Τα προάστια της Σμύρνης – Σταύρου Π. Καπλάνογλου

1. Σκάλα της Μενεμένης
Ξεκινώντας από τη βόρεια ακτή του κόλπου της Σμύρνης συναντάμε τη Σκάλα της Μενεμένης, το μικρό λιμάνι που συνέδεε τη Μενεμένη με τη Σμύρνη.
Λίγα χιλιόμετρα από τη Σκάλα βρισκόταν η Μενεμένη με περίπου 5300 Έλληνες και συνολικό πληθυσμό 12500 κατοίκων. Στην αγορά της συγκεντρώνονταν τα προϊόντα από τα 45 χωριά της περιοχής.
*************************************************************
2, Κορδελιό (Περαία)- Καρσιγιακά
ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Ανατολικότερα από την Σκάλα της Μενεμένης και σε απόσταση περίπου 20 χλμ. επί της προς Καραμπά σιδηροδρομικής γραμμή  βρίσκεται το Κορδελιό σχεδόν απέναντι   της Σμύρνης (βορειοδυτικά) .
,Έως το 1874 στη θέση υπήρχαν μόνο λίγες αγροικίες, αλλά η ανάπτυξή του ήταν ραγδαία.
Έτσι στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, στο Κορδελιό κατοικούσαν στην πλειονότητά τους πλούσιοι Σμυρναίοι
Η συγκοινωνία με τη Σμύρνη γινόταν με σιδηρόδρομο και μικρά ατμόπλοια. Ο σιδηρόδρομος περνούσε από τους σταθμούς Χαλκά Βουνάρ και Αγία Τριάδα πριν φτάσει στο Κορδελιό σε 28 λεπτά (απόσταση 11 χιλιόμετρα).
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Κατά την οθωμανική κατάκτηση και μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, το μέρος αυτό ήταν ένας κάμπος με ελάχιστες αγροικίες,τμήμα των γαιών της οικογένειας Καραοσμάνογλου.
Μετά τα Ορλωφικά, στην περιοχή αυτή είχαν εγκατασταθεί λίγες οικογένειες προσφύγων από την Πελοπόννησο, που αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα του οικισμού του Κορδελιού.
Η ανάπτυξη του Κορδελιού άρχισε μετά το 1865, όταν εγκαινιάστηκε η σιδηροδρομική γραμμή Σμύρνης – Κασαμπά
Το Κορδελιό αναπτύχθηκε σταδιακά στη διάρκεια του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα
, Στις αρχές του 20ού αιώνα είχε περίπου 5.000 κατοίκους.
Το Κορδελιό ήταν , είχε γίνει ένα από τα πιο πολυπληθή προάστια της Σμύρνης με πληθυσμό 30000 κατοίκους  το 1922.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
To Κορδελιό   που λεγόταν και Περαία, ή  Πέρα Μεριά, και οι Τούρκοι το αποκαλούσαν  Καρσιγιάκα (Karşıyaka )
Το Κορδελιό πήρε το όνομα του από τη γειτονική μονή Κορδολέοντος του Σιπύλου και ήταν επίσης γνωστό με το τουρκικό Καρσιγιακά.  Karşıyaka σημαίνει «από την άλλη πλευρά».
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Το Κορδελιό χωριζόταν σε τέσσερις συνοικίες: Αλλάμπεη, Κορδελιό, Παπά Σκάλα και Τομάζου, ενώ ανατολικότερα τα Πετρωτά και η Αγία Τριάδα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως περίχωρα του Κορδελιού.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Το Κορδελιό διέθετε ελληνορθόδοξη κοινότητα με δύο ενορίες: την Αγία Άννα και τον Άγιο Ιωάννη.
