Τερμισσός, Νίγδης Καππαδοκίας – Σταύρου Π. Καπλάνογλου, Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή

H Τερμισσός είναι ένα πρώην Ελληνικό οικισμός που ήταν διάσημο για τα φασόλια Dermason .

Το χωρίο Hançerli όπως λέγεται σημερα , ανήκει στον δήμο της Νίγδης της επαρχίας (νομού ) Niğde στην κεντρική Μικρά Ασία

Απέχει 9 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της επαρχίας σε υψόμετρο 1532 μετρά. Είναι ένα άπό τέσσερα χωριά, Ί λ οσούν,Μάνταλα, και την Σαζάλτζα,

που χαρακτηρίζονται σαν << βουνίσια χωριά τού Μελεντίζ >>,

Διαχρονικά ονόματα :Τερμισσός ή Τελμισσός , Τελμησός , Ντελμισσόν , Ντελμοσό , Ντελμισόν , Ντελμοσόν , Ντελμουσόκουμ. Χαντσερλί , Dulmucum , Dilmison , Termessós ή Telmessós, Hançerli köyü .

Το όνομα από την αρχαιότητα ήταν Τερμισσός ή Τελμισσός σε Τουρκικά αρχεία το βρήκαμε Termêssós στα αρχεία του 1200 μ.Χ. Dilmison στα αρχεία του 1512 μ.Χ. και Dermusun στα αρχεία του 1928 μ.Χ. .

–Τερμισσός – Termêssós

Η προέλευση του ονόματος της Τερμησσού έχει να κάνει με την αρχαία Ελληνική λέξη Τέρμα σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη τέλος .. Τέρμα < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική grc < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *térmn̥ (τέρμα, όριο) ή και ( το τέλος μιας διαδρομής )

Συγγενικές λέξεις : τερματίζω , τερματικός, τερματικό , • τερματισμός

Η λέξη έχει Πελασγικά / Δωρικά χαρακτηριστικά λόγω της κατάληξης της αποτελείται από την λέξη Τέρμα+ την κατάληξη – ισσος = Τερμησσός

Για ορισμένους η κατάληξη – Ισσος εξομοιώνεται με τις λέξεις «Άσσα» + Τέρμε» – μια ορεινή ζώνη ή ένα ψηλό ορεινό φρούριο).

*Συμφωνά και με την Τουρκική άποψη

Το όνομα μπορεί να προέρχεται από το Termessós ή Telmessós, ένα προελληνικό τοπωνύμιο που συναντάται σε πολλά μέρη της Μικράς Ασιαςας. Η αστάθεια του Ρ και του λ ( R/L ) είναι χαρακτηριστική τόσο για τα Τουρκικά όσο και για τα Ελληνικά τοπωνύμια.

– Τελμησσός

Το όνομα του χωριού αναφέρεται ως Dylmusun ή Termissos σε έναν κατάλογο αρχαιολογικών χώρων της νότιας Μικράς Ασίας των αρχών του 20ου αιώνα , ως Τελμησσός , Τελμησός , Ντελμισσόν , Ντελμοσό ,

— Dilmuson

Το χωριό ήταν γνωστό με πολλά ονόματα, πολλά από τα οποία μοιάζουν μεταξύ τους. Αναφέρεται ως Dilmuson στα επίσημα οθωμανικά αρχεία από τα έτη 1500, 1518 και 1530.

Όλα τα ονόματα που αναφέρονται είναι παραφθορά του αρχαιολινικου ονόματος Τερμισσος όνομα που επανήλθε και κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας μαζί με νεότερες παραφθορές όπως Dulmucum , Ντελμισόν , Ντελμοσόν , Ντελμουσόκουμ.

Το όνομά του αναφέρεται ως Dilmisson σε μια έκθεση του Τουρκικού Υπουργείου Εσωτερικών το 1928,αλλά ως Hançerli σε μια γεωγραφική μελέτη του 1957.

– Χαντσερλί (Hançerli köyü )

Είναι η σημερινή ονομασία

Στις αρχές του 20ου αιώνα χαρακτηρίζεται σε Τουρκικά αρχεία ελληνορθόδοξος οικισμός.

