Τα ηρωικά Βουρλά πλήρωσαν με υψηλό τίμημα την υπερήφανη στάση τους απέναντι στους Τούρκους

Σταύρου Π.Καπλάνογλου

Τα Βουρλά το 1922  ήταν μια Ελληνική πόλη που πλήρωσε ακριβά την αγάπη για την ελευθεριά και την απόφαση των κατοίκων της να υπερασπισθούν τον τόπο που γεννήθηκαν.
Ο αείμνηστος Μικρασιάτης Γ. Καψής  έγραφε στο βιβλίο του «Χαμένες Πατρίδες»: «…Εκείνος που γνωρίζει τι θα πει Βουρλιώτης, δεν μπορεί ν’ αμφιβάλλει. Είχαν τα όπλα ζωσμένα στα ζωνάρια τους, γιατί λάτρευαν τον πόλεμο… Ήταν το καμάρι της Ερυθραίας και πολλοί Σμυρνιοί κατέφευγαν στα Βουρλά για να ζήσουν, έστω και λίγο, ελεύθεροι-γιατί ήταν ένα κομμάτι ελεύθερης ελληνικής γης.. …Όπως και στ’ Αϊβαλή, έτσι και στα Βουρλά, οι Τούρκοι είχαν συνθηκολογήσει με τους Χριστιανούς. Τους άφηναν ανενόχλητους να ζουν στο χωριό τους ”
Όμως τον Σεπτέμβρη του 1922   σήμανε το τέλος των Βουρλών, η πυρπόληση τους  από τους Τούρκους, κατέστρεψε εκκλησίες, σχολεία, μαγαζιά και σπίτια.,αφού προηγουμένως αλλά και στην συνέχεια το δολοφονικό μένος των Τούρκων  αφαίρεσε χιλιάδες ζωές ή έστειλε στα τάγματα εργασίας έχοντας  τον ίδιο στόχο που εν πολλοίς τον κατάφεραν  , που δεν ήταν άλλος από την φυσική εξαφάνιση των Βουρλιωτών από προσώπου της γης.
1821 ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Πολλοί αγωνιστές του ’21 κατάγονται από τις Κυδωνίες, τη Σμύρνη.τα Βουρλά και γενικότερα τη Δυτική Μικρά Ασία, άλλοι από την  Πισιδία, την Καππαδοκία και τον Πόντο , απέκρυπταν τα πραγματικά τους ονόματα, από φόβο μήπως ξεσπάσουν αντίποινα κατά των συγγενών τους στη Μικρά Ασία, και δεν έδιναν τα πραγματικά τους ονόματα, έτσι παρέμειναν άγνωστοι και ο αγώνας τους καλύφθηκε στο σκοτάδι της ιστορίας
ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ
Ένα γνωστό όνομα και  καλό παράδειγμα  για τους κατοίκους των Βουρλών στον  αγώνα κατά των Οθωμανών κατακτητών είχε δώσει  ένας Βουρλιώτης στην καταγωγή ο Ιάκωβος Τομπάζης
Η οικογένεια Τομπάζη καταγόταν από τα Βουρλά,  είχαν το όνομα Γιακουμάκη και το 1668 έφυγαν  και εγκαταστάθηκαν στην Ύδρα όπου και έγινε μια από τις πιο σημαντικές οικογένειες .
Ο Ιάκωβος Τομπάζης το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία στην Κωνσταντινούπολη από τον Παναγιώτη Σέκερη και είχε συνεργασία με τους πρωτεργάτες της επανάστασης,
Με τη έναρξη της επανάστασης στην Ύδρα, ο Ιάκωβος Τομπάζης ορίστηκε πρώτος ναύαρχος του Υδραϊκού στόλου με απόφαση όλων των Υδραίων πλοιάρχων και ορκίστηκε στις 28 Απριλίου 1821 πάνω στη ναυαρχίδα Θεμιστοκλής.
Για τον αγώνα αφιέρωσε όλη την περιουσία του ενώ πρόσφερε και τα τέσσερα πλοία του, τα οποία τα μετέτρεψε σε πολεμικά

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Με το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821  δημιουργήθηκαν αρκετά προβλήματα στα Βουρλά με αποτέλεσμα μεταξύ των άλλων ,να διακοπεί η λειτουργία των σχολείων, χωρίς όμως να σημειωθούν βιαιοπραγίες.
ΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ ΤΟ 1897
Όταν ξέσπασε η Ελληνοτουρκική σύρραξη του 1897 υπήρχε μεγάλος φόβος και υπήρξε περίοδος βιοπραγιών από μέρους των Τούρκων για τους κατοίκους των Βουρλών και ιδιαιτέρως για κάποιους που ζούσαν και εργαζόταν στην πόλη , αλλά διατηρούσαν την Ελληνική υπηκοότητα όντας μετανάστες από την ελεύθερη Ελλάδα , και είτε εγκατέλειψαν τα Βουρλά είτε αναγκάστηκαν να δεχθούν την οθωμανική υπηκοότητα για να προστατέψουν τις περιουσίες
ΠΕΡΙΟΔΟΣ  ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ     &  Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
Στην περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, παρά τον κίνδυνο που διέτρεχαν όντας στο στόμα του λύκου, οι Βουρλίωτες δεν δίστασαν .
Βουρλιώτες μαχητές συμμετείχαν στην “Εθελοντική Φάλαγγα”, με αρχηγό τον συμπατριώτη τους ,τον Γεώργιο Καρπουζάκη, και, πολέμησαν στο πλευρό του “Τακτικού Ελληνικού Στρατού” στις μάχες που ακολούθησαν και συνέβαλαν τα μέγιστα στην απελευθέρωση ολοκληρου του νησιου της Χίου στις 20η Δεκεμβρίου του 1912 στις Καρυές στον ταγ/ρχη Παπαδημητρίου και συνεχίστηκε στις 9 το πρωί της επομένης με την παράδοση 1,994 οπλιτών και υπαξιωματικών και 37 αξιωματικών
Η ίδια η πόλη είχε ήδη απελευθερωθή στις “11 Νοεμβρίου 1912″ .
Η  Βουρλιώτικη φάλαγγα του Γιώργη Καρπουζάκη  έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μάχη των Φυτών, έχοντας ρθει στην Χίο από τα Βουρλά  μαζί με τους ντόπιους, με Κρητικούς και με Ικαριώτες μαχητές αγωνίστηκαν για την λευτεριά των Φυτών
Τα Φυτά ήταν και είναι ένα χωριό της βόρειας Χίου που ανήκε στα «Βορειόχωρα»),  40 χλμ από την Χίο
Μαχητές από διάφορα μέρη της Ελλάδος φτάνουν  στην περιοχή   στα τέλη του Νοέμβρη  ,ανάμεσα τους με αρχηγό τον Γεώργιο Καρπουζάκη. έρχονται και αντάρτες από τα Βουρλά
Το κύριο σώμα αποστέλλεται στη Σπαρτούντα, ενώ στα Φυτά μένει ένα μικρό απόσπασμα υπό τον Γεώργιο Καρπουζάκη .
Η εχθρική δύναμη αποστέλλει ένα όμηρο με λευκή σημαία και προστάζει να μεταβούν οι Γέροντες του χωριού κοντά της, αλλιώς θα μετακόμιζε πυροβόλα και θα κατέκαιγε το χωριό. Ο Γεώργιος Καρπουζάκης αρνείται να υπακούσει τις διαταγές, προσκαλεί τον εχθρό σε παράδοση και διατάζει τον απεσταλμένο να αναχωρήσει.
Η όποια αντίδραση των Τούρκων για να καταλάβουν το χωρίο απέτυχε και τα Φυτά απελευθερώθηκαν.
Ο Καρπουζάκης έγραψε στο ημερολόγιο του αργότερα ”Η νύξ ολόκληρος ήτο αληθές μαρτύριον διά τους άνδρας.”
ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 1912 ΕΩΣ ΤΟ 1914
Ο Ελληνικός πληθυσμός της Ερυθραίας και βεβαίως και των Βουρλών υπέστη πλέον συστηματικές διώξεις κατά το 1912, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά το Ελληνικό στοιχείο, ενώ το 1914 τα γύρω Ελληνικά χωριά είχαν σχεδόν ερημώσει.

.ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΤΟΥ 1914
Λίγο πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος τον Ιούνιο του 1914, το οθωμανικό καθεστώς καταρρέοντας, εφαρμόζει και πάλι τρομοκρατία κατά των ισχυρών οικονομικά μειονοτήτων και μέτρα εθνοκάθαρσης .Καίνε και λεηλατούν την Θράκη και περιοχές της Μικρασίας, όπως η Φώκαια και τα Αλάστατα
Τα Βουρλά γλυτώνουν τους ομαδικούς διωγμούς σε αυτό βοηθούν και οι καλές σχέσεις των Ελλήνων με τον Μπέη των Βουρλών που συνδυάστηκε με μεγάλη παροχή του  χρημάτων  και  δώρων.
ΕΜΠΟΛΕΜΗ ΖΩΝΗ ΤΑ ΒΟΥΡΛΑ ΤΟ 1916
Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου πολέμου τα Βουρλά όντας στην είσοδο του Ερμαϊκού  κολπου  (Σμυρνης) γίνεται θύμα των αντιμαχόμενων πλευρών και η πόλη μετατρέπεται σε εμπόλεμη ζώνη
ΘΥΜΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ
Γίνεται ορμητήριο του τουρκικού στρατού και επιτάσσονται πολλά μεγάλα κτήρια. Έτσι η Αναξαγόρειος Σχολή, και κτήρια όπως το Νοσοκομείο επιτάσσονται .
Η συνεχής επιστράτευση για τα τάγματα εργασίας, , οδηγεί στην αύξηση των φυγόστρατων ή την κατάταξή  εθελοντών από την Μ. Ασία  και φυσικά τα Βουρλά στους συμμάχους της ΑΝΤΑΤ οι οποίοι πολεμούν τους Τούρκους
Η εθελοντική μάλιστα προσέλευση στον συμμαχικό στρατό αυξήθηκε κατακόρυφα μετά την ίδρυση της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας στη Μακεδονία τον Αύγουστο του  του 1916.
ΘΥΜΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ
Κατά το 1916 η πόλη των Βουρλών βομβαρδίστηκε από τα πολεμικά πλοία των Άγγλων και αρκετές καταστροφές προκλήθηκαν στα κτήρια της.
Οι εμπόλεμοι Άγγλοι, θέλοντας να πλήξουν τις τουρκικές αποθήκες πυρομαχικών στην Αναξαγόρειο και άλλα κτήρια, βομβάρδιζαν συνεχώς την πόλη από θαλάσσης ανενόχλητοι, αφού ο τουρκικός στόλος ήταν αποκλεισμένος από τις συμμαχικές δυνάμεις.
Πολλά τα θύματα αμάχων και οι υλικές ζημιές σε σπίτια και δημόσια κτήρια, εκείνη την περίοδο΄, αργότερα μέσα στο  1916 και το ‘17 εντείνονται οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί
Σαν συνέπεια των βομβαρδισμών  πολλοί θάνατοι από τον Ελληνικό πληθυσμό και  υπήρξαν ελλείψεις αναγκαίων υλικών αγαθών και τροφίμων από το λόγο . που  οι μεταφορές για Σμύρνη, γίνονταν ομαδικά σε «πομπή» με άμαξες,
Στα Βουρλά, σε όλη αυτή την α περίοδο σταματούν κι όλες οι συλλογικές δραστηριότητες, όπως η λειτουργία της Λέσχης και του Γεωργικού Αδελφάτου  (Γ. Συνεταιρισμοί )
Σταματούν οι καλλιέργειες και το εμπόριο, με άμεσο επακόλουθο να παγώσει ίη οικονομία και οι κάτοικοι να υποφέρουν.
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΑ ΒΟΥΡΛΑ
Στις 18 Μαΐου 1919 η πόλη καταφθάνουν τα Ελληνικά στρατεύματα, χωρίς όμως να υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τα Βουρλά οι μουσουλμάνοι κάτοικοί τους
Το εθνικό φρόνημα των κατοίκων του ,ανορθώνεται και νεαροί Βουρλιώτες λείπουν, κατατασσόμενοι  , εθελοντικά  στον Ελληνικό Στρατό για να  ελευθερώσουν και να προστατέψουν τον τόπο τους.