Οι εκκλησίες ήταν οκτώ, εκ των οποίων οι πέντε ήταν ελληνορθόδοξες, οι δύο αρμενικές γρηγοριανές και μία ήταν καθολική.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Υπήρχαν στο Κορδελιό οκτώ σχολεία, Τα Ελληνικά σχολεία ήταν : Η αστική σχολή αρρένων και θηλέων εξατάξιος, του Αγίου Ιωάννη και το σχολείο Αντωνιάδου.
Υπήρχαν ακόμη ένα οθωμανικό και τρία ευρωπαϊκά   σχολεία.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Έλληνες κάτοικοι του Κορδελιού διέθεταν δύο φιλεκπαιδευτικές αδελφότητες, την «Πρόοδο» και τον «Αγαθάγγελο», μία λέσχη που διοργάνωνε θεατρικές παραστάσεις, έναν μουσικό όμιλο, το Γυμναστικό και Μουσικό Σύλλογο, τον Πατριωτικό Σύλλογο και δύο αθλητικούς συλλόγους: τον «Κόπανο» και τον «Αίαντα».
ΤΟΠΟΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΜΥΡΝΙΟΥΣ
Το Κορδελιό υπήρξε τόπος αναψυχής και βόλτας για τους Σμυρνιούς.
Τα καφενεία «Βενιζέλου», «Βένους», «Εθνικής Αμύνης». «Ολύμπια», «Το Σκρά», «Μισέλ», τα ζαχαροπλαστεία Αλή Ριζά και Γούναρη ήταν τα πιο γνωστά, όπως και το ξενοδοχείο «Ολύμπια».
Η άνθηση του προαστίου αυτού επέτρεψε την ίδρυση μιας δεύτερης ναυτιλιακής εταιρείας το 1880 και μιας τρίτης το 1884, που εκτελούσαν το ίδιο δρομολόγιο στον κόλπο της Σμύρνης. Το τρένο της γραμμής Σμύρνη – Κασαμπάς σταματούσε από τότε και στο εξής τακτικά στο Κορδελιό. Ταυτόχρονα, κατασκευάστηκε ένας παραθαλάσσιος καρόδρομος, που άρχιζε από την προκυμαία της Σμύρνης.
******************************************************************
3. Μπαϊρακλί – Bayraklı  Ναύλοχον , Παλιά Σμύρνη
Το Μπαϊρακλί αποτελούσε προάστιο της Σμύρνης που βρισκόταν  σε απόσταση 6 χλμ ΒΑ. αυτής επί της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης – Μενεμένης και πριν από τους σταθμούς Αγίας Τριάδας και Κορδελιού. στις πλαγιές του Σιπύλου.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Το 1853 υπήρχαν 700 οικογένειες Ελλήνων περίπου δηλαδή 4200 κάτοικοι. οι οποίοι έφτασαν το 1882 να είναι 20000. Ο Κοντογιάννης το 1920 καταγράφει πληθυσμό 15000 κατοίκων από τους οποίους τα 2/3 είναι Έλληνες
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Ο όρος “Παλιά Σμύρνη” χρησιμοποιείται για να περιγράψει την πόλη αυτή της Προϊστορικής από το 2000 π.Χ..και της Αρχαϊκής Περιόδου  ,εως τον 4ο αιώνα π.Χ που ο Μ Αλέξανδρος την μετέφερε στον Πάγο.
Χρησιμοποιούσαν την λέξη Σμύρνη αλλά και την λέξη  Ναύλοχον λόγω των πλοίων και του ελλιμενισμού τους (ναύλοχος: -ον,’’ ὁ τὰς ναῦς ὑποδεχόμενος τόπος,’’ σταθμός πλοίων, λιμήν)
Η σύγχρονη ονομασία προέρχεται από την  λέξη Μπαϊράκι τουρκικά (bayrak)  και αυτή εκ παραφθοράς εκ της περσικής: Μπαϊράκ (= Σημαία), που σημαίνει μικρό λάβαρο, ή σημαία μικρή.
ΑΡΧΑΙA ΙΣΤΟΡΙΑ
Περιγράφοντας την ιστορία της Σμύρνης γράψαμε ότι έχει δημιουργηθεί πριν από 8500 χρόνια.
