ. νωπής βιομάζας, σε δύο συγκομιδές. Από τον 2ο χρόνο η απόδοση είναι 1.300-1.500 kg/στρ., με σχέση ξηρού και νωπού βάρους 1:3,5. Συνεπώς, η απόδοση σε ξηρή δρόγη φτάνει έως 500 kg/στρ. ετησίως. Η διάρκεια της καλλιέργειας ανέρχεται στα 6-8 χρόνια.

Αποξήρανση

Η ξήρανση απαιτεί μεγάλη προσοχή. Συνθήκες ξήρανσης υψηλών θερμοκρασιών (>35oC) και υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας μπορούν να οδηγήσουν σε πλήρη καταστροφή της συγκομιδής.

Απόσταξη

Το μελισσόχορτο κόβεται και στην συνέχεια μεταφέρεται σε κατάλληλους χώρους ξηραντηρίων και ξηραίνεται, διατηρώντας έτσι σταθερή την χημική σύσταση των πτητικών ελαίων του φυτού. Η μεταφορά του συγκομισμένου προϊόντος στο ξηραντήριο – αποστακτήριο πρέπει να γίνεται άμεσα, γιατί η έκθεση του στον ήλιο για πολύ ώρα θα οδηγήσει στην μείωση της ποιότητας και της ποσότητας των πτητικών ελαίων με εξάτμιση. Η απόσταξη γίνεται με αποστακτήρες ατμού, αμέσως μετά την συγκομιδή.

Συσκευασία – Αποθήκευση

Για καλύτερη διατήρηση των αποξηραμένων προϊόντων μελισσόχορτου και με μεγαλύτερη διάρκεια η αποθήκευση γίνεται σε σκουρόχρωμες αεροστεγείς γυάλινες συσκευασίες και σε θερμοκρασίες αποθήκευσης κάτω των 18 ˚ C. Πλαστικά υλικά συσκευασίας σε συνδυασμό με υψηλή περιεχόμενη υγρασία στο προϊόν μπορεί να προκαλέσουν μυκητιάσεις με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του προϊόντος. Τα αιθέρια έλαια μπορεί να διατίθενται, είτε χύμα, είτε συσκευασμένα σε μικρές γυάλινες συσκευασίες, είτε σε κεραμικά δοχεία, είτε σε πλαστικά φθοριούχα, καθώς και σε δοχεία με εποξική επίστρωση αλουμινίου. Η αποθήκευση του αιθέριου ελαίου του μελισσόχορτου και μέχρι αυτό να χρησιμοποιηθεί, γίνεται σε δροσερό, ξηρό χώρο. Φροντίζουμε να κλείνουμε τα υλικά συσκευασίας αεροστεγώς και να μην εκτίθενται σε θερμότητα και σε βαρέα μέταλλα. Τα σκουρόχρωμα αεροστεγή γυάλινα μπουκάλια ενδείκνυνται για την αποθήκευση των αιθέριων ελαίων.

Ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες

Έχει αντισπασμωδική, αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική του δράση και δρα ως τονωτικό του κυκλοφορικό συστήματος και της καρδιάς, έχει επίσης αντιμικροβιακή και αντιϊκή δράση. Ηρεμεί τον υπερκινητικό θυρεοειδή αδένα (ασθένεια Grave ) ,δρα πολύ αποτελεσματικά σε ασθενείς με Alzheimer ,διαθέτει ακόμη ηρεμιστική δράση, καθώς μία έρευνα έδειξε ότι μειώνει το άγχος,διώχνει μακριά κάθε μελαγχολία και στεναχώρια Το μελισσόχορτο ενδείκνυται για την θεραπεία της δυσπεψίας, της ναυτίας, της κατάθλιψης, της κεφαλαλγίας ,έχει ηρεμιστικές ιδιότητες, καταπολεμά διάφορες αλλεργίες και τα εκζέματα και αποκαθιστά την νευρική εξάντληση και είναι πολύ δραστικό για ιλίγγους και περιπτώσεις πανικού.. Καταπραΰνει τον πόνο του στομάχου, αποκαθιστά την νευρική εξάντληση και θεραπεύει τα πρώτα στάδια του κρυολογήματος και της γρίπης. Μια από τις κύριες δράσεις του είναι η καταστολή της έκκρισης μιας ορμόνης του θυρεοειδούς που προκαλεί διαταραχές υπερθυρεοειδισμού. Είναι αποτελεσματικό κατά των δαγκωμάτων από ζώα, ανακουφίζει από τα τσιμπήματα εντόμων Όμως, καλό είναι πάντα να χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Διότι σε ορισμένους ανθρώπους να υπάρχουν παρενέργειες

Παρενέργειες

Πρέπει να υπάρχουν προφυλάξεις ΟΧΙ -Έγκυες ,βρέφη ,μικρά παιδιά, άνθρωποι με ψυχιατρικό πρόβλημα ,και άνθρωποι με δουλείες που χρειάζεται προσοχή όπως οι οδηγοί μεγάλων μηχανημάτων γιατί τους προκαλεί υπνηλία .ΟΧΙ σε όσους πάσχουν από νόσο θυρεοειδούς. ΟΧΙ σε ασθενείς με νευρικά προβλήματά ,με πολύ άγχος ή σε όσους πάσχουν από κατάθλιψη. ΌΧΙ σε αλκοολικούς, που βρίσκονται σε αποτοξίνωση αλκοολούχων σκευασμάτων, που περιέχουν έλαιο μελισσόχορτου. Αντενδείκνυται στον υποθυρεοειδισμό και να είστε προσεκτικοί με τα κατασταλτικά του ΚΝΣ  (κεντρικού νευρικού συστήματος ] και τα φάρμακα του θυρεοειδούς. Μην χρησιμοποιείτε βότανα, γενικώς, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα διατροφής χωρίς τη σύμφωνη γνώμη γιατρού.