Σύκα: Ποια είναι η διατροφική τους αξία;

της Ειρήνης Κοντοπίδου

Τα σύκα (Ficus Carica) είναι ένα από τα πρώτα καλλιεργούμενα φρούτα. Τα αποξήραναν και τα αποθήκευαν για μεταγενέστερη κατανάλωση.

Λίγα ιστορικά στοιχεία
Η Βίβλος αναφέρει ότι υπήρχε μια συκιά στον Κήπο της Εδέμ ενώ τα σύκα είναι τα φρούτα που αναφέρονται περισσότερο μέσα σε αυτήν. Ο Αδάμ και η Εύα κάλυπταν τα γυμνά σώματα τους με «φύλλα συκής». Τα σύκα επίσης αναφέρονται σε ένα Βαβυλωνικό βιβλίο υμνογραφίας που χρονολογείται 2000 π.Χ. Ο θρύλος λέει ότι η θεά Δήμητρα αποκάλυψε πρώτο στους θνητούς, το φρούτο του φθινοπώρου, που το ονόμασαν σύκο. Ήταν το αγαπημένο φρούτο της Κλεοπάτρας, η οποία πέθανε από τσίμπημα δηλητηριώδες φιδιού το οποίο βρισκόταν μέσα σε καλάθι με σύκα που της προσέφεραν. Κάθε κάτοικος των Αθηνών αναφέρονται ως «φιλόσυκος», δηλαδή φίλος των σύκων. Τα σύκα προσφέρονταν ως «μετάλλιο» στους νικητές των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ οι αθλητές τα κατανάλωναν ως υπερτροφή στη διάρκεια της προπόνησης. Οι Αρχαίοι Έλληνες τα θεωρούσαν «πιο πολύτιμα και από τον χρυσό».

Που καλλιεργούνται τα σύκα;

Αν και θεωρείται φρούτο, το σύκο είναι στην πραγματικότητα ένα λουλούδι ανεστραμμένο στον εαυτό του. Οι σπόροι του είναι ο πραγματικός καρπός μέσα στα σύκα. Είναι τα μόνα φρούτα που πρέπει να ωριμάσουν πλήρως και να ημιαποξηραθούν πάνω στο δέντρο. Φύονται από περιοχές της Ασιατικής Τουρκίας μέχρι τη νότια Ινδία, και απλώνονται σε όλες τις χώρες της Μεσογείου. Σήμερα, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Τουρκία και οι ΗΠΑ είναι οι κύριες παραγωγικές χώρες αποξηραμένων συκών. Οι Ισπανοί έφεραν τα σύκα στην Αμερική στις αρχές του 16^ου αιώνα. Το σύκο της Σμύρνης εισήχθη από την Τουρκία στην Καλιφόρνια το 1882. Η Καλιφόρνια παράγει το 100% των ξηρών σύκων που καλλιεργούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα δέντρα των σύκων έχουν τεράστια μακροζωία, κάποια από αυτά εξακολουθούν να παράγουν καρπούς 100 χρόνια αργότερα.

Ποιες ποικιλίες σύκων υπάρχουν;

Καλλιεργούμενα σύκα

Υπάρχουν τέσσερις ποικιλίες καλλιεργούμενων σύκων:

• Τα πορτοκαλί χρώματος Calimyrna
• Τα σκούρα πορφυρά Mission
• Τα μικρά αλλά πλούσια σε ζάχαρη Adriatic
• Τα μοναδικά λευκά-κεχριμπαρένια Kadota

Οι δύο πρώτες ποικιλίες αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα της εμπορικής παραγωγής. Δύσκολα βρίσκουμε στην αγορά σύκα με την ονομασία της ποικιλίας τους. Συνήθως χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με το χρώμα τους. Έτσι υπάρχουν άσπρα, μαύρα και κόκκινα.

Αποξηραμένα σύκα

Τα αποξηραμένα σύκα είναι διαθέσιμα σε πολλές μορφές:

• Ολόκληρα για αυτούσια κατανάλωση
• Συμπυκνωμένα
• Με τη μορφή πάστας, σκόνης, συμπυκνώματος ή σε κύβους για βιομηχανική χρήση

Στα ξηρά σύκα προστίθεται σορβικό κάλιο για να ανατρέψει την αλκοολική ζύμωση και την ανάπτυξη μούχλας. Τα ξηρά σύκα επεξεργάζονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε να περιέχουν υγρασία από 14-20% έως 30%. Συγκριτικά με άλλα αποξηραμένα φρούτα, όπως βερίκοκα ή μήλα, για να σταθεροποιηθεί το χρώμα τους προστίθενται χαμηλά επίπεδα διοξειδίου του θείου.