Η πρώτη εγκατάσταση ήταν στο Yeşilova Höyük και στο γειτονικό Yassıtepe  του Μπουρνόβα
Η δεύτερη εγκατάσταση και πρώτος οργανωμένος οικισμός που έφθασε μέχρι την ακτή του κόλπου της Σμύρνης, δημιουργήθηκε αρχικά στην κορυφή του όρους Yamanlar, στα βορειοανατολικά του εσωτερικού κόλπου. Στην συνέχεια επεκτάθηκε στην κοιλάδα που δημιουργήθηκε από τα φερτά υλικά που έφεραν τα ρέματα που καταλήγουν στη θάλασσα κατά μήκος της ακτογραμμής,
Ο οικισμός αυτός αργότερα θα αποτελέσει και  τον πυρήνα της τρίτης εγκατάσταση της «Παλαιάς Σμύρνης» ιδρύθηκε στις πλαγιές του ίδιου βουνού, σε ένα λόφο (τότε μια μικρή χερσόνησος που συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα από ένα μικρό ισθμό) στην σημερινή συνοικία του Μπαϊρακλί (Bayraklı.).
Ο οικισμός του Μπαϊρακλί θεωρείται ότι έλαβε την μεγαλύτερη έκταση του στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ.
Η θέση του Μπαϊρακλί είχε τον έλεγχο της γύρω περιοχής , και ήταν ασφαλής γιατί η περιοχή του γειτονικού Βουρνόβα καλυπτόταν από νερά.
Ωστόσο, τον 13ο αιώνα π.Χ., οι εισβολές από τα Βαλκάνια και οι αποκαλούμενοι λαοί της θάλασσας κατέστρεψαν την Τροία VII και η Κεντρική και Δυτική Μ. Ασία ανάμεσα τους και η Σμύρνη..
Ο πρώτος γνωστός οργανωμένος οικισμός στη Σμύρνη βρισκόταν στο σύγχρονο Μπαϊρακλί, στη βόρεια πλευρά του κόλπου της Σμύρνης και αρκετά χιλιόμετρα βόρεια από το σύγχρονο κέντρο της πόλης. Σε εκείνον τον οικισμό βρισκόταν η πόλη της αρχαίας Σμύρνης από την Εποχή του Σιδήρου μέχρι την ύστερη Αρχαϊκή περίοδο
Στην αυγή της καταγεγραμμένης ιστορίας της Σμύρνης, (που ακολουθεί το 8ο αιώνα π.Χ.)ο Παυσανίας μιλά για «ένα λιμάνι που ονομάζεται με το όνομα του Τάνταλου και ένας τάφος του δεν είναι καθόλου ασαφής», που αντιστοιχεί στην περιοχή της πόλης και τα οποία έχουν τοποθετηθεί προσωρινά μέχρι σήμερα.
Ο όρος “Παλιά Σμύρνη” χρησιμοποιείται για να περιγράψει την πόλη της Αρχαϊκής Περιόδου που βρίσκεται στο Tepekule, Bayraklı, για να κάνει μια διάκριση με την νέα πόλη της Σμύρνης που ξαναχτίστηκε από τον Μ. Αλέξανδρο αργότερα στις πλαγιές του Πάγου (σημερινή «Παλαιά Σμύρνη» )
Ο οικισμός του Μπαϊρακλί άρχισε να εγκαταλείπεται περίπου στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και παράλληλα το κύριο αστικό κέντρο της αρχαίας πόλης μετακινήθηκε στη τοποθεσία του κέντρου της σύγχρονης Σμύρνης, κάτω από το οποίο βρίσκονται τα ερείπια της μετά-αρχαϊκής πόλης
Ανατολικά του Μπαϊρακλί  αμέσως μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
έγιναν αρχαιολογικές ανασκαφές από τον διευθυντή της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, Τζων Κουκ, και τον καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Αγκύρας, Ακουργκάλ, που έληξαν το 1951 και από τις οποίες και αποκαλύφθηκε ο αρχαιότερος θεωρούμενος μέχρι τότε  οικισμός της Σμύρνης που χρονολογείται από το 3000 π.Χ. μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ. όπου και κτίσθηκε η Σμύρνη επί εποχής Μ. Αλεξάνδρου στη θέση που βρίσκεται αυτή σήμερα.
