Τομάτα, ή ντομάτα (επιστ. Solanum lycopersicum – Στρύχνον το λυκοπερσικόν ) Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Τεχνολόγος Γεωπόνος

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Η ντομάτα είναι φυτό της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae) , το γένος:Στρύχνον (Solanum) , είδος: S. lycopersicum
Ζει μόνο μερικά χρόνια και συνήθως καλλιεργείται ως μονοετές φυτό.
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Το φυτό φτάνει τα 3-4 ή 5 μ. ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό βλαστό και στηρίζεται σε άλλα φυτά.
Τα φύλλα έχουν μήκος 10-25 εκ. και είναι σύνθετα, αποτελούμενα από 5-9 μικρότερα φύλλα, το καθένα μέχρι και 8 εκ. μακρύ με πριονοειδή περιφέρεια.
Τόσο ο βλαστός του φυτού όσο και τα φύλλα φέρουν τρίχωμα.
Τα λουλούδια έχουν διάμετρο 1-2 εκ., είναι κίτρινα με πέντε μυτερούς λοβούς και μεγαλώνουν σε ομάδες αποτελούμενες από 3-12.
Ο καρπός, είναι σφαιρικός ή μακρόστενος, είναι εδώδιμος, και όταν είναι ώριμος είναι ζουμερός και έχει έντονο κόκκινο χρώμα .Από βοτανικής άποψης η τομάτα είναι φρούτο (ράγα). Το βάρος της φτάνει τα 250 -350 γραμμάρια (μεγαλόκαρπη), ενώ υπάρχουν και μικρόκαρπα υβρίδια (cherry ή τοματίνια) τα οποία μπορούν να συγκομιστούν με το τσαμπί (και όχι μεμονωμένα) και έχουν βάρος 50 – 100 γραμμάρια.
Ο σπόρος της τομάτας είναι ωοειδής, πεπλατυσμένος, το χρώμα του είναι κίτρινο-καφέ χρυσαφένιο και η επιφάνειά του καλύπτεται με τριχοειδείς αποφύσεις, που του δίνουν μεταξώδη επιφάνεια. Το μέγεθος των σπόρων είναι μεικτό, διαμέτρου 3-5 mm
Το φυτό της τομάτας αναπτύσσει ευδιάκριτη κεντρική ρίζα, αρκετές δευτερεύουσες και ριζικά τριχίδια, όταν ο σπόρος σπέρνεται απευθείας στη μόνιμη θέση. Όταν, όμως η ντομάτα φυτεύεται μία ή περισσότερες φορές, η κεντρική ρίζα κόβεται, καταστρέφεται και το φυτό αρχίζει να παράγει με ευκολία πολλές δευτερεύουσες πλευρικές ρίζες, ακόμη και από το λαιμό του φυτού, γεγονός που θεωρείται πλεονέκτημα, γιατί διευκολύνει τη μεταφύτευση του φυτού, ακόμη και με γυμνή ρίζα ή μπάλα χώματος
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
–Κλίμα
Η θερμοκρασία στο σπορείο μέχρι το φύτρωμα των σπόρων και εμφάνιση των κοτυληδονόφυλλων είναι 24-27°C, ενώ σε χαμηλότερες θερμοκρασίες έχουμε καθυστέρηση του φυτρώματος, και στη συνέχεια υποβάλλονται σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, δηλαδή 18-23°C την ημέρα και 14-16°C τη νύχτα.
Η θερμοκρασία του εδάφους δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 14°C για μια καλή ανάπτυξη της ρίζας και ολόκληρου του φυτού. Η ντομάτα γενικώς αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες της τάξεως των 10-12°C και σε υψηλές μέχρι 38°C
–Έδαφος
Η ντομάτα καλλιεργείται σε σχεδόν όλους τους τύπους εδάφου,ς αλλά επιτυγχάνονται καλύτερες αποδόσεις σε εδάφη με ουδέτερο ή ελαφρά όξινο έδαφος (δηλαδή τιμές pH 6-7), καθώς το pΗ σε καλά επίπεδα λειτουργεί ως καταλύτης για την καλύτερη πρόσληψη διαφόρων θρεπτικών συστατικών από το έδαφος.