Συμφωνά με την Λογοθέτη Μερλιέ ,ή Τερμισός, που βρισκόταν ΝΔ. τής Νίγδης, ήταν είναι μεγάλο Ελληνόφωνο.χωριό μέ 2.000 ΄Ελληνες καί 150 Τούρκους,

Σε άλλη καταγραφή είδαμε Το 1920 ο πληθυσμός του χωριού να είναι 1045 Χριστιανοί και 1283 Μουσουλμάνοι .

Στην ανταλλαγή του 1924 έχουν καταγράφει 82 Ελληνικές οικογένειες με 231 κάτοικους

Το χωριό γνώρισε οικονομική άνθηση από το 1839 έως το 1870 ως κέντρο εμπορίου βαμβακιού στην Κιλικία .

Μέσα στο χωριό υπάρχουν τρεις ιστορικές βρύσες , η μία με επιγραφή στα ελληνικά και στα καραμανλικά και χρονολογία 1832.

Υπάρχουν σήμερα ορισμένες εγκαταστάσεις που είχαν σχέση με την υδρευση και άλλες χρήσεις νερου του χωρίου, κατασκευές από την εποχή το χώρο κατοικούσαν οι ΄Ελληνες

– Συντριβάνι της κεντρικής εκκλησιάς

Η βρύση τοποθετήθηκε μέσα στον ψηλό αναλημματικό τοίχο* που περιβάλλει τα νότια της εκκλησίας. Όπως και η γενική κατασκευή, χτίστηκε με λεία πέτρα. Στο εξωτερικό της βρύσης υπάρχει μεγαλύτερη οξυκόρυφη καμάρα, η οποία έχει τοξωτή κόγχη. . Η βρύση, που έχει λιτά χαρακτηριστικά σε όλες τις επιφάνειές της, βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην εσωτερική καμάρα.

* Ως αναλημματικός τοίχος ή απλά ανάλημμα στην αρχιτεκτονική και την αρχαιολογία ορίζεται τοίχος που κατασκευάζεται συνήθως σε έδαφος υπό κλίση. Από στατική άποψη η κατασκευή αναλήμματος βοηθά στην συγκράτηση του εδάφους από την διάβρωση δημιουργώντας παράλληλα ισόπεδες επιφάνειες .)

– Πλυντήριο Daggerli

Το πλυντήριο βρίσκεται ακριβώς νότια της βρύσης της εκκλησίας, . Η πέτρα που χρησιμοποιήθηκε ήταν λεία πέτρα σε διάφορα τμήματα. Το κτίριο έχει ορθογώνια κάτοψη με κατεύθυνση βορρά-νότου και έχει επίπεδη οροφή εξωτερικά. Οι προσόψεις είναι αρκετά απλές.

Η πρόσληψη νερού γινόταν από πολυάριθμες βρύσες που εκτείνονταν κατά μήκος του τοίχους. Εκτός από τη νότια πρόσοψη, και σε άλλες πλευρές διακρίνονται σειρές από κόγχες . Υπάρχει ένα πέτρινο τραπέζι στη μέση. Θεωρείται ότι το κτίριο χτίστηκε τον 20ο αιώνα.

– Συντριβάνι Daggerli

Το έργο, που είναι το μεγαλύτερο σιντριβάνι στο χωριό , συντηρεί και ρέει το νερό της πηγής. Η βρύση ειναι χτισμένη με λεία πέτρα, Έχει διαστάσεις 1 x 3,5 x 4,5 μέτρων . Δεδομένου ότι βρίσκεται στην πλαγιά μιας επικλινής γης, αυτό Βρίσκεται ανάμεσα στους εκτεινόμενους πέτρινους τοίχους. Συντριβάνι με οξυκόρυφο τόξο στο μπροστινό μέρος Έχει εντελώς απλές επιφάνειες. Δεν υπάρχει επιγραφή στο σιντριβάνι , υπάρχει κυματοειδές στόμιο στην κρήνη Οι γούρνες που εκτείνονται με τη μορφή καναλιών

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει επιγραφή, η ημερομηνία κατασκευής είναι άγνωστη.

–Κρήνη Daggerli

Η κρήνη χτίστηκε δίπλα στον τοίχο του κήπου είναι κατασκευασμένη από μικρές ακατέργαστες πέτρες

Σε ορισμένα σημεία στην πρόσοψη της βρύσης χρησιμοποιήθηκε λεία πέτρα. Υπάρχει μια μυτερή τοξωτή κόγχη χτισμένη με λείες πελεκητές πέτρες.