Σύκα και η διατροφική ανάλυση τους

Μια μερίδα σύκα αντιστοιχεί σε 100γρ ωμών ή στο ¼ μιας κούπας ή σε 40γρ. αποξηραμένων. Η θρεπτική τους ανάλυση, τόσο των νωπών όσο και των ξηρών, φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

Τι περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά έχουν τα σύκα;

Τα σύκα δεν έχουν λιπαρά, ούτε χοληστερόλη καθώς και νάτριο. Αντιθέτως, περιλαμβάνουν πολύ κάλιο, το οποίο μπορεί να αντισταθμίσει το νάτριο που καταναλώνουμε από τα επεξεργασμένα τρόφιμα και να βοηθήσει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η υψηλή τους περιεκτικότητα σε κάλιο μπορεί να εξουδετερώνει την έκκριση ασβεστίου που προκαλείται από τις υψηλές ποσότητες αλατιού. Αυτό με τη σειρά του βοηθά στη διατήρηση του ασβεστίου στα οστά και μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Ασβέστιο

Από άλλα παρόμοια φρούτα, τα σύκα έχουν την υψηλότερη συγκέντρωση μετάλλων, και τη δεύτερη μεγαλύτερη συγκέντρωση ασβεστίου μετά τα πορτοκάλια. Μισή κούπα σύκα ισοδυναμεί με τόσο ασβέστιο όσο περιέχεται σε μισή κούπα γάλα. Ο Οργανισμός Άγριας Ζωής της Νέας Υόρκης, πρόσφατα διαπίστωσε ότι το υψηλό ποσοστό ασβεστίου που υπάρχει στα άγρια σύκα, τα κατατάσσει σε φρούτα-κλειδιά, πολύ καίρια για την επιβίωση άλλων φυτών και ζώων.

Φυτικές ίνες

Επιπλέον, έχουν τις περισσότερες φυτικές ίνες από τα συνηθισμένα φρούτα. Μια μερίδα προσφέρει το 20% των ημερήσιων αναγκών σε φυτικές ίνες, με περισσότερο από το 28% αυτών να είναι διαλυτές. Οι διαλυτές φυτικές ίνες έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στον έλεγχο της γλυκόζης του αίματος, στη μείωση της χοληστερόλης δεσμεύοντας την στο πεπτικό σύστημα και αυξάνουν το αίσθημα κορεσμού.

Πρεβιοτικά

Επίσης, περιέχουν πρεβιοτικά, τα οποία βοηθούν στην υποστήριξη των προϋπαρχόντων καλών βακτηρίων στο έντερο, βελτιώνοντας την πεπτική ευεξία.

Τα σύκα είτε σαν φρούτο είτε σαν σνακ είναι ιδανική επιλογή στη διατροφή ενηλίκων και παιδιών γιατί προσφέρουν φυτικές ίνες και είναι από τη φύση τους γλυκά. Τα σύκα έχουν χρησιμοποιηθεί σε θεραπείες δέρματος, στομαχόπονους αλλά και σε όσους επιθυμούν να κόψουν το κάπνισμα. Ακόμη, σε μελέτη με διαβητικά άτομα βρέθηκε ότι όταν στο πρωινό τους γεύμα προστέθηκε εκχύλισμα από φύλλα συκιάς ή τσάι από αυτά, πέτυχαν καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση και μπόρεσαν να μειώσουν τη δόση της ινσουλίνης.

Αντιοξειδωτικά συστατικά των σύκων

Η αντιοξειδωτική δράση των σύκων έγκειται εκτός από τις πανταχού παρούσες πολυφαινόλες, σε άλλες δύο ενώσεις, συγκεκριμένα τη βενζαλδεϋδη και τις κουμαρίνες.

Βενζαλδεϋδη

Η βενζαλδεϋδη έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία ανθρώπινων καρκινωμάτων.

Κουμαρίνες

Οι κουμαρίνες είναι οι κύριες ενώσεις που απομονώνονται από το πτητικό εκχύλισμα των σύκων και έχουν χρησιμοποιηθεί πολύ για τη θεραπεία του προστάτη.

Πολυφαινόλες

Τέλος, όσον αφορά τις πολυφαινόλες και χρησιμοποιώντας την ποσότητα των 100γρ ως  μέτρο σύγκρισης, τα σύκα περιέχουν το υψηλότερο ποσοστό αυτών συγκριτικά με τα πιο ευρέως καταναλισκόμενα φρούτα. Σε σύγκριση με τα σύκα, ακόμα και το κόκκινο κρασί ή το τσάι-τα οποία είναι πολύ γνωστά για τις πολυφαινόλες τους- έχουν χαμηλότερη συγκέντρωση σε αυτές. Μια μερίδα 40γρ περιέχει κατά μέσο όρο 444mg φαινολών, που είναι πολύ παραπάνω από τη συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα που αγγίζει τα 218mg.