Γενικά προτιμάται το αμμοπηλώδες ή πηλοαμμώδες με υψηλό βαθμό υδατοϊκανότητας, ενώ αν ενδιαφέρει η πρωιμότητα της καλλιέργειας, θα πρέπει να επιλεγούν αμμώδη εδάφη.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
– Φύτευση
Ο πολλαπλασιασμός της ντομάτας γίνεται με το σπόρο, είτε με την προετοιμασία φυτών σε σπορείο και μεταφύτευση, που είναι η συνηθέστερη μέθοδος για καλλιέργεια ντομάτας για νωπή κατανάλωση ή με την απ’ ευθείας σπορά στο χωράφι που εφαρμόζεται περισσότερο στη ντομάτα ,που προορίζεται για βιομηχανική
-Ποικιλίες
Υπάρχουν τομάτες θερμοκηπίου (αναρριχώμενες) και υπαίθριες τομάτες (ημιαναρριχώμενες και αυτοκλαδευόμενες). Οι αναρριχώμενες και οι ημιαναρριχώμενες χρειάζονται στήριξη, η οποία γίνεται είτε με σπάγκο (σε θερμοκήπιο),είτε σε καλάμια, όταν πρόκειται για υπαίθρια καλλιέργεια. Οι αυτοκλαδευόμενες τομάτες δεν χρειάζονται στήριξη, διότι κόπτουν μόνες τους την κορυφή τους και δεν αυξάνονται προς τα πάνω.
Μερικές από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες στην Ελλάδα είναι:
Atermona- Azteca – Aegean – Amati –Belladona- Ελπίδα -Julia – Moyntain Fresh -Monte carlo -Sandin – Saint Pierre – Robin – Meteor-Ace 55f -Galli -Troy – Alma – Belladona -Primadonna – Santokan -Stella – Optima – Velocity– Cerry-Roma -Yellow Submarine κ.α.
Δείτε τις ποικιλίες: σε βιντεάκι που κάναμε και αναρτήσαμε παλιότερα με το τίτλο :
“ΤΟΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ”

Το βίντεο περιέχει πληροφορίες με τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους , όπως εικόνα ,μέγεθος , σχήμα ,βάρος ,γεύση και χρώμα του καρπού, αντοχές σε ασθένειες και τις μεταφορές,εποχή ωρίμανσης, επιβαλλόμενο κλάδεμα ή μη ,επιβαλλόμενη υποστύλωση κ.α.
– Λίπανση
Η ντομάτα είναι φυτό που απορροφά από το έδαφος μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων.
Τα απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών της τομάτας είναι το άζωτο, ο φώσφορος το κάλιο, το μαγνήσιο , το θείο , αλλά και τα ιχνοστοιχεία σίδηρος , ψευδάργυρος , μαγγάνιο , βόριο , μολυβδαίνιο και χλώριο.
Η απορρόφηση των στοιχείων και η ανάγκη για την λίπανση και το μέγεθος από το φυτό επηρεάζεται από διάφορους κλιματικούς και εδαφικούς παράγοντες.
Ένα βιολογικό λίπασμα συνήθως περιέχει το σύνολο των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων και καλό είναι να προστίθεται κατά τακτά διαστήματα συμφωνά με τις υποδείξεις των γεωπόνων.
– Άρδευση
Η άρδευση έχει πρωταρχική σημασία στην απόδοση και την παραγωγή ποιοτικών καρπών
Ο επαρκής εφοδιασμός των φυτών με νερό κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των καρπών συντελεί στην παραγωγή υψηλής ποιότητας καρπών.
