Τα Κοτύωρα του Πόντου & το Τσάμπασι – Σταύρου Π.. Καπλάνογλου

Τα Κοτύωρα είναι η παλαιότερη Ελληνική ονομασία πόλης που βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, δυτικά της Κερασούντος.

Το σημερινό της όνομα είναι Ordu (Ορντού

).Η πόλη είναι χτισμένη στα παράλια του Εύξεινου Πόντου, στις υπώρειες του όρους Μπόζτεπε και δίπλα από τον ποταμό Μελάνθιο, που ρέει Aνατολικά της πόλης.

Το Ordu ή Altınordu είναι μια πόλη-λιμάνι , ιστορικά γνωστή και ως Cotyora ήKotyora ( ποντιακά : Κοτύωρα )

Βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας,Ανατολικά Κοτυώρων βρίσκεται η Τραπεζούντα στα 177 χλμ, δυτικά βρίσκεται η Αμισός 148 χλμ , η Πάφρα 200 χλμ, η Σινώπη 304 . η Κωνσταντινούπολη 881χλμ ,Νότια η Άγκυρα 559 χλμ Διοικητικά,μέχρι την Ανταλλαγή, η πόλη ήταν πρωτεύουσα επαρχίας που υπαγόταν στο νομό Τραπεζούντας Και διατηρούσε έξι δήμους, στους οποίους υπάγονταν 309 χωριά με 120.000 κατοίκους. Από αυτούς, οι μισοί περίπου ήταν Έλληνες,οι περισσότεροι από τους οποίους χάθηκαν στα χρόνια των διωγμών και της Γενοκτονίας.

Οι κάτοικοι όταν ήρθαν στην Ελλάδα το 1922 ονόμαζαν τον εαυτό τους <<,Όρντουλίσα >>η γυναίκα και . «Όρντουλης» ήταν οάντρας.έτσι συστηνόταν μεταξύ τους οι πρόσφυγες για να διευκρινίσουν την περιοχή καταγωγής).

Κατά τον Παπαμιχαλόπουλο, ο πληθυσμός της πόλης στις αρχές του 20ου αιώνα . έφτανε τους10.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 5.500ήταν Έλληνες, οι 2.500 Τούρκοι και οι υπόλοιποι Αρμένιοι

.Άλλοι για τις του 20ου αιώνα τα Κοτύωρα γράφουν ότι είχε περίπου 12.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 6.000 ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι Τούρκοι κι Αρμένιοι.Το1917 ο πληθυσμός τους φτάνει τις 17.000 εκ των οποίων οι 7.000 ήταν Έλληνες.Τα Ελληνικά Κοτύωρα στα μέσα του 19ου αιώνα είχαν δύο κύριες συνοικίες,

1. Της Υπαπαντής(τη Παναΐας ή το Πέραν μαχαλάν), στους πρόποδες του όρους Μπόζτεπε, στη δυτική είσοδο της πόλης

Η συνοικία της Υπαπαντής είχε τα πιο εντυπωσιακά σπίτια, αφού εκεί έμεναν οι εύπορες οικογένειες της πόλης. Προς τα τέλη του 19ου αιώνα, κάτοικοι των χωριών της Χαλδίας ίδρυσαν και άλλη συνοικία στα Κοτύωρα, του Αγίου Νικολάου.Η πόλη απέκτησε ρυμοτομία και καλούς δρόμους στρωμένους με λευκή πέτρα

.2. Του Αγίου Γεωργίου(τη Τσαϊρί τη μαχαλάν), που ήταν ανατολικά,κοντά στην αγορά.

3.Του Αγίου Νικολάου,Αργότερα,μετά το 1870, δημιουργήθηκε και η τρίτη συνοικία του Αγίου Νικολάου, από κατοίκους χωριών που μετεγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Την δημιούργησαν . κάτοικοι των χωριών της Χαλδίας.

Ολη η πόλη απέκτησε ρυμοτομία και καλούς δρόμους στρωμένους με λευκή πέτρα.

Οι τρεις Ελληνικές συνοικίες των Κοτυώρων βρίσκονταν στην παραλιακή ζώνη, ενώ η Τουρκική και η Αρμενική ήταν πιο κεντρικά.

Ο (Ξενοφώντην αναφέρει:–«Πόλιν Ελληνίδα Σινωπέωναποικίαν» και άλλοι ότι ήταν τους προϊστορικούς χρόνους η << Λαζική«Katana» >>

– Κύτωρος

,Στην Ιλιάδα του Ομήρου αναφέρεται ως Κύτωρος,

–Κοτύωρα

Το όνομα Κοτύωρα προέρχεται από τον βασιλιά της Παφλαγονίας Κότυο και την ώρα(φρούριο)

.Η κατ’αλλους από τον Κότυο, Θράκα βασιλιά της αρχαιότητας και τη λέξη – ώρα, Κάτυο+ώρα = Κατύωρα

Κοτύωρα την αναφέρει ο Ξενοφώντας στην Κύρου Ανάβασιν, προσθέτοντας ότι τα Κοτύωρα ήταν αποικία της Σινώπης, απόλυτα εξαρτημένη από τη Μητρόπολη κι ότι οι Κοτυωρίτες πλήρωναν φόρο υποτέλειας στους Σινωπείς, οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να αποστέλλουν έναν αρμοστή τους στην πόλη και να την προστατεύουν.