Υπάρχει ακόμη ένα ορθογώνιο μεταλλικό καπάκι, ένα ορθογώνιο μπολ και μια λεκάνη σε σχήμα “V”.

Η γούρνα της βρύσης εκτείνεται κάθετα στη λεκάνη και είναι διατεταγμένη για να πίνουν νερό τα ζώα. . Η ακριβής χρονολογία κατασκευής της είναι άγνωστη καθώς δεν φέρει επιγραφή, και χρονολογείται στον 19ο-20ο αιώνα. . Δεν χρησιμοποιείται σήμερα

Η Χριστιανική κοινότητα της Τερμισσού άνηκε στην Μητρόπολη Ικονίου

*- Ναοί

=–Μονή Ανάληψις

Η εκκλησία της πρώην μονής Αναλήψεως στην Τερμισσό βρίσκεται στο κέντρο του χωριού χτίστηκε το 1832.

Μετά την αναγκαστική αποχώρηση του Ελληνικού πληθυσμού το κτίριο μετατράπηκε σε τζαμί και σήμερα συνεχίζει να λειτουργεί ως τζαμί.

Το κτήριο, ήταν τρίκλιτη βασιλική .

Χτισμένο με λεία πέτρα Υπάρχουν τρεις αψίδες σε κυκλική μορφή. Η αψίδα στη μέση είναι μεγαλύτερη από αυτή στα πλάγια.

Στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας πέντε τομών με οξυκόρυφα τόξα που στηρίζονται σε κίονες. τρεις από τον νάρθηκα

Υπάρχει πρόσβαση στον ναο από διαφορετικές πόρτες . Η μεσαία από τις πόρτες είναι μεγαλύτερη από τις άλλες.

Η στέγη είναι καλυμμένη με πέτρινες πλάκες. στο εσωτερικό .

Οι κίονες που κάθονται σε τετράγωνες βάσεις έχουν συνδεδεμένα τόξα που εκτείνονται στην κατεύθυνση ανατολής-δυτικής. Μεταφέρει. Στις καμάρες υπάρχουν ενισχύσεις τοποθετημένες με κατεύθυνση βορρά-νότου.Όλες οι επιφάνειες στο εσωτερικό του κτιρίου ηταν σοβατισμένο και βαμμένο πράσινο στα κάτω και λευκό στα πάνω. προς τις αψίδες Έχουν κατασκευαστεί κόγχες που παρουσιάζουν ιδιαίτερα αισθητικά χαρακτηριστικά. Εκτός από αυτά, τα τμήματα είναι απλά. Ημικυκλικά τοξωτά παράθυρα ανοίχτηκαν στους τοίχους στις προσόψεις. Από τα νότια παράθυρα Τα 6 παράθυρα στα αριστερά είναι κλειστά. Πάνω από τον νάρθηκα στα δυτικά υπάρχουν τρία μικρά παράθυρα με τριγωνικά αετώματα. δυτικά της εκκλησίας

– Ναός του Αρχάγγελο Μιχαήλ .

Πριν από την κατασκευή αυτού του κτιρίου, η ενοριακή εκκλησία του χωριού ήταν ένας υπόσκαφος ναός αφιερωμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ .

— Συγκρότημα μοναστηρίου αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου ?

Στα βορειοανατολικά του χωριού βρίσκονται τα ερείπια της Μονής Κοίμησης της Θεοτόκου περιβάλλεται από περιμετρικό τείχος , όπου υπάρχει μια φυσική πηγή νερού

Χτίστηκε στη δυτική όψη ενός απότομου βράχου. Το μοναστήρι, που θεωρείται ότι ήταν αφιερωμένο στη Μητέρα του Θεού, ήταν ένα από τα σημαντικά θρησκευτικά κέντρα στην περιοχή της Καππαδοκίας. Στις 15 Αυγούστου γινόταν μεγάλο πανηγύρι .Σε διάφορες ιστορικές πηγές αναφέρεται ότι ήταν τόπος που προσέλκυε τους μουσουλμάνους.

Ο βασιλικός ναός βρίσκεται κοντά σε ρέμα ,υπάρχει και μονόχωρο παρεκκλήσι, επίσης κρήνη και κτίρια υπηρεσιών διαφόρων μεγεθών. .

Σήμερα οι γύρω τοίχοι είναι πεσμενοι και η ρχική είσοδος του μοναστηριού έχει καταστραφεί.

