Σταύρου Π .Καπλάνογλου
Στο πλαίσιο της έρευνας των Αλησμόνητων πατρίδων της Μ. Ασιας παρουσιάσαμε ήδη για την πολύπαθη Σμύρνη.
1. Την συνοπτική ιστορία της Σμύρνης από την ίδρυση της 8500 χρόνια πριν και μέχρι την κατάληψη της από τους Οθωμανούς .
2.Και ακόμη τις θέσεις που κατέλαβε η Σμύρνη στην διάρκεια της ζωής ,την Ελληνική παρουσία μέχρι και το 1922 ,τις γειτονίες που υπήρχαν λίγο πριν την καταστροφή του 1922 και την προέλευση του ονόματος
Θέλοντας να παρουσιάσουμε το θέμα πιο παραστατικά και συνοψίζοντας τα όσα αναφέραμε σε αυτές τις δημοσιεύσεις δημιουργήσαμε δυο νέους χάρτες
Στον πρώτο χάρτη παρουσιάζουμε τις θέσεις της Σμύρνης διαχρονικά από την προϊστορική εποχή έως και την Ρωμαϊκή εποχή (συμπεριλαμβανομένης)
Στον δεύτερο χάρτη παρουσιάζουμε την Σμύρνη όπως είχε δημιουργηθεί λίγο πριν καταστροφή του 1922
Για την δημιουργία το 2 χαρτών χρησιμοποιήσαμε τα δεδομένα από ξενόγλωσσους χάρτες
που υπάρχουν από την αρχαιότητα και μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Διασταυρώνοντας τα δεδομένα τους με αντίστοιχους Ελληνικούς
Οι βασικοί χάρτες που χρησιμοποιήσαμε ήταν:
1. F.A Brockhaus Leipzig του 1914
2. Smyrna and Envoirs
3. Smyrna Delaware – Beers 1868
4. SMYRNE en de Eylanden Dncker Hendrick 1864
5. Μικρά Ασία Πτολεμαίου του γεωγράφου.
Ακόμη μεταφράσαμε τα ονόματα των διαφόρων γεωγραφικών σημείων , δίνοντας κατά το δυνατόν τα αυθεντικά τους ονόματα .
Μελετήσαμε την βιβλιογραφία αλλά και όλες τις δημοσιεύσεις των πρόσφατων αρχαιολογικών ερευνών των αρχαιολόγων και άλλων επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Αιγαίου της Σμύρνης αλλά και άλλων ερευνητών, προσθέτοντας στους καινούργιους μας χάρτες συμπεράσματα από δεδομένα που δεν ήταν γνωστά πριν από τις έρευνες (όπως το περιεχόμενο 2 τύμβων στο Yassitepe του Μπουρνόβα που έδωσαν την τελευταία εικοσαετία την θέση της Σμύρνης 6500 χρόνια π.Χ. )
Αος) ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΩΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
ΧΑΡΤΗΣ Α ΘΕΣΗ Α
Στον Μπουρνόβα ανατολικά της Σμύρνης οι αρχαιολόγοι βρήκαν σε 2 τύμβους τα ερείπια της πρώτης εγκατάστασης της Σμύρνης
Τον πρώτο τύμβο μεταφράζοντας την Τουρκική ονομασία θα τον αποκαλούσαμε ΤΥΜΒΟ ΠΑΛΑΙΟΛΟΦΟΥ ( ΑΡ.2 )και τον δεύτερο ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΟ ΤΥΜΒΟ (ΑΡ.1 )
Στην θέση του ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΥΜΒΟΥ βρέθηκε νεολιθικός οικισμός 8500 ετών,
Στις πρόσφατες ανασκαφές στο Yassıtepe
Στο Yassıtepe Mound στη Bornova, Σμύρνη βρέθηκαν πολυτελείς κατοικίες 75-80 τετραγωνικών μέτρων . Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των σπιτιών είναι ότι έχουν χώρους όπως βεράντα μπροστά τους
Υπήρχαν ακόμη αποθηκευτικοί χώροι για σιτηρά , κρασί λάδι και άλλα εφόδια διατροφής και σε υπόγειους χώρους τους .
Υπήρχαν αμυντικά τείχη γύρω από την πόλη.
Η κεραμική τους τέχνη παρήγαγε προϊόντα υψηλής ποιότητας.