–«Πόλιν Ελληνίδα Σινωπέων αποικίαν»Απότα αρχαία χρόνια η ιστορία της ενδιαφέρουσα με τον Ξενοφώντα να την αναφέρει ως «πόλιν Ελληνίδα Σινωπέων αποικίαν»

– ΗΛαζική «Katana» ?

Κατά την Τουρκική άποψη τα Κοτύωρα το αρχικό όνομα της πόλης είναι μια κληρονομιά των ιθαγενών Κολχών . Το όνομα φέρεται να αποτελείται επίσης από μια παλιά λαζική λέξη για την αγγειοπλαστική(«Koto», παρόμοια με το Μινγκρελιανό«Koto», τη γεωργιανή «Kotani» και τη Λαζική«Katana») και ένα κοινό καρτβελικό επίθημαπου δηλώνει ότι ανήκεις («Uri»).

Στα Ζαν(γνωστά και ως Κολχικά) Κοτύωρα σημαίνειτόπος κατασκευής αγγείων

– Ordu

Η σύγχρονη ονομασία Ordu που σημαίνει«στρατόπεδο στρατού ή στρατός » στα Οθωμανικά Τουρκικά υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επειδή ένα φυλάκιο του στρατού βρισκόταν κοντά στη σημερινή πόλη.

Τα Κοτύωρα αναφέρονται σε γραπτές ιστορικές πηγές από τους Στράβωνα, Αρριανό, Διόδωρο,πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεο κ.α., ε

–Ίδρυση από τους Μιλήσιους

Τον 8ο αιώνα π.Χ., η Cotyora (Κοτύωρα) ιδρύθηκε από τους Μιλήσιους ως μία από μια σειρά αποικιών κατά μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας

.–Αποικία Σινωπίων

Οι Διόδωρος Σικελιώτης γράφουν ότι ήταν αποικία των Σινώπιων .

–Πέρσες

Τα Κοτύωρα, όπως και οι υπόλοιπες πόλεις του Πόντου στην αρχαιότητα, αποτελούσαν μια ανεξάρτητη δημοκρατική πολιτεία πριν από τους χρόνους της κυριαρχίας των Περσών.

Την ανεξαρτησία τους διατήρησαν και αργότερα, ως την ίδρυση του βασιλείου του Πόντου.–Αναφορά από τον Ξενοφώντα ΗΑνάβασις του Ξενοφώντα αναφέρει ότι οι Δέκα Χιλιάδες ξεκουράστηκαν εκεί για 45 ημέρες πριν ξεκινήσουν για το σπίτ ιτους.

Στα Κοτύωρα παρέμειναν επί 45 μέρες οι Μύριοι του Ξενοφώντα πριν αποπλεύσουν για τη Σινώπη και στη συνέχεια για την Ελλάδα.

Από τα Κοτύωρα, όπου παρέμειναν εκεί οι Μύριοι επί 45 ημέρες μετά από πολλές κακουχίες επιβιβάστηκαν σε πλοία και απέπλευσαν για Σινώπη και από εκεί επέστρεψαν στην Ελλάδα.

Σημειώνεται ότι κατά την περίφημη εκείνη κάθοδο των Μυρίων οι Κοτυωρίτες όχι μόνο δεν δέχθηκαν να φιλοξενήσουν αυτούς στις οικίες τους αλλά τους αρνήθηκαν και την αγορά τροφίμων. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση ο Ξενοφών διέταξε τη βίαιη κατάληψη οικιών καθώς και την δια της βίας προμήθεια τροφίμων και από τα πέριξ χωριά. Η εχθρική αυτή εκδήλωση των κατοίκων ήταν αποτέλεσμα των εισηγήσεων του αρμοστή της πόλης και όχι τόσο αυθόρμητη. Τελικά προσήλθαν πρέσβεις της Σινώπης και αφού στην αρχή απείλησαν πόλεμο στη συνέχεια επήλθε συμφιλίωση και έτσι οι Κοτυωρίτες παρείχαν κάθε διευκόλυνση στους μυρίου

Κατά τον 2οαιώνα μ.Χ. τα Κοτύωρα αναφέρονται από τον Αρριανό ως μικρή κώμη Το αναφέρει και ο Στράβων. Ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρόνους έπαψε ν΄ αναφέρεται πλέον

.– Μιθριδάτης

Με την ίδρυση του Βασιλείου του Πόντου, από τους Μιθριδάτες, υποτάχθηκε σ΄ αυτό

–Φαρνάκης

Κατά την εποχή του Φαρνάκη Α΄ (185-170 π.Χ.) η πόλη των Κοτυώρων υπέπεσε σε κατάσταση μικρού αλιευτικού οικισμού

Και τα Κοτύωρα έγινε συνοικισμός της Κερασούντας

. –Αρριανός

Αρριανός, στον Περίπλου της Ευξινής Θάλασσας(131 Κ.Χ.), το περιγράφει ως χωριό «και όχιμεγάλο».