Το μέγεθος του καρπού και η περιεκτικότητά του σε χυμό αυξάνεται, το χρώμα και το σχήμα του βελτιώνονται, ενώ μειώνεται το ποσοστό εμφάνισης της ξηράς κορυφής. Τα ακανόνιστα ποτίσματα συνήθως προκαλούν σχασμό των καρπών στην περιοχή γύρω από τον ποδίσκο.
Τέλος, η υπερβολική υγρασία μειώνει την οξύτητα, τα διαλυτά στερεά, τη βιταμίνη C και τις πρωτεΐνες και αυξάνει την πιθανότητα ανώμαλης εμφάνισης του κόκκινου χρώματος πάνω στον καρπό, ενώ προκαλεί σχηματισμό μαλακών καρπών.
— Κλάδεμα ντομάτας
Το κλάδεμα είναι καλλιεργητική τεχνική με την οποία επιδιώκεται η εκμετάλλευση του χώρου καλλιέργειας των φυτών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. .
Οι νέες ποικιλίες στην πλειονότητα τους είναι αυτοκλαδευόμενες και δε χρειάζεται κλάδεμα.
— Υποστύλωση ντομάτας
Η υποστύλωση είναι μια απαραίτητη καθώς βελτιώνει τις συνθήκες ανάπτυξης του φυτού και των καρπών μια και δίνεται στα φυτά καλύτερος αερισμός και φωτισμός, που μειώνει τις την εμφάνιση ασθενειών και βοηθάει στον καλύτερο εντοπισμό και συλλογή των καρπών. Επίσης διευκολύνει το κλάδεμα και την εκτέλεση καλλιεργητικών εργασιών.
– Ζιζανιοκτονία
Η καταστροφή των ζιζανίων επιτυγχάνεται με τα σκαλίσματα.
Εναλλακτικά μπορεί να καλυφθεί η γραμμή φύτευσης με πλαστικό φύλλο μαύρου χρώματος.
Η τοποθέτηση του πλαστικού φύλλου γίνεται πριν από τη μεταφύτευση των φυτών.
Στην περίπτωση αυτή, η άρδευση των φυτών γίνεται με τη στάγδην μέθοδο και οι σωλήνες άρδευσης βρίσκονται κάτω από το πλαστικό φύλλο εδαφοκάλυψης.
-Συγκομιδή
Η συγκομιδή των καρπών ξεκινάει από το στάδιο μετά την αλλαγή του χρώματος του καρπού από πράσινο σε κόκκινο, μέχρι την απόκτηση ώριμου κόκκινου χρώματος,. Η κοπή των καρπών γίνεται με το χέρι (εκτός αν η σοδειά προορίζεται για επεξεργασία του προϊόντος, οπότε γίνεται μηχανικά) και πρέπει να φέρουν τον κάλυκα και μέρος του ποδίσκου. Είναι προτιμότερο η συγκομιδή να γίνεται τις πρωινές ώρες και στη συνέχεια οι καρποί να μεταφέρονται σε σημεία με χαμηλή θερμοκρασία.
Το χρώμα του καρπού αναπτύσσεται καλύτερα όταν η θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 21 – 22°C. Θερμοκρασίες κάτω των 13°C και άνω των 24°C προκαλούν προβλήματα στο χρωματισμό.
Η συχνότητα συγκομιδής είναι 2-3 φορές την εβδομάδα, ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες. H μέση απόδοση ανά στρέμμα μπορεί να υπολογιστεί σε 3 – 4 τόνους
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Η διατροφική αξία της τομάτας είναι αναμφισβήτητη και έχει αποδειχθεί από πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες.

Θρεπτικά Συστατικά (ανά 100γρ.) Ποσότητα
Ενέργεια 18 kcal
Πρωτεΐνη 0,9 g
Λιπίδια 0,2 g
Υδατάνθρακες 3,9 g
Φυτικές Ίνες 1,2 g
Βιταμίνη C 13,7 mg
Φυλλικό Οξύ 15 μg
Καροτένιο 449 µg
Λυκοπένιο 2573µg

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Περιέχουν αντιοξειδωτικά Οι τομάτες είναι γεμάτες με λυκοπένιο, ένα φωτεινό κόκκινο καροτένιο, υπεύθυνο για το κόκκινο χρώμα της.