Πολλοί από αυτούς θα πολεμήσουν στα μέτωπα της Μ. Ασίας σε όλη την δύσκολη περίοδο για την μεγάλη ιδέα.
Το 1920 οι Μικρασιάτες κατατάσσονται πλέον μαζικά στον Ελληνικό στρατό που βρίσκεται στην Μικρασία. Όμως παρά τον Ελληνικό διπλωματικό θρίαμβο με την υπογραφή της ευνοϊκής για την Ελλάδα Συνθήκης των Σεβρών (Αύγουστος 1920), η αναπάντεχη για πολλούς αλλά αναμενόμενη από άλλους ήττα, των Φιλελεύθερων του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου,μουδιάζει προσωρινά τον μικρασιατικό πληθυσμό.
Η συνέχιση της εκστρατείας στο εσωτερικό απαιτεί συνεχώς ενισχύσεις, γι΄αυτό και οι επιστρατεύσεις νέων από 19-26 ετών συνεχίζονται το 1921.
Μόνον όταν  χειροτέρεψε η κατάσταση στο μέτωπο, άρχισε η διανομή όπλων στον ντόπιο πληθυσμό.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ
Αργότερα συστήνεται η « Ελληνική Μικρασιατική Άμυνα» ,για την οργάνωση άμυνας σε πολλές πόλεις της Μικρασίας με την υποστήριξη του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου και του Στρατηγού Παπούλα
Η Μικρασιατική Άμυνα  ήταν ένα σχέδιο αυτονομιστικού κινήματος της διετίας 1921 – 1922 που προτάθηκε για την περιοχή της κατεχόμενης από τον Ελληνικό στρατό Μικράς Ασίας, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Στην ανάπτυξη και τη διάδοση του κινήματος πρωτοστάτησαν βενιζελικοί αξιωματικοί του στρατού Μικράς Ασίας, οι οποίοι δραστηριοποιούνταν στην Κωνσταντινούπολη μετά την Πολιτειακή αλλαγή του Νοεμβρίου 1920, οι λεγόμενοι «Αμυνίται».. Οι κινηματίες είχαν την υποστήριξη του τότε Οικουμενικού πατριάρχη ,του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου και του αρχιστράτηγου Αναστασίου Παπούλα, όχι όμως της Κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος, ούτε του Υπάτου Αρμοστή Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη,.
Οι Βουρλιώτες πατριώτες έδωσαν δυναμικά το παρόν και στην πατριωτική κίνηση ίδρυσης στη Σμύρνη και σε άλλες πόλεις μυστικής οργάνωσης με την ονομασία «Μικρασιατική Άμυνα» περί τα τέλη Οκτωβρίου του 1921.
Γραφει η «Αμάλθεια» της Σμύρνης  για την στήριξη των Βουρλιωτών στην προσπάθεια :
”Ἕν ἑκατομμύριον μέ ἄλλους λόγους περίπου προσέφερον 650 κάτοικοι τῶν ἱπποτικῶν Βουρλῶν, οἱ ὁποῖοι δέν διακρίνονται καί ἐπί νεοπλουτισμῶ.Οὔτε ἐφοπλιστάς, οὔτε τραπεζίτας, οὔτε χρηματιστάς ἔχουν τά Βουρλά, ἔχουν μόνον ἄνδρας, ἄνδρας μέ ψυχήν καί μέ αἴσθημα καί μέ φιλοτιμίαν καί μέ ἰδανικά ὄπισθεν τῶν ὁποίων δέν ἔκρυψαν ποτέ τά ταπεινά συμφεροντίδιά των.Καί παραπλεύρως μέ τούς ἄνδρας, ἰδού καί αἱ γυναῖκες. Ὅλα τά κοσμήματά των, τούς δακτυλίους των καί τά μικρά των ἀποταμιεύματα τά προωρισμένα διά τήν ἀμφίεσιν των.”
Όταν πια κατέρρευσε πλήρως ο Ελληνικός στρατός, η Επιτροπή Μικρασιατικής Άμυνας Βουρλών αποφάσισαν να μείνουν και να υπερασπιστούν την πόλη τους και άρχισαν να οργανώνουν την άμυνα της πόλης.