-Ρωμαίιοι

Μετά το 63 π.Χ. ο Πομπήιος εγκατέστησε εδώ μερικές αλιευτικές οικογένειες για τιςανάγκες των ρωμαϊκών λεγεώνων.Ε

-Αναφορά στη εγκυκλοπαίδεια Σούδα

Η σούδα α ανέφερε ότι ονομαζόταν και Cytora(Κύτωρα).

–Βυζάντιο

Στα Βυζαντινά χρόνια η πόλη περνάει σε πλήρηαφάνεια, γεγονός που αποδεικνύει ότιήταν πλέον ένας οικισμός δίχως ιδιαίτερη σημασία.

– Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Ιδιαίτερα σημαντική παρουσία, ενώ το 1204 υπάγονται στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

.– Σελτζούκοι Τούρκο

ιΣτη συνέχεια των Σελτζούκων Τούρκων το 1214και 1228

– Hacıemiroğulları Beylik

Του Hacıemiroğulları Beylik το 1346.

– Οθωμανοί

Το1454 περιέρχονται στην κυριαρχία του Σουλεϊμάν, ο οποίος παρέδωσε την πόλη στον Πορθητή, το 1461.Να σημειωθεί πως διερχόμενος ο Πορθητής παρατήρησε πως οι Έλληνες κάτοικοί της εγκατέλειψαν την πόλη τους και έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις, αφού προηγουμένως έκαψαν τα σπίτια τους για να μην τα χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι.

Τότε διέταξε την εκ θεμελίων καταστροφή της για να εξαφανιστεί κάθε ίχνος της.

Στη συνέχεια πέρασε στην κυριαρχία των Οθωμανών το 1461 μαζί με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας .

Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές η λέξη Ορντου που καθιερώθηκε σαν ονομασία της πολύς από τους Οθωμανούς προέρχεται από το ότι η πόλη χρησιμοποιήθηκε ως τόπος συγκέντρωσης των στρατευμάτων του Μωάμεθ Β΄, πριν από την τελική επίθεση εναντίον της Τραπεζούντας

.– Bayramlı

Η σύγχρονη πόλη ιδρύθηκε από τους Οθωμανούς ως Bayramlı κοντά στο Eskipazar ως στρατιωτικό φυλάκιο 5 km (3 μίλια) δυτικά του Ordu.

– 17ο-18οαιώνα

Κατά τον 17ο-18ο αιώνα που άρχισε να αναπτύσσεται η ναυτιλία στον Εύξεινο Πόντο, άρχισε παράλληλα ν΄ αναπτύσσεται και η νέα πόλη, παρακείμενα της αρχαίας, και να ακμάζει εμπορικά. Κύρια προϊόντα της νέας πόλης ήταν αραβόσιτος, φασόλια,καρύδια, δέρματα, γαλακτοκομικά και ξυλεία

–

Γύρωστα 1770 χριστιανικές οικογένειες απότην Αργυρούπολη, τα χωριά Κορόξενα, Γαργάαινα, Δέσμενα, Κασσιόπη κ.ά.,εγκαταστάθηκαν σε τοποθεσία ΝΔ των Κοτυώρων και σε απόσταση μίας ώρας απόαυτά

Συγκεκριμένα Έλληνες από τα Xαλδαϊκά χωριά Κορόνιξα, Γαργάενα, και Δέσμενα,και τα Κερασουντιακά Κασσιόπη και Έσπιε,γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα., εγκαταστάθηκαν λίγα χλμ ΝΑ των Κοτυώρων, κοντά στο σημερινό χωριό Μπαϊραμλί.

Εκεί έζησαν περί τα 60 με 65 χρόνια και αργότερα εγκαταστάθηκαν στην Ορντού όπου μετ’ ολίγον ήρθαν να προστεθούν σ’ αυτούς και κάτοικοι της Τραπεζούντας υπό τον φόβο πιθανού εξισλαμισμού τους.

– 1869 Ενοποίηση συνοικιών

Το1869, το όνομα της πόλης άλλαξε σε Ordu και ενώθηκε με τις συνοικίες Bolaman , Perşembe ,Ulubey , Hansamana (Gölköy ) και Aybastı .