Το λυκοπένιο έχει μελετηθεί εκτενώς για τις αντιοξειδωτικές και τις αντικαρκινικές του ιδιότητες
Εκτός από το λυκοπένιο, οι τομάτες είναι επίσης μια εξαιρετική πηγή άλλων αντιοξειδωτικών, όπως η βιταμίνη C και η βιταμίνη Α (μέσω της συγκέντρωσης της σε καροτενοειδή, συμπεριλαμβανομένου του β-καροτένιου).
Όλες αυτές οι αντιοξειδωτικές ουσίες, κυκλοφορούν μέσω του αίματος εξουδετερώνοντας τις επικίνδυνες ελεύθερες ρίζες που μπορεί να βλάψουν τα κύτταρα και τις κυτταρικές μεμβράνες, επιδεινώνοντας τις φλεγμονές και την κατάσταση από το διαβήτη, την αρτηριοσκλήρυνση, το άσθμα και τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Επιδρά στα καρκινικά κύτταρα.
Το ισχυρό αντιοξειδωτικό λυκοπένιο που βρίσκεται στις τομάτες, προστατεύει από διάφορα είδη καρκίνου, ιδιαίτερα από τον καρκίνο του προστάτη, τον καρκίνο του τραχήλου, τον καρκίνο του στομάχου, του μαστού, του στόματος και τους καρκίνους του οισοφάγου, του φάρυγγα και του ορθού. Καταπολεμά τη χοληστερόλη.
Η υψηλή πρόσληψη προϊόντων τομάτας, μειώνει σε σημαντικά τη «κακή» χοληστερόλη στο αίμα. Τα δείγματα αίματος που ελήφθησαν μετά την μελέτη έδειξαν επίσης μια αύξηση στην ικανότητα κυκλοφορίας της LDL (καλης) χοληστερόλης Επιδρά στην υπέρταση.
Οι τομάτες είναι μια πολύ καλή πηγή καλίου και η διατροφή που είναι πλούσια σε κάλιο έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την υψηλή αρτηριακή πίεση και επομένως, τον κίνδυνο των καρδιακών παθήσεων.
Μείωση του κινδύνου εκδήλωσης καρδιακής προσβολής. Εκτός από την πρόληψη του καρκίνου, το λυκοπένιο που βρίσκεται στις τομάτες παρέχει επίσης καρδιαγγειακά οφέλη.
Ευεργετικές επιδράσεις στην όραση Οι τομάτες περιέχουν βιταμίνη Α (με τη μορφή της βήτα καροτίνης, η οποία μετατρέπεται σε βιταμίνη Α στον οργανισμό), η οποία βελτιώνει την όραση και αποτρέπει προβλήματα όρασης όπως η νυχτερινή τύφλωση και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Συμβάλλει στην υγεία του πεπτικού συστήματος
Η τομάτα είναι μια καλή πηγή φυτικών ινών, αποτρέποντας τη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα και διατηρώντας τη γενικότερη υγεία του πεπτικού συστήματος. Επίδραση στο διαβήτη
Οι τομάτες είναι μια καλή πηγή χρωμίου, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τους ασθενείς με διαβήτη να κρατάνε τα επίπεδα του σακχάρου υπό έλεγχο.