********************************************************
4. Δήμος Μπουρνόβα
O.Δήημος Μπουρνόβα & (Με Μπουρνόβα ,Κουκλουτζάς,  Μπουνάρβασι και το Ναρλήκιοϊ )Ο δήμος Μπουρνόβα εκτός τον κεντρικό οικισμό περιλάμβανε 3 ακόμη οικισμούς τον Κουκλουτζάς, το Μπουνάρβασι και το Ναρλήκιοϊ. Στη διοίκηση Βουρνόβα ανήκαν και τα τουρκικά χωριά Σικλάρι (3000 κάτοικοι), Ναλντουκιόι και Καβάκια Ντερές.
————————————————————————————–
Α. Μπουρνόβας Bonavre Πρινόβαρις
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Ο Μπουρνόβας (Bornova στα τουρκικά) είναι προάστιο της Σμύρνης στις νοτιοδυτικές πλαγιές της οροσειράς του Σιπύλου και βρίσκεται στα βορειοανατολικά της πόλης σε απόσταση περίπου 6 χλμ.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, οι κάτοικοι ήταν 3.000 με 4.000, ενώ τη δεκαετία του 1870 ήταν 6.000 με 8.000, σύμφωνα με τις διάφορες πηγές. Όλο το 19ο αιώνα, οι περισσότεροι κάτοικοι του Μπουρνόβα ήταν Έλληνες Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο πληθυσμός του ήταν περίπου 15.000, από τους οποίους οι μισοί ήταν Έλληνες,5 οι 5.000 μουσουλμάνοι, οι 2.000 Αρμένιοι και Εβραίοι και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (κυρίως Άγγλοι).6
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Μπουρνόβας λεγόταν “Μπιρουναμπάντ Για την προέλευση του ονόματος “Μπιρουναμπάντ” υπάρχουν αρκετές θεωρίες, η μία πως προέρχεται από τον περσικό όρο “Μπιρούν” ο οποίος σημαίνει “εξωτερικός, έξω” και την κατάληξη “-αμπάντ” η οποία συναντάται και σε άλλες πόλεις του Ισλαμικού Κόσμου (π.χ. Ισλαμαμπάντ), ενώ μια άλλη υποστηρίζει ότι το όνομα “Μπιρουναμπάντ” αποτελεί παραφθορά του Βυζαντινού ονόματος του οικισμού ο οποίος ήταν “Πρινόβαρις”. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει πως η ονομασία του προέρχεται από τις Τουρκικές λέξεις burun και ova πού σημαίνουν το άκρο (μύτη) της πεδιάδας.
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Ο παλιός οικισμός του Μπουρνόβα χωριζόταν σε τρεις συνοικίες (Χαβούζα, Σταθμός και Αγορά).
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Στο τέλος του 19ο αιώνα, στο Μπουρνόβα υπήρχαν τρεις ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες, δύο καθολικές, μία προτεσταντική, μία αρμενική, δύο συναγωγές και δύο τζαμιά.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Από το 1856 λειτουργούσε το κοινοτικό σχολείο Αρρένων του Β. Παπαδάκη. υπήρχαν στον Μπουρνόβα ένα τουρκικό κρατικό σχολείο, τρία δημοτικά (ένα αρρεναγωγείο, ένα παρθεναγωγείο και ένα νηπιαγωγείο) της ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας, διάφορα ελληνικά ιδιωτικά σχολεία και τέσσερα άλλα ξένα σχολεία.
Στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, η ελληνική κοινότητα του Μπουρνόβα διέθετε τρία σχολεία (ένα αρρεναγωγείο, ένα παρθεναγωγείο και ένα νηπιαγωγείο), τρεις εκκλησίες και τρία αθλητικά σωματεία
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
Από τον Μπουρνόβα ξεκίνησαν όλες οι αθλητικές δραστηριότητες στη Σμύρνη και ήταν το κέντρο του Αθλητισμού της πόλης. Είχε κατασκευαστεί και στάδιο πριν το 1900 και σε αυτό γίνονταν τα πρώτα χρόνια οι Πανιώνιοι Αγώνες. Επίσης, πριν το 1900 είχε τρεις αθλητικούς συλλόγους: τον Ορφέα, τον Ερμή και τον αγγλικό ΑΟ Μπουρνόβα
Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΙΚΗ ΖΩΗ
Ο Μπουρνόβας αναπτύχθηκε σταδιακά από τις αρχές του 18ου αιώνα· στη διάρκειά του, ο πληθυσμός αυξήθηκε και το χωριό γέμισε με καινούρια σπίτια. Τότε άρχισαν να εγκαθίστανται και οι πρώτοι Ευρωπαίοι έμποροι από τη Σμύρνη σε θερινές οικίες
Η κοινωνική ζωή των κατοίκων είχε ως κέντρο την Αγγλική Λέσχη και τα πέντε καφενεία Ελλήνων).
Στο τέλος του 19ου αιώνα, απέκτησε ένα θέατρο και λέσχες, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα έναν κινηματογράφο
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Βασική απασχόληση η Γεωργία. Υπήρχαν πολλές  καλλιέργειες  στον κάμπο με αμπέλια (κυρίως ποικιλία σουλτανίνα), συκιές, αμυγδαλιές και διάφορα οπωροφόρα δέντρα (ροδακινιές, ροδιές, απιδιές κ.ά.). Σε μερικά χωράφια υπήρχαν και διπλές καλλιέργειες: το χειμώνα τα έσπερναν με σιτάρι, κριθάρι και καπνό και το καλοκαίρι φύτευαν ντομάτες και καλοκαιρινά λαχανικά.3
Στον Μπουρνόβα υπήρχε και σκάλα (αποβάθρα) μέχρι το 1865
ΔΙΩΞΕΙΣ
Στις 27 Αυγούστου 1922 ο Μπουρνόβας λεηλατήθηκε από τους τσέτες, ενώ σκοτώθηκαν και πολλοί κάτοικοί του
——————————————————————————————–
Β. Κουκλουτζάς,Altındağ (Kokluca)
, το 1813 λειτουργούσε στον Κουκλουτζά ένα μικρό ελληνικό τυπογραφείο.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Βρισκόταν Ανατολικά της Σμύρνης σε απόσταση 5 χλμ από το κέντρο , που ανήκε στον δήμο του  Μπουρνόβα .Η περιοχή, κάποτε καλυμμένη με κήπους . Οι παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής μένουν στην πλαγιά του λόφου
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Πριν την καταστροφή της Σμύρνης στην περιοχή ζούσαν πολλοί Έλληνες, οι οποίοι ήταν απόγονοι μεταναστών από τα Κύθηρα και την Πελοπόννησο που κατέφυγαν εκεί μετά τα Ορλωφικά.