ΧΑΡΤΗΣ Α ΘΕΣΗ Β
Στην θέση αυτή υπήρχε η δεύτερη εγκατάσταση από 4η – 2η χιλιετία π.Χ
Δημιουργήθηκε αρχικά στην κορυφή του όρους Yamanlar, στα βορειοανατολικά του εσωτερικού κόλπου
Εκεί στην κορυφή του βουνού εγκαταστάθηκαν οι Σμυρνιοί που έφυγαν από τους 2 τύμβους του Yassıtepe .
Πολύ αργότερα η θέση στο βουνό περιτειχίστηκε και έγινε η Ακρόπολη της 3ης Σμύρνης Παλιάς λεγόμενες που βρισκόταν στο Μπαυρακλί από όπου κατέφευγαν οι κάτοικοι σε περίπτωση κίνδυνου.
ΧΑΡΤΗΣ Α – ΘΕΣΗ Γ
Από την κορυφή του λόφου την 2η χιλιετία οι κάτοικοι μετοίκησαν στο (Bayrakli- Tepekule,)
έως τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ περίπου
Ο όρος “Παλιά Σμύρνη” χρησιμοποιείται για να περιγράψει την πόλη αυτή της Προϊστορικής από το 2000 π.Χ. και της Αρχαϊκής Περιόδου
Η τρίτη εγκατάσταση ήταν πανό σε μια μικρή χερσόνησο τότε , του κόλπου της Σμύρνης,
Για αυτή την θέση μιλά ο Παυσανίας για πρώτη φορά για την Σμύρνη γράφοντας συγκεκριμένα «Είναι ένα λιμάνι που ονομάζεται με το όνομα του Τάνταλου και ένας τάφος του δεν είναι καθόλου ασαφής»,
Στον χάρτη στον (ΑΡ. 3) τοποθετήσαμε την θέση του τάφου του Τάνταλου που αναφέρει ο Πανιώνιας η θέση την θέση την προσδιορίζουν κάποιοι από τους χάρτες που χρησιμοποιήσαμε
O Τάνταλος φέρονταν ως Βασιλεύς της Φρυγίας με έδρα την Σίπυλο και υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικότερα πρόσωπα θείας και αιώνιας καταδίκης στην Ελληνική Μυθολογία, δια του οποίου και στηλιτεύτηκε η αμφισβήτηση προς ότι το «Θείο» και «Ιερό»
Επίσης στο. (ΑΡ.4). παρουσιάζουμε την Νεκρόπολη της παλιάς Σμύρνης
Ο οικισμός αυτός επεκτάθηκε στις προσχωματικές εκτάσεις που δημιουργήθηκαν από τους ποταμούς που κατέληγαν στον κόλπο της Σμύρνης
(Στον χάρτη οι εκτάσεις (ΑΡ.6) εμφανίζονται με άλλο χρώμα ( μια και η ακτογραμμή (ΑΡ.8 ) μετατοπίσθηκε από ότι η σημερινή θαλάσσια περιοχή δυτικότερα ( ΑΡ.9) ) .
Σήμερα όλη η έκταση ( ΑΡ.6)αυτή αποτελεί το σύγχρονο Μπαϊρακλί που είναι τμήμα της Σμύρνης
Η παλιά χερσόνησος (ΑΡ.5 )και το λιμάνι ενσωματώθηκαν σε αυτή την έκταση
ΧΑΡΤΗΣ Α ΘΕΣΗ Δ
Στην θέση αυτή που βρισκόταν το όρος Πάγος (Kadifekale. ) εγκαταστάθηκαν οι Σμυρνιοί από τον Μέγα Αλέξανδρο τον 4ο αιώνα π.Χ. μετά την δημιουργία της ” Νέας Σμύρνης ” της λεγόμενης και ” Ελληνιστικής Σμύρνης ”
Η πόλη μετακινήθηκε στη τοποθεσία της σύγχρονης Σμύρνης και συγκεκριμένα στο όρος Πάγος (ΘΕΣΗ Δ ) όπου κτίσθηκε Ακρόπολης που σήμερα φέρει το όνομα Kadifekale στις πλαγιές του λόφου υπήρχαν κατοικίες
Κατά την Ελληνιστική περίοδο την οποία έκτισε ο Μέγας Αλέξανδρος και οι επίγονοι του.