Οφέλη στην επιδερμίδα Ο χυμός τομάτας είναι γνωστός για την αντηλιακή επίδρασή του. Η τακτική κατανάλωση τομάτας εξασφαλίζει προστασία απέναντι στο ερύθημα (μια κατάσταση του δέρματος που χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα ή εξάνθημα) που προκαλείται από την ακτινοβολίες UV. Συμβολή στην υγεία των οστών
Οι τομάτες είναι μια πολύ καλή πηγή βιταμίνης Κ, η οποία συμβάλλει στην υγεία των οστών,
Η ντομάτα χρησιμοποιείται για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού , της ουροδόχου κύστης , του τραχήλου , του παχέος εντέρου και του ορθού, του στομάχου , του πνεύμονα , των ωοθηκών , του παγκρέατος και του προστάτη . Χρησιμοποιείται επίσης για την πρόληψη του διαβήτη , των ασθενειών της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων ( καρδιαγγειακές παθήσεις ), του καταρράκτη και του άσθματος .
Μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν ντομάτα για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης , της οστεοαρθρίτιδας , του κοινού κρυολογήματος , των ρίψεων και των πεπτικών διαταραχών .

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Οι ντομάτες είναι ασφαλείς όταν χρησιμοποιούνται ως τρόφιμα . Όταν καταναλώνονται υπερβολικά, ωστόσο, οι τομάτες προκαλούν ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως :
Πόνος στις αρθρώσεις Ο πόνος στις αρθρώσεις είναι συχνή παρενέργεια της υπερβολικής κατανάλωσης τομάτας. Υπερβολικές ποσότητες αυτών προκαλούν φλεγμονή και πόνους στο σώμα.
Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση Οι ντομάτες είναι πλούσιες σε κιτρικό και μηλικό οξύ.
Όταν πολλές από αυτές τις ουσίες συσσωρεύονται στο στομάχι σας, προκαλούν καούρα ή παλινδρόμηση οξέος.Δηλητηρίαση από φύλλα ντομάτας Τα φύλλα ντομάτας μπορεί να προκαλέσουν δηλητηρίαση . Τα συμπτώματα δηλητηρίασης μπορεί να περιλαμβάνουν σοβαρό ερεθισμό στο στόμα και στο λαιμό , έμετο, διάρροια , ζάλη , κεφαλαλγία , ήπιο σπασμό και θάνατο σε σοβαρές περιπτώσεις.
Διάρροια Οι ακατέργαστες ντομάτες είναι επιρρεπείς σε μόλυνση από σαλμονέλα που προκαλεί διάρροια.
Πέτρες στα νεφρά Η κατανάλωση υπερβολικής δόσης ντομάτας μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία λίθων στους νεφρούς. Δεδομένου ότι ο καρπός είναι πλούσιος σε οξαλικό και ασβέστιο,
Αλλεργικές αντιδράσεις Οι ντομάτες είναι επίσης πλούσιες σε ισταμίνες. Η κατανάλωση της ντομάτας σε ορισμένους ανθρώπους οδηγεί στην ανάπτυξη εξανθημάτων και προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις, όπως φτέρνισμα, πρήξιμο της γλώσσας, του στόματος και του προσώπου, ακόμη και ερεθισμό στο λαιμό και δύσπνοια.
Λυκοπενοδερμία -Lycopenodermia
Το λυκοπένιο είναι μια καροτενοειδής χρωστική που απαντάται σε ντομάτες, μούρα και άλλα φρούτα. Βελτιώνει την υγεία της καρδιάς και προστατεύει από τον καρδιαγγειακό καρκίνο, Όταν καταναλώνετε πάρα πολλές ντομάτες, μεγάλες ποσότητες λυκοπενίου εισέρχονται στο σώμα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αποχρωματισμό του δέρματος.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός :
Η τομάτα είναι ασφαλής για τις έγκυες και τις γυναίκες που θηλάζουν όταν χρησιμοποιούν ποσότητες που αντιστοιχούν σε λογικές μερίδες ενός φυσιολογικού ανθρώπου .
ΧΡΗΣΕΙΣ Η τομάτα καλλιεργείται τώρα σε όλο τον κόσμο και προτιμάται από πολλούς για σαλάτα, αλλά και φυσικό και συμπυκνωμένος χυμό ,τοματοπολτό , κέτσαπ,σκόνη ντομάτας ,λιαστές ντομάτες κονσέρβες , σνακ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.