Ένα από τα κτίρια, το σιντριβάνι, είναι σε σχετική καλή κατάσταση και η

η παροχή νερού από την πηγή σχετικώς καλή.

Το πάνω μέρος της πρόσοψης της κρήνης από το οποίο ρέει έχει γκρεμιστεί. Βόρεια υπάρχει ένα παρεκκλήσι που πιστεύεται ότι χτίστηκε πριν από την κύρια εκκλησία της μονή, με κατεύθυνση ανατολή-δύση

Μόνο ένα τμήμα του δυτικού και βόρειου τοίχου του παρεκκλησίου βρίσκεται ορθιο . Η αρχική είσοδος του παρεκκλησίου, πιστευτέ ότι βρισκόταν στα νότια.

Στα ανατολικά του παρεκκλησίου υπάρχει ημικυκλική κατασκευή α μια αψίδα.

Ο σωζόμενος ναός όπου είναι το παρεκκλήσι είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες έτσι τουλάχιστον φαίνεται στα ερείπια στους τοίχους.

Ο ναός, που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της μονής και χρησιμεύει ως καθολικό, χωρίζεται ανατολικά-δυτικά.

Η ακριβής κατασκευή του κτιρίου, για το οποίο δεν εντοπίστηκε καμία επιγραφή, η ιστορία του είναι άγνωστη.

Ο ναός, που έχει τρίκλιτη βασιλική κάτοψη, μοιάζει με στοά στα ανατολικά. Διαθέτει νάρθηκα.

Ο ναός εισέρχεται από τρεις πόρτες στο τμήμα της στοάς.

Τα τείχη του υπέστησαν έντονες μεγάλες ζημιές.

Υπάρχει μια πλάγια αψίδα. Η κύρια αψίδα και οι πλαϊνές αψίδες που διακρίνονται στην ανατολική πρόσοψη του κτηρίου Επιπλέον, υπάρχουν στενότερες αψίδες στο βόρειο και νότιο άκρο της ανατολικής πρόσοψης από τις άλλες. Οι πλευρικές αυτές αψίδες, που έχουν ημικυκλική κάτοψη, έχουν τομή στο εσωτερικό του ναού. Δεν υπάρχουν ισοδύναμα. Μια άλλη διακόσμηση είναι η πλούσια λιθοδομή που παρατηρείται στις εξωτερικές όψεις και τους πεσσούς. Οι χώροι που αποτελούν τους χώρους εξυπηρέτησης της μονής βρίσκονται στην ανατολική και δυτική πλευρά του μοναστηριακού συγκροτήματος.

Ήταν από ότι φαίνεται και από τα γραπτά του Κυρίλλου, Μητροπολίτη Ικονίου στις αρχές του 19ου αιώνα το Μοναστήρι ήταν αφιερωμένο στην Παναγιά.

Δεν έχουμε πληροφορίες για την παροχή της παιδείας στον οικισμό της Τερμισσού η παρουσία της Μητρόπολης Ικονίου είναι σχεδόν βέβαιο ότι θε παρεχοταν τουλάχιστον στοιχειωδώς , η Ελληνική παιδεία .

Αλλωστε η γλώσσα ήταν Ελληνική με το χαρακτηριστικό Καππαδοκικο ιδίωμα

Τα αλλά 3 Χριστιανικά χωριά Ίλοσούν, τά Μάνταλα καί ή Σαζάλτσα που βρισκόταν κοντά στην Τερμισσό ήταν Τουρκόφωνα και για αυτά και Τερμισσείς για να συνεννοούνται χρησιμοποιούσαν τα Τουρκικά

Το χωριό είναι γνωστό για την ποικιλία φασολιών Dermason, Τα φασόλια ορίζονται ως «λευκό χρώμα, με κάπως παχουλό αλλά επίπεδο σχήμα, η μία άκρη ευθεία και η άλλη άκρη στρογγυλεμένη, και γενικά μεγάλο σε μέγεθος»

Στην ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 , οι Χριστιανοί του χωριού στάλθηκαν στην Ελλάδα ενώ 176 Μουσουλμάνοι από την Καστοριά και τη Χρούπιστα (Άργος Ορεστικό ) της Ελλάδας εγκαταστάθηκαν στο χωριό .

Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός στο χωρίο Hançerli όπως λέγεται σήμερα υποδιπλασιάστηκε

Και ενώ το 2000 κατοικούσαν 346 άτομα το 2022 ήταν 237 κάτοικοι