Ο οικισμός κατά καιρούς από το 1770 κατοικείτο από ένα αριθμό ανθρώπων που κυμαινόταν ανάμεσα στους 1000 – 5000 Έλληνες
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το πρώτο όνομα του οικισμού στην αρχαιότητα ήταν Οπαίον ακόμη και Κορυφάσιον
Το όνομα Κουκλουτζάς σημαίνει μυρωμένο βουνό,εύοσμο,επί ΒυζαντΊου το όνομα ήταν Κουκουλός  (Kokluca ) Η,η ονομασία αυτή άλλαξε σε Κουκουλουζέ .Σήμερα λέγεται Αλτιν νταγκ Η τουρκική λέξη Altindag σημαίνει το χρυσό βουνό και πιστεύεται ότι το έδωσαν οι Τούρκοι κάτοικοι, όταν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή θεωρήθηκε ότι οι ντόπιοι Έλληνες και οι στρατιώτες είχαν θάψει εκεί θησαυρούς κατά την αναχώρηση τους
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Οι εκκλησίες τους ήταν Απόστολου Πέτρου και Παύλου,(1765 )Παρεκκλήσι Αγίου Ιωάννη, του Αι Γιώργη του Κρίνου,και η Αγία Αναστασία
ΠΑΙΔΕΙΑ
Είχε διώροφο σχολείο με δημοτικό αρρένων και θηλέων  ξεχωριστά και νηπιαγωγείο  118 μαθητές.
Το 813 λειτούργησε Ελληνικό τυπογραφείο με το όνομα ”Ερμής”
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Ήταν γεωργοί και Μαουνιέρηδες .Έβγαζαν καπνά, σταφύλια,κρασί ελιές μήλα ,αχλάδια,σύκα ,μουριές, και  έκτρεφαν  και μεταξοσκώληκες
ΔΙΩΞΕΙΣ
27/8/ -1/9/1922  νέοι του χωρίου αντιστάθηκαν στους Τούρκους προκειμένου να διαφύγουν οι συμπολίτες τους με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν όλοι
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι Έλληνες της συνοικίας κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα και κάποιοι εξ αυτών εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη όπου δημιούργησαν τη συνοικία Εύοσμος-Νέος Κουκλουτζάς…
———————————————————————————————
Γ. Μπουνάρβασι
Το Μπουνάρβασι, το Κεφαλόβρυσο των λογίων, (στις πλαγιές του Ολύμπου) είχε πληθυσμό 1200 κατοίκων από τους οποίους οι μισοί περίπου Έλληνες. Άλλη πηγή όμως αναφέρει πληθυσμό 3000 κατοίκων και 2500 Έλληνες.
—————————————————————————————-
Δ. Ναρλήκιοϊ. Norlecui (Ναρλήκιοϊ)
Το Το Ναρλήκιοϊ («χωριό των ροδιών»), μισή ώρα από το Βουρνόβα, είχε πληθυσμό 500 κατοίκων, από τους οποίους 350 Έλληνες, ή σύμφωνα με άλλη πηγή 700

***********************************************************
5.Ο Βουτζάς, –  Μπουτζάς  Buça, Buja
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Ο Βουτζάς, βορειοανατολικά της Σμύρνης,Είναι χτισμένος 9 χλμ. apo thn Σμύρνη, στο δυτικό άκρο του Ιωνικού Ολύμπου (το Νιφ νταγ των Τούρκων, για τους Έλληνες το βουνό του Νύφιου – του Νυμφαίου .βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας της Άγιας Άννας, δηλαδή του ποταμού Μέλητος, αριστερά από τσι Καμάρες, τα αρχαία επιβλητικά υδραγωγεία της Σμύρνης.
Το  1872 ο Μπουτζάς συνδέθηκε σιδηροδρομικώς με τη Σμύρνη. Τα τρένα έφταναν με πυκνά δρομολόγια από την Πούντα μέχρι το σταθμό του Παραδείσου  απ’ όπου ξεκινούσε η διακλάδωση για το χωριό. Η σύνδεση συνέβαλε καθοριστικά στην  ανάπτυξη της περιοχής
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ειχε 10000 κατοίκους σχεδόν όλοι Έλληνες
πλην λίγων οικογενειών Τούρκων πλουσίων και στρατιωτικών, ελαχίστων Αρμενίων εμπόρων και πολλών Λεβαντίνων (Γάλλων, Ιταλών, Ολλανδών κι Εγγλέζων – 120 φραγκόσπιτα όλα κι όλα). Το καλοκαίρι βέβαια ο πληθυσμός έφτανε τις 20.000,
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Για την ονομασία Μπουτζάς οι απόψεις διίστανται .