Όταν τελικά τα Βουρλά  κατελήφθησαν κι ο τουρκικός στρατός αναζήτησε τα μέλη της Επιτροπής Μικρασιατικής Άμυνας για να τους τιμωρήσει παραδειγματικά. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς βρήκαν τραγικό θάνατο στου «Μουσελέ τα τέλια»
Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΗΤΤΗΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
Παραμονές της Παναγίας, το μέτωπο κατέρρευσε και η Ελληνική αμυντική γραμμή υποχώρησε. Ο Ελληνικός στρατός άρχισε να εγκαταλείπει την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας με κατεύθυνση τη Σμύρνη.
Μετά τις 15  Αυγούστου άρχισαν να περνούν απ’ τα Βουρλά τα διαλυμένα τμήματα της μεγάλης στρατιάς,  μαύρα σύννεφα άρχισαν να ζώνουν τους Ελληνες κατοίκους
. Πολλοί Βουρλιώτες με τις οικογένειές τους κατέφυγαν στα απέναντι νησάκια. Ο ίδιος ο Χρυσόστομος Σμύρνης τους παρότρυνε να φύγουν, γιατί τα Βουρλά «ήσαν κάρφος εις τους οφθαλμούς των Τούρκων».
Στις 26 Αυγούστου, η Ελληνική κυβέρνηση διέταξε την εκκένωση ολόκληρης της Μικράς Ασίας.
Το Σάββατο 27 Αυγούστου 1922 πρωί οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη. Εκείνο το πρωινό περνούσαν ακόμη από τα Βουρλά τα τελευταία τμήματα του διαλυμένου Ελληνικού στρατού με κατεύθυνση τις ακτές.
Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΝΑ ΦΥΓΟΥΝ
Το απόγευμα της Κυριακής 28 Αυγούστου 1922 πέρασε από τα Βουρλά το ηρωικό και αήττητο 5/42 Σύνταγμα του Ν. Πλαστήρα .
Αντί για τρομοκρατημένους χωριάτες οι εύζωνοι αντίκρισαν πάνοπλα παλικάρια να τους χειροκροτούν. Ο Ν. Πλαστήρας, που κατάλαβε τι επρόκειτο να συμβεί, προσπάθησε να τους αποτρέψει. Κάποιους τους ήξερε απ΄ τους Βαλκανικούς πολέμους.
Τους παρότρυνε να φύγουν για να μη σφαγούν απ’ τους Τσέτες
Ο «μαύρος καβαλάρης» (Πλαστήρας) υποχωρώντας προειδοποίησε ότι δεν υπάρχει ελπίδα και πρέπει όλοι να φύγουν για να σωθούν, μα δεν τον άκουσαν.
Οι Προεστοί όμως αποφάσισαν να μείνουν και άρχισαν να οργανώνουν ένοπλες ομάδες για να ελέγχουν τις εισόδους και εξόδους της.
— Οργανώθηκαν ένοπλες περιπολίες, οι οποίες ανέλαβαν την προστασία των τούρκικων συνοικιών από τους υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες. Ακόμη και εκείνοι που είχαν καταφύγει στα νησάκια της Ερυθραίας, επέστρεψαν στα σπίτια τους εις τα πηγάδια και διά να χαθούν και οι ίδιοι ”διά πυρός και σιδήρου»
Μεταξύ των χριστιανών και των Τούρκων προκρίτων των Βουρλών υπήρξε γραπτή συμφωνία, που προέβλεπε την από κοινού προστασία και των δύο πλευρών σε περίπτωση βιαιοπραγιών από οποιοδήποτε Τούρκο ή Έλληνα. Οργανώθηκαν ένοπλες περιπολίες, οι οποίες ανέλαβαν την προστασία των τούρκικων συνοικιών από τους υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες.
ΤΑ ΒΟΥΡΛΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ 3/9/1922
Είχε προηγηθεί η είσοδος των Τούρκων, στις 29-30 Αυγούστου και η ανηλεής σφαγή εκατοντάδων αθώων. ανήμερα του Αη Γιαννού του Αποκεφαλιστή (29 /8 )
Τα ξημερώματα τού Σαββάτου 3 Σεπτεμβρίου 1922 (παλ. ημερ.), περίπου τέσσερες ημέρες μετά την έναρξη της πυρκαϊάς στην Σμύρνη, τα Βουρλά τυλίχθηκαν στις  φλόγες.