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η πόλη ήταν περισσότερο από το ήμισυ Χριστιανική (Ελληνική και Αρμενική)και ήταν γνωστή για τα Ελληνικά σχολεία της. Κατά τους νεότερους χρόνους, η ακμή της πόλης συνέπεσε με την εσωτερική μετανάστευση και τις μετακινήσεις των πληθυσμών του Πόντου, από τους κατοίκους της ενδοχώρας της Χαλδίας. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. Και τις δύο πρώτες του 20ού τα Κοτύωρα καθίστανται οικονομικό κέντρο της περιοχής και της ενδοχώρας και φιλοξενούν όσους Έλληνες από τα χωριά της περιοχής θέλουν να εγκατασταθούν σε αυτήν. Έτσι σταδιακά οι Έλληνες παίρνουν στα χέρια τους την παραγωγή και το εμπόριο της πόλης, αποκτούν οικονομική ευρωστία,αναπτύσσονται κοινωνικά και δημιουργούν μια αξιοθαύμαστη αστική κοινότητα.

–Μητρόπολη

Εκκλησιαστικά τα Κοτύωρα αποτελούσαν έδρα της επαρχίας Νεοκαισαρείας–Εκκλησίες

1. Υπαπαντής

Βρισκόταν στην συνοικία Πέραν Ο ναός της Υπαπαντής υπάρχει και σήμερα

– Αγίου Γεωργίου

Του Αγίου Γεωργίου βρισκόταν στη συνοικία Τσαϊρί τη μαχαλάν.

Σήμερα βρίσκεται κεντρικά στην πόλη σώζεται η εκκλησία και λειτουργεί σήμερα ως κρατική θεατρική σκηνή, Devlet Tiyatro Sahnesi

– Αγίου Νικολάου

Η εκκλησία αυτή κτίστηκε αργότερα από τις 2 προηγουμενες μετά το 1870, στην τρίτη ομώνυμη συνοικία του Αγίου Νικολάου που είχε δημιουργηθεί τελευταία

Στη συνοικία του Αγίου Νικολάου βρισκόταν η Καρυπίδειος Σχολή, που ιδρύθηκε με χρήματα του Χατζή Χαράλαμπου Καρυπίδη, που καταγόταν από την περιοχή του Τσάμπαση. Το κτιρο αυτό χρησιμοποιείται και σήμερα σαν δημοτικό σχολείο.

Στις αρχές του 20ού αιώνα λειτουργούσαν εκεί 9τάξιο Γυμνάσιο ( Ψωμειάδειος Σχολή ),ημιγυμνάσιο με 350 μαθητές. 4τάξιο δημοτικό σχολείο με 150 μαθητές, , νηπιαγωγείο ( Καρυπίδειος Σχολή ) και παρθεναγωγείο.150 μαθητριες

– Η Καρυπίδειος Σχολή

Η Καρυπίδειος Σχολή ήταν δημοτικό σχολείο αρρένων και βρισκόταν στη συνοικία του Αγίου Νικολάου. Χτίστηκε το χρησιμοποιήθηκε το κτίριο από το 1878 ή το 1895 με δαπάνες του ευεργέτη Χατζή Χαράλαμπου Καρυπίδη, και είχε τέσσερις τάξεις Δημοτικού όπου φοιτούσαν πάνω από 200 μαθητές.

Η Καρυπίδειος Σχολή, λειτουργεί σήμερα ως δημοτικό σχολείο.

– Το Πολυκάρπειον Παρθεναγωγείο

Το Πολυκάρπειον Παρθεναγωγείο Κοτυώρων ιδρύθηκε το 1912 από τον μητροπολίτη Νεοκαισάρειας και Κοτυώρων Πολύκαρπο. Είχε πέντε τάξεις και φοιτούσαν περίπου 200 μαθήτριες.

– Αστική Ψωμιάδειος Σχολή Κοτυώρων,

Επίσης, στην συνοικία της Υπαπαντής βρισκόταν η Αστική Ψωμιάδειος Σχολή Κοτυώρων, η οποία χτίστηκε τα έτη 1870-73 με δαπάνες του ευεργέτη Κώστα Σ. Ψωμιάδη και λειτουργούσε ως ημιγυμνάσιο και ήταν από τα πιο σημαντικά εκπαιδευτήρια στον Πόντο. Στις αρχές του 19ου αι. η σχολή παρείχε τα φώτα της ελληνικής παιδείας σε 350 μαθητές, αριθμός που μεγάλωσε τα επόμενα χρόνια. Το 1913 οι μαθητές της Ψωμιαδείου Σχολής ίδρυσαν τον πρώτο μαθητικό σύλλογο στον Πόντο.