Κείμενα του 13ου  αιώνα .,όταν οι αυτοκράτορες της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης και Θεόδωρος Λάσκαρις έδρευαν στο Νύμφαιο και στη Σμύρνη, αναφέρουν συχνά την τοποθεσία της Κόγχης, που βρισκόταν κοντά στη Σμύρνη και τη βασιλική οδό. Η Κόγχη μετά την τουρκική κατάκτηση το 15ο  αιώνα . μεταφράστηκε ακριβώς σε Μπουτζάκ (τουρκ. Bucak: γωνιά, κόχη),
Τον  το 19ο αι. αιώνα για τον εξαρχαϊσμό ελληνικών και ξένων τοπωνυμίων, ο Σμυρναίος λόγιος Ικέσιος Λάτρης βάφτισε το χωριό Γωνία, δηλαδή κόγχη
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Ο πρώτος οικιστικός πυρήνας του Μπουτζά ήταν τα Τσερκέζικα κι ο Απάνω Μαχαλάς, γύρω από την εκκλησιά του Άη-Γιάννη του Απάνω, μετά το 1770, με την εισροή Ελλήνων εποίκων από το Μοριά και τα νησιά, σχηματίστηκαν κι οι άλλοι μαχαλάδες του χωριού: ο λουλουδάτος Κάτου Μαχαλάς, τα Χατζήδικα ή Χιώτικα, το ρομαντικό Παραδείσο, το απομακρυσμένο Ποντικοχώρι ή ο ασήμαντος Τουρκομαχαλάς
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Μητρόπολη Σμύρνης και είχε τρεις ορθόδοξες εκκλησίες, του Άη-Γιάννη του Απάνω, του Άη-Γιάννη του Κάτω και της Βαγγελίστρας.
Ο Άης Γιάννης ο Απάνω ή ο Φανιστής χτίστηκε το 1796 από τον τότε μητροπολίτη Σμύρνης Γρηγόριο, τον μετέπειτα εθνομάρτυρα πατριάρχη, που κρεμάστηκε από τους Τούρκους το 1821. Γιόρταζε το Γενέθλιο του Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, με τριήμερο λαμπρό πανηγύρι. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1854 και σωζόταν ημιερειπωμένος ως το 1961.
Ο Άης Γιάννης ο Κάτω, που λεγόταν και Αποκεφαλιστής, γιόρταζε στις 29 Αυγούστου. Η πολύ παλιά και μικρή εκκλησία ανακαινίστηκε το 1865, αλλά δεν σώζεται πια. Η Βαγγελίστρα χτίστηκε στο κέντρο του Κάτω Μαχαλά το 1903 και παραδόξως πανηγύριζε της Κοιμήσεως, το Δεκαπενταύγουστο.
Υπήρχαν και δυο λεβαντίνικες εκκλησιές, ο καθολικός Άης Γιάννης ο Βαφτιστής (1840) και οι Άγιοι Πάντες των Προτεσταντών (1866), που σώζονται σε άριστη κατάσταση και λειτουργούν ακόμη
ΠΑΙΔΕΙΑ
Η ελληνική κοινότητα συντηρούσε εξατάξιο αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο που  είχε ιδρύσει τη θρησκευτική αδελφότητα «Άγιοι Απόστολοι».
Στο προάστιο λειτουργούσε λαμπρή Αστική Σχολή Αρρένων (1873), Παρθεναγωγείο (ιδρυμένο πριν από το 1870), δυο νηπιαγωγεία, τέσσερα ιδιωτικά και μια νυχτερινή σχολή για ενήλικες (1908). Το σύνολο των μαθητών ξεπερνούσε τους 800. Τα σχολειά συντηρούνταν από τα έσοδα των τριών εκκλησιών ή από δωρεές και λειτουργούσαν υπό τη γενική φροντίδα των σωματείων «Αναγέννησις» (ιδρύθηκε το 1873), «Πνευματική Ανάπτυξις» (1903) και «Άγ. Απόστολοι» (1905).