Η πυρκαϊά αποτέφρωσε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης, καταστρέφοντας σπίτια, καταστήματα, αρχοντικά, δημόσια κτίρια, ναούς. Παρανάλωμα στην φωτιά  έγινε και ο ναός της Παναγίας.
Σχεδόν τίποτα δεν γλύτωσε από την καταστρεπτική μανία της φωτιας..
Εκτός από το φριχτό θέαμα της φωτιάς, οι Τσέτες αιχμαλώτιζαν τους υπόλοιπους άντρες, σφάζανε, ατίμαζαν κοπέλες και γυναίκες. Οι γέροι, οι άρρωστοι και τα παιδιά να περάσουν απερίγραπτα μαρτύρια και να πεθαίνουν από τις κακουχίες
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1922, μετά την αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων, τα Βουρλά ανακτήθηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα. Κατά τη διάρκεια της επανάκτησης της πόλης, πυρκαγιά κατέστρεψε εκκλησίες, σχολεία, καταστήματα και σπίτια, ενώ θανατώθηκε σημαντικός αριθμός ελληνορθοδόξων.
‘Eπεσαν στα χέρια των Τούρκων αβοήθητοι κι άοπλοι οι γέροντες και τα γυναικόπαιδα των Βουρλών, για να βιώσουν τον τρόμο, τις δολοφονίες, τους βιασμούς, τον όλεθρο και την ολοκληρωτική καταστροφή.
Με την επέκταση της πυρκαγιάς οι Βουρλιώτες βγήκαν απ’ τα σπίτια τους, που τα είχαν μετατρέψει σε φρούρια, για να μην καούν και έτσι έγιναν εύκολη βορά στα χέρια των βαρβάρων
Όσοι πρόλαβαν να ξεφύγουν κατευθύνονται προς την Σμύρνη. και κάποιοι  , διέφυγαν,  προς τα πλησιέστερα νησιά της Ελλάδος, κυρίως την Χίον
ΣΥΓΚΕΝΤΩΣΗ ΑΝΤΡΩΝ 18-60 ΕΤΩΝ
Την Τρίτη μέρα από την εισβολή οι Τούρκοι στρατιώτες συγκέντρωσαν ολους τους άντρες από 18-60 ετών. Άφησαν ελεύθερους μόνο τους πιο γέρους και τα παιδιά κάτω των 14 ετών.
Ήταν περίπου 11.000 ψυχές, από τους οποίους ελάχιστοι σώθηκαν.
Τους περισσοτερους τους έσφαζαν κυριολεκτικά «σαν αρνιά», αφού προηγούμενα τους βασάνιζαν άγρια, .Οσους αφησαν ζωντανους  τους οδήγησαν προς στο εσωτερικό της Μ. Ασίας για να τους εξοντώσουν με τις κακουχίες.
Απ’ το άγριο εκείνο στρατόπεδο και από την εξορία στην Ανατολή σώθηκαν μόλις 1.000 περίπου Βουρλιώτες, οι οποίοι δραπέτευσαν στη διάρκεια της πορείας και κατέφυγαν στη Σμύρνη και από εκεί στην Ελλάδα
. Από τους υπόλοιπους που οδηγήθηκαν στο εσωτερικό της Τουρκίας  σώθηκαν περίπου 2.000 που αργότερα μεταφέρθηκαν και αυτοί στην Ελλάδα
Η σφαγή του Ελληνορθόδοξου πληθυσμού της Μικράς Ασίας  πρέπει να συγκαταλεχτεί μεταξύ των γενοκτονιών του αιώνα μας.
Ένας ολόκληρος ιστορικός πληθυσμός κι ο πολιτισμός του εξαφανίστηκε με βίαια μέσα
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Οι πρόσφυγες από τα Βουρλά που επέζησαν εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Κρήτη, την Αθήνα, Πειραιά την Πάτρα, τη Σάμο, τη Χίο, τη Μυτιλήνη, τη Χαλκίδα, τη Νάξο και τη Θεσσαλονίκη. κ.α.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.