Κοινωνικη ζωή

Επίσης, από τις αρχές του 20ού αιώνα στην κοινωνία των Κοτυώρων άρχισαν να ιδρύονται οι πρώτοι σύλλογοι με φιλολογική και εν γένει πνευματική δράση, όπως ο Σύλλογος Αναγέννησις, γεγονός που πιστοποιούσε την παρουσία της αστικής τάξης στην κοινωνία των Κοτυώρων και την έκφραση πνευματικών και πολιτιστικών ανησυχιών.

Από το 1908 άρχισαν να ανεβαίνουν από ερασιτέχνες ηθοποιούς διάφορα ελληνικά θεατρικά έργα σε αίθουσα της Ψωμιαδείου Σχολής, ενώ το 1912 ανοίγουν τον πρώτο ιδιωτικό κινηματογράφο, στο παλιό κοινοτικό σχολείο της ενορίας του Αγίου Γεωργίου.

Ο κινηματογράφος Μακρίδη ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1912

Από τα Κοτύωρα ήταν η καταγωγή του Στέλιου Καζαντζίδη.ενος από τους μεγαλύτερους Ελληνόφωνες τραγουδιστές του 20ου αιώνα

Γεννήθηκε στις 29 Αυγούστου 1931 στη Νέα Ιωνία Αττικής και ήταν γιος του Χαράλαμπου Καζαντζίδη με καταγωγή από τα Κοτύωρα (σημ. Ορντού) του Πόντου και της Γεσθημανής (Χατζίδαινας) με καταγωγή από την Αλάγια της Παμφυλίας (Ν.Δ. Μικρά Ασία.) Ο πατέρας του υπήρξε χτίστης στο επάγγελμα και στα χρόνια της κατοχής οργανώθηκε στις τάξεις του ΕΛΑΣ και δούλεψε για την Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ). Στα χρόνια του εμφυλίου (1947) δολοφονήθηκε από παρακρατικούς

Ο Στέλιου Καζαντζίδης έφυγε από την ζωή το 2001.

Τα κυριότερα προϊόντα που παρήγαγε και εξήγαγε ήταν το καλαμπόκι, τα φασόλια, τα φουντούκια, τα καρύδια, το δέρμα, το μαλλί, το λινάρι, τα αβγά το βούτυρο και η ξυλεία.

Η ενδοχώρα ήταν εύφορη και από το λιμάνι της πόλης εξάγονταν προς την Ευρώπη, την Αίγυπτο και την Αραβία πολλά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.

Το Ordu είναι μια από τις επαρχίες όπου τα φουντούκια καλλιεργούνται περισσότερο

– Τα παρχάρια τι ήταν ?

Το παρχάρ’ ήταν ορεινός οικισμός.

Η λέξη προέρχεται από την πρόθεση παρά και το ουσιαστικό χωρίον και σημαίνει την περιοχή κοντά στο χωριό. Σ

τα παρχάρια μετέβαιναν οι κτηνοτροφικές οικογένειες το καλοκαίρι, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τις ευνοϊκές για την εκτροφή των κοπαδιών τους συνθήκες.

Η παρχαρωμάνα, με τις βοηθούς της, τις ρωμάνες διέμεναν σε καλύβες, οι οποίες όλες μαζί συγκροτούσαν έναν κτηνοτροφικού χαρακτήρα οικισμό. Αυτή η μετακίνηση των κτηνοτρόφων ήταν επιβεβλημένη και γινόταν ανελλιπώς κάθε χρόνο, καθώς στο βουνό οι συνθήκες για την εκτροφή των κοπαδιών ήταν ιδανικές.

Δεν ήταν ωστόσο λίγες οι περιπτώσεις που αστικές οικογένειες. Και κάτι τέτοιο ήταν κανονας για την πόλη των Κατυωρων

–Τα Παρχάρια των Κοτυώρων

Το κλίμα στην περιοχή των Κοτυώρων είναι εύκρατο με μόνιμη την παρουσία βροχών.

Το καλοκαίρια υπήρχε πολλή υγρασία, σε βαθμό που το κλίμα του καλοκαιριού να θεωρείται ανθυγιεινό, μια και το πρόβλημα εκείνη την εποχή ήταν η ελονοσία. που σε περιοχές μεγάλης υγρασία θέριζε.

Έτσι σε ολόκληρη την Ελλαδα αλλά και τις παραλιακές πόλεις του Πόντου

όλοι αναζητούσαν το καλοκαίρι που κυκλοφορούσαν κουνούπια που ήταν ο φορεας μεταδωσης της ,οροπέδια, ( παρχάρια,)οπου οι συνθήκες περιοριζαν την εμφάνιση τους. όπου το κλίμα ήταν υγιεινό.