Σύκο: Πώς θα επιλέξτε το καλύτερο;

Η εποχή των φρέσκων φρούτων είναι μεταξύ του τέλους του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, ανάλογα και με την ποικιλία τους. Τα σύκα είναι αρκετά ευαίσθητα και ευαλλοίωτα και ιδανικά θα πρέπει να καταναλώνονται έως δύο ημέρες μετά τη συγκομιδή τους. Επιλέξτε όσα είναι τρυφερά και παχουλά, έχουν πλούσιο, βαθύ χρώμα και είναι απαλλαγμένα από μώλωπες. Δηλαδή, θα πρέπει να υποχωρούν ελαφρώς στην πίεση του χεριού χωρίς να αλλάζει το σχήμα τους.

Τα ώριμα σύκα είναι πιο αρωματικά. Αν η μυρωδιά τους είναι αρκετά ξινή, αυτό σημαίνει ότι έχουν παραωριμάσει και θα έχουν και ξινή γεύση. Όσο πιο ώριμα είναι, τόσα περισσότερα αντιοξειδωτικά συστατικά περιέχουν. Αν δεν είναι αρκετά ώριμα, κρατήστε τα σε θερμοκρασία δωματίου για να ωριμάσουν. Βέβαια, δε θα αποκτήσουν ποτέ την ίδια γεύση με αυτά που ωριμάσαν πάνω στο δέντρο. Τα ώριμα σύκα αποθηκεύεστε τα στο ψυγείο χωρίς να τα πλύνετε, έως ότου τα καταναλώσετε.

Τρόποι κατανάλωσης των σύκων

Τα σύκα μπορούν να καταναλωθούν είτε ξεφλουδισμένα είτε όχι, ανάλογα με το πάχος του δέρματος τους καθώς και τις προσωπικές προτιμήσεις. Δεδομένου ότι τα εσωτερικά των ώριμων σύκων είναι μάλλον μαλακά και κολλώδη, μπορεί να είναι δύσκολο να κοπούν. Μπορείτε με αυτά να φτιάξετε σιρόπι, μαρμελάδες, κομπόστα, γλυκό του κουταλιού ή να τα καταναλώσετε ωμά μεμονωμένα ή ως μέρος μιας φρουτοσαλάτας. Επίσης, συνοδεύουν ιδανικά και αλμυρές γεύσεις σε συνταγές με βασικό υλικό το μοσχάρι, την πάπια ή το αρνί. Προτιμήστε να τα σερβίρετε σε θερμοκρασία δωματίου, και όχι παγωμένα, γιατί αλλοιώνεται η γεύση τους.

Μπορείτε να τα καταναλώσετε ως σνακ ή μέσα στο γιαούρτι, στα δημητριακά, στο κέικ και σε σαλάτες, να τα γεμίσετε με κρέμα τυριού και αλλαντικά ή να τα αναμίξετε με ξηρούς καρπούς και μέλι ως ένα εξαιρετικά δυναμωτικό σνακ.

Διατήρηση

Τα αποξηραμένα σύκα διατηρούνται για πολύ περισσότερο χρονικό διάστημα. Όταν αγοράζουμε αποξηραμένα σύκα θα πρέπει να εξασφαλίζουμε ότι είναι απαλλαγμένα από μούχλα και είναι μαλακά. Τα αποξηραμένα σύκα μπορούν να διατηρηθούν σε δροσερό, σκοτεινό μέρος ή στο ψυγείο.

Αντενδείξεις κατανάλωσης

Εξαιτίας των υψηλών επιπέδων οξαλικών που περιέχουν, η κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων είναι πιθανό να έχει καθαρτικό αποτέλεσμα και επομένως θα πρέπει να καταναλώνονται με σύνεση. Ακόμη, μπορεί να προκαλέσουν θέματα σε άτομα που έχουν νεφρικά προβλήματα ή πέτρες στη χοληδόχο κύστη, γιατί σε υψηλές συγκεντρώσεις σχηματίζουν λίθους οξαλικού ασβεστίου. Επίσης, μπορεί να ενοχλήσουν άτομα που υποφέρουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, λόγω των σπόρων που περιέχουν.

Απολαύστε αυτό το φρούτο σε όλες τις εκδοχές του και επωφεληθείτε από τις ευεργετικές του ιδιότητες!

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.