Λειτουργούσαν επίσης και τέσσερα ξένα σχολεία,
ΤΟΠΟΙ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΜΟΥ
Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα χωριά-προάστια της Σμύρνης ήταν ο καταπράσινος Μπουτζάς, ονομαστός για το καλό κλίμα, και για τις ωραίες επαύλεις του. H  περιοχή πολύ εύφορη, ήταν   κατάλληλη για παραθερισμό και υγιεινή διαβίωση.
Ετσι o Βουτζάς υπήρξε τόπος παραθερισμού για Άγγλους (με λέσχη και ιπποδρόμιο), αλλά και για τους Σμυρνιούς οι οποίοι έκαναν εκδρομές στο Τέπεζι, Καραγάτς, Καγκιόλ, στον Παράδεισο
Οι Λεβαντίνοι της Σμύρνης άρχισαν να χρησιμοποιούν τον Μπουτζά ως παραθεριστικό κέντρο από το 17ο αιώνα . λόγω του υγιεινού κλίματος. Εγγλέζοι έμποροι εμφανίζονται εδώ από τα τέλη του 18ου αιώνα , και κοντά σ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν πολλοί εξέχοντες Έλληνες Σμυρνιοί, από τις σπουδαιότερες οικογένειες της πόλης. Χτίστηκαν σταδιακά εκατοντάδες  επαύλεις κι εξοχικές κατοικίες, οι οποίες γύρω στα 1900 έδιναν στο σμυρναίικο προάστιο τον αέρα εξελιγμένης ευρωπαϊκής κωμοπόλεως κι όχι αγροτικού χωριού, παρόλο που τέτοιος ήταν κατά βάση ο Μπουτζάς. Μερικές βίλες ήταν πολυτελέστατες – παλάτια σωστά – με εντυπωσιακούς κήπους, σιντριβάνια, αγάλματα κλπ.
Ανάμεσα στους διάσημους επισκέπτες ήταν και  ο λόρδος Βύρων που χάραξε το όνομά του. στο υδραγωγείο,
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Πέρα από την απασχόληση των κατοίκων για την εξυπηρέτηση των ξένων οι κάτοικοι του ασχολούνταν και  με την γεωργία, καλλιεργώντας ελιές , αμπέλια ( σταφίδα και σταφύλια  ).καπνά , σύκα, σταφίδα και σταφύλια καλλιεργούσαν κάθε λογής λαχανικά
Η κτηνοτροφία ήταν λίγο αναπτυγμένη στην περιοχή. Εκτρέφονταν κυρίως γαλακτοφόρες αγελάδες
ΔΙΩΞΕΙΣ
Ο Μπουτζάς, ως γνωστόν, καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 1922.
Στις 31 Αυγούστου μπήκαν οι πρώτοι Τούρκοι τσέτες.
Στις φρικτές μέρες που ακολούθησαν, έγιναν σφαγές, λεηλασίες, διαρπαγές και κάθε είδους αγριότητες εις βάρος όλων των Χριστιανών Εκατοντάδες άνδρες σύρθηκαν αιχμάλωτοι στα βάθη της Ανατολής και χάθηκαν με τρόπο βασανιστικό.
Χιλιάδες πανικόβλητοι κάτοικοι κατέβηκαν στη Σμύρνη, που τη θεωρούσαν ασφαλή.
Εκεί, τους περίμεναν χειρότερα βάσανα, ώσπου να μπαρκάρουν στα καράβια της σωτηρίας.
Στο τέλος του Σεπτέμβρη του ’22 δεν είχε απομείνει πια Ρωμιός στον Μπουτζά, εκτός ελαχίστων με ξένη υπηκοότητα.