Οι αστοί Κοτυωρίτες είχαν εξοχικές κατοικίες σε διάφορες ορεινές τοποθεσίες γύρω από την πόλη, όπως Κετσίκιοϊ, Άεν Κωνσταντίνον, Μποζούκ-καλέ, Ατζίσουγιου, Τάπιες, Τζιβίλ, Μελέτιρμαν, με κορυφαίο όμως παραθεριστικό οικισμό το Τσάμπασι.

–Το Τσάμπασι και το ξακουστό τραγούδι

Ο οικισμός του Τσάμπασι ήταν ένα μείγμα παραθεριστικού οικισμού και εμπορικού κέντρου, αφού πολλοί επαγγελματίες της πόλης των Κοτυώρων μετέφεραν τις δραστηριότητές τους στην αγορά του Τσάμπασι. Τα καταστήματα λειτουργούσαν καθημερινά από τις αρχές Ιουνίου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Στο Τσάμπασι υπήρχαν τρεις συνοικίες, της Υπαπαντής, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου, όπως ακριβώς στην παραθαλάσσια πόλη της Ορντού – Κοτυώρων.

Παραδοσιακό τραγούδι σε ρυθμό ομάλ’, που αναφέρεται στη μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε το 1913 τον θερινό οικισμό Τσάμπασι όπου μετακόμιζαν κτηνοτρόφοι αλλά και αστοί της πόλεως των Κοτυώρων (Οrdu) τους θερινούς μήνες.

Το Τσάμπασι που αναφέρεται το τραγούδι ήταν ένα Ποντιακό χωριό στην επαρχία των Κατύωρων ή Ορντου σήμερα είναι μια μικρή κωμόπολη 4431 κατοίκων (απογραφή 2009)

Στους ιστορικούς χάρτες αναγράφεται και ως Τσάμπαση .

Τα Κοτύωρα τα αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα καθώς και ο Ξενοφών

Το μικρό αλλά πανέμορφο Τσάμπασι βρισκόταν σε ένα οροπέδιο (παρχαρ’) σε υψόμετρο 2000 μέτρων, 45 χιλιόμετρα από τα Κοτύωρα, Δυτικά της Κερασούντας.

Την εποχή των Ελλήνων του Πόντου ήταν ο τόπος παραθερισμού των κατοίκων των Κοτυώρων (Οrdu) , ήταν πανέμορφο ,τα σπίτια ήταν ξύλινα και διώροφα και στα χωράφια υπήρχαν ορυζώνες αλλά και πολλές φουντουκιές .Καταπράσινος τόπος με πολλά νερά υπήρχαν καταρράκτες και καθαρός αέρας στην κυριολεξία ένα παραμυθένιο τοπίο

Το Τσάμπασι είναι το παρχάρι του Ορντού κατέφευγαν το καλοκαίρι οι κάτοικοι του Ορντού για να αποφύγουν το υγρό και αποπνικτικό κλίμα του., εκτός από τους πολύ φτωχούς .

Το 1913 με αφορμή μια μεγάλη πυρκαϊά κάηκαν τα περισσότερα σπίτια της πόλης, όπως μας πληροφορεί ο Ξενοφών Άκογλους (Ξένος Ξενίτας) στα “Λαογραφικά Κοτυώρων”, και αυτό το θρήνο μας περιγράφει το περίφημο τραγούδι

Η “πυρκαϊά”, πιθανότατα, ήταν εμπρησμός. Το επιβεβαιώνει έμμεσα ο Γερμανός πρεσβευτής Κούλμαν, ο οποίος ανέφερε σε έκθεση του “…Μέχρι τώρα (1916) δολοφονήθηκαν 250 αντάρτες. Αιχμαλώτους δεν κρατούν (οι Νεότουρκοι). Πέντε χωριά πυρπολήθηκαν…”.

*** Στα Ποντιακά το Τσάμπασιν

— Εκάεν και το Τσάμπασιν, και επέμναν τα τουβάρε, κι έρουξαν σο γουρτάρεμαν, τη Ορτούς τα παλληκάρε

— Κεν εκάεν κι εμανίεν, τ’ Ορτούς το παρχάρ’ Και ν’ εκεί τιδέν και επέμνεν, μονάχον σαχτάρ!

Εκάεν και το Τσάμπασιν, Γιαβρούμ τιδέν και επέμνεν,ρασά και λειβαδότοπα, άλλον χορτάρ και φέρνε.

— Κεν εκάεν κι εμανίεν, τ’ Ορτούς το παρχάρ’Και ν’ εκεί τιδέν και επέμνεν, μονάχον σαχτάρ!

Τρανόν γιαγκούν σο Τσάμπασιν, σπίτε κι θα απομένε. Μικροί τρανοί, φτωχοί ζεγκίν, όλ’ καθούνταν και κλαίνε.

— Βάι έκαεν κι εμανίεν, τ’ Ορτούς το παρχάρ’Και ν’ εκεί τιδέν και επέμνεν, μονάχον σαχτάρ!

— Κλαίν’ τα πουλόπα τη θεού, κλαίν’ τα πεγαδομάτε,

κλαίει το Τσαμλούκ, το Καρακιόλ, κλαίν’ τ’ έμορφα τ’ ελάτε.Βάι έκαεν κι εμανίεν, τ’ Ορτούς το παρχάρ’

Και ν’ εκεί τιδέν και επέμνεν, μονάχον σαχτάρ!

***Στα νέα Ελληνικά το Τσάμπασι

Κάηκε και το Τσάμπασιν κι έμειναν μόνο οι τοίχοι αμάν αγάπη μου κι έμειναν μόνο οι τοίχοι ωχ ωχ αμάν.

Και ρίχτηκαν να σώσουν τα παλικάρια του Ορντού αμάν αγάπη μου

— Μεγάλη φωτιά στο Τσάμπασιν Δεν θα μείνουν σπίτια αμάν αγάπη μου Δεν θα μείνουν σπίτια . Μεγάλοι μικροί φτωχοί και πλούσιοι Όλοι κάθονται και κλαίνε αμάν αγάπη μου

-2- Κλαίνε τα πουλιά . Κλαίνε οι πηγές Κλαίει το Τσαμλίκ, το Καρακιόλ Κλαίνε τα όμορφα έλατα .

— Κάηκε και το Τσιάμπασιν Και έμειναν οι τοίχοι.

Και έμειναν οι τοίχοι ωχ ωχ αμάν Κάηκε και καταστράφηκε το παρχάρι του Ορντού κι εκεί δεν έμεινε τίποτα μονάχα στάχτη.

Τα σημερινά Κοτύωρα, Ορντού, σύμφωνα με τη σύγχρονη ονομασία, εικάζεται πως έχουν χτιστεί στην ίδια ή σε παρακείμενη με την αρχαία πόλη τοποθεσία, πράγμα που επιβεβαιώνουν και τα ευρήματα που έφεραν στο φως αρχαιολογικές ανασκαφές. Ο Παπαμιχαλόπουλος αναφέρει ότι στα Κοτύωρα, το 19ο αι., βρέθηκε άγαλμα ανδρός που παραπέμπει στο θεό Ερμή.

*Ο Κωνσταντίνος Ν. Παπαμιχαλόπουλος (1852- 1923) ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός της νεώτερης Ελλάδας που είχε θητεύσει ως υπουργός Παιδείας. Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ

«Περιήγησις εις τον Πόντο», Αθήναι 1903, εκ των τυπογραφείων του κράτους

Το 2016, αρχαιολόγος ανακάλυψε ένα μαρμάρινο άγαλμα της Κυβέλης .

Το 2018, στον ίδιο χώρο, ανακάλυψαν και γλυπτά του Πάνα και του Διονύσου .

Το 2021, οι αρχαιολόγοι παραπονέθηκαν επειδή ένα λατομείο πέτρας χρησιμοποίησε δυναμίτη καταστρέφοντας μερικούς από τους βραχώδεις τάφους.

Το 2016, αρχαιολόγος ανακάλυψε ένα μαρμάρινο άγαλμα της Κυβέλης . Το 2018, στον ίδιο χώρο, ανακάλυψαν και γλυπτά του Πάνα και του Διονύσου . [14] Το 2021, οι αρχαιολόγοι παραπονέθηκαν επειδή ένα λατομείο πέτρας χρησιμοποίησε δυναμίτη καταστρέφοντας μερικούς από τους βραχώδεις τάφους.

– Το Ακρωτήρι Ιάσονας

Το Ακρωτήρι Ιάσονα ( Cape Jason ) είναι ένας αρχαιολογικός χώρος και μια μικρή χερσόνησος με θέα στη θάλασσα. Το όνομά του προέρχεται από τον Μυθολογικό ηγέτη Ιάσονα των Αργοναυτών .

είναι ένα ακρωτήριο που βρίσκεται στα χωριά Çaytepe / Çaka (επίσημα Aziziye ), στην περιοχή Perşembe (πρώην Ordu Vona).(Βορειοανατολικές ακτές της Μ. Ασίας )

Το ακρωτήριο Ιάσονας θυμίζει την αρχαιότητα, όταν ένας ναός του Ιάσονα βρισκόταν στην άκρη της θάλασσας, προστατεύοντας τους ναυτικούς των ύπουλων νερών της Μαύρης Θάλασσας . Ερείπια του λιμανιού είναι διάσπαρτα στην περιοχή

–Η εκκλησιά στο ακρωτήρι του Ιάσωνα

Μια εκκλησία βρίσκεται στο ακρωτήρι. Ιάσων Χτίστηκε το 1868 από Έλληνες που ζούσαν στην περιοχή, κατά μήκος μιας από τις πιο γραφικές τοποθεσίες στην ακτογραμμή της Μαύρης Θάλασσας μεταξύ Φασδιανης (Fatsa) και Κοτυώρων ( Ordu ) είναι η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του ν Άγιου Νικόλαο του Ιάσωνα

Η τοποθεσία πήρε το όνομά της από τον Ιάσονα που έδεσε το σκάφος του (την Αργώ) εδώ, μαζί με τους Αργοναύτες του στο ταξίδι τους για να βρουν το Χρυσόμαλλο Δέρας.

Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε το 1869. Πιστεύεται ότι είναι χτισμένη στα ερείπια παλαιότερου ναού. Η εκκλησία ήταν ερειπωμένη μόλις πριν από λίγα χρόνια χωρίς στέγη και γενικά ερειπωμένη. Αλλά ανακαινίσθηκε πρόσφατα .

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1910, και κυρίως κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων, εμφανίστηκαν τα πρώτα σύννεφα στη ζωή των Ελλήνων της πόλης.

Η θέσπιση της υποχρεωτικής στράτευσης και τα τάγματα εργασίας άρχισαν να αποδεκατίζουν τον ανδρικό πληθυσμό.

–1917 Ο βομβαρδισμούς από τους ΡώσουςΗ τραγωδία της Ορδούς:

Το ημερολόγιο γράφει Παρασκευή 11 Αυγούστου 1917 και ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος μετρά ήδη τρία χρόνια. Στο Μεσανατολικό Μέτωπο η Επανάσταση στη Ρωσία και η ανατροπή του τσάρου Νικόλαου Β΄, προς το παρόν, κρατούν τον ρωσικό στρατό στο πλευρό της Αντάντ. Τα Κοτύωρα (τουρκικά: Ordu) βρίσκονται στο επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων όταν ο ρωσικός στόλος, προερχόμενος από την Τραπεζούντα, προχωρά στο βομβαρδισμό τής υπό οθωμανικής κυριαρχίας πόλης.

«Κατά τον βομβαρδισμόν, ο ελληνικός λαός των Κοτυώρων, φεύγων την αφόρητον τουρκικήν τυραννίαν, ώρμησεν εις την θάλασσαν προς τα πολεμικά πλοία των Ρώσσων, ζητών να επιβιβασθεί αυτών και να απολυτρωθεί», αναφέρει ο Μητροπολίτης Χρύσανθος

Περίπου 3.000 Έλληνες των Κοτυώρων παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς, φοβούμενοι αντίποινα. Οι πρόσφυγες μεταφέρονται στην Τραπεζούντα, η οποία μαζί με τις περιοχές του ανατολικού Πόντου, έως τον Χαρσιώτη ποταμό, έχει καταληφθεί από τους Ρώσους.

Η Επιτροπή Προσφύγων και η Μητρόπολη Τραπεζούντας κινητοποιούνται άμεσα και προσφέρουν στέγη, διαθέτοντας ναούς μέσα στην πόλη και τη Μονή Θεοσκεπάστου· και οι Τραπεζούντιοι ανοίγουν τα σπίτια τους, ενώ η «Μέριμνα» διοργανώνει συσσίτια.

– Η εξωση των Ελλήνων

Τον Σεπτέμβριο του 1917 ξεκίνησε και η μεγάλη έξωση των Ελλήνων από τους Τούρκους. Στην αρχή οι κάτοικοι οδηγήθηκαν και διασκορπίστηκαν στους νομούς Σεβάστειας και Κασταμονής, εκτός από τους 2.500 που πρόλαβαν μέσω Τραπεζούντας να διεκπεραιωθούν στη Ρωσία. Όσοι δε τελικά κατάφεραν να επιζήσουν μέχρι το 1923 όπου και συνομολογήθηκε η «υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μετανάστευσαν στην Ελλάδα.

Ο ελληνισμός των Κοτυώρων και των 57 γύρω ελληνικών χωριών, όπως, άλλωστε και ολόκληρος ο ελληνισμός του Πόντου, υπέστη τα πάνδεινα από τους Τούρκους που είχαν στόχο την ολοσχερή εξαφάνισή του. .

Με την Ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1923, όσοι Κοτυωρίτες διασώθηκαν ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, τον Πειραιά, το Βύρωνα, τη Νέα Ιωνία, τον Υμηττό, τη Δραπετσώνα, τις Σέρρες, το Κιλκίς, την Κατερίνη, τη Δράμα, την Καβάλα, τα Γιαννιτσά , Βέροια κ.ά.

Σήμερα τα Κοτύωρα είναι μια όμορφη παραλιακή πόλη της Μαύρης Θάλασσας. Πάνω στο δρόμο δεσπόζει ο επιβλητικός ναός της Υπαπαντής, που σήμερα χρησιμοποιείται ως πολιτιστικό κέντρο.