Ο οικισμός του Μπαϊρακλί άρχισε να εγκαταλείπεται περίπου στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και παράλληλα το κύριο αστικό κέντρο της αρχαίας πόλης μετακινήθηκε στη τοποθεσία του κέντρου της σύγχρονης Σμύρνης, κάτω από το οποίο βρίσκονται τα ερείπια της μετά-αρχαϊκής πόλης.
Η πόλη την Ρωμαϊκή εποχή απέκτησε αίγλη. Οι Ρωμαίοι την τίμησαν τρεις φορές με τον εγκωμιαστικό τίτλο της ”νεωκόρου” λόγω της εκπληκτικής της ευημερίας. Η Σμύρνη δε ήταν η πρώτη πόλη που αναγνώρισε τη Ρώμη ώς θεότητα.
Η πόλη περιτειχίστηκε (ΑΡ.20 )στο χάρτη η ανατολική πύλη βρισκόταν στον (ΑΡ 14 ) .Η νοτια πύλη την επονομαζόμενη και Εφέσια Πύλη στον (ΑΡ19.) επειδή οδηγούσε στην Έφεσο.
Μέσα στην πόλη υπάρχουν στον χάρτη, το Λιμάνι (ΑΡ.15 ) ,το Θέατρο (ΑΡ.16 ) και το Στάδιο (αρ.17.) κατά την Ρωμαϊκή περίοδο (ΑΡ.18 )
Διακρίνονται ακόμη ο ποταμός Μέλες (ΑΡ13 ) από όπου πήρε το 2ο όνομα του και ο Όμηρος (Μελισογενής ]
Στον (ΑΡ.10 ) διακρίνονται οι προσχώσεις που δημιούργησε ο Ποταμός Μέλες
Το ιερό της Μητέρας των Θεών (ΑΡ. 11 ) και μια λιμνούλα αγνώστου ονόματος ανατολικότερα (ΑΡ.12 ) και ο ποταμός Ερμής (ΑΡ.7 ) που δίνει και το δεύτερό όνομα στον κόλπο της Σμύρνης ” Ερμαϊκός κόλπος”
ΧΑΡΤΗΣ Β ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΥΠΟΨΙΝ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ μ.Χ ΕΩς ΤΟ 1922
Ο δεύτερος χάρτης δίνει την εικόνα της Σμύρνης όπως ήταν λίγο πριν την πυρπόληση της από τους Τούρκους το 1922
Μα διάφορα χρώματα παρουσιάζονται οι διάφορες συνοικίες της
Με ΚΙΤΡΙΝΟ χρώμα το ΚΑΙ η παραλιακή ζώνη
Στο Χάρτη φέρει το όνομα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΡ.18) το νότιο μέρος του Και
δημιουργήθηκε από την Γαλλική εταιρία Societedes Quaisde Smyrne είχε
μήκος 3325 μ. μεταξύ των ετών 1867-1884
Διακρίνεται ακόμη με ΚΙΤΡΙΝΟ ΑΝΟΙΚΤΟ χρώμα στο βόρειο μέρος ο Σιδηροδρομικός σταθμός Αϊδινίου (ΑΡ. 21 ) και το Εργοστάσιο φωταερίου (ΑΡ.22 )ανατολικά της Πούντας (ΑΡ.20 ) που βρισκόταν στο βορειότερο μέρος του Και
Στο ενδιάμεσο της Πούντας και του Εμπορικού τμήματος βρισκόταν η ζώνη κατοικιών του Και (ΑΡ. 19 )
Η Τουρκική ζώνη έχει ΚΟΚΚΙΝΟ χρώμα (ΑΡ.14 ) και ξεκινούσε από τους πρόποδες του Πάγου (ΑΡ.13 ) και έφθανε στην θάλασσα
Σε μια στενή λωρίδα ελλειψοειδούς σχήματος μέσα στην Τουρκική ζώνη με ΚΙΤΡΙΝΟ χρώμα (ΑΡ,15 ) εμφανίζεται η Εβραϊκή συνοικία στους πρόποδες του Πάγου
Η Αρμενική συνοικία (ΑΡ.16 ) βρίσκεται στο εσωτερικό της Σμύρνης έχει ΠΡΑΣΙΝΟ χρώμα και βρίσκεται ανάμεσα στην Ελληνική και Τουρκική συνοικία .
Η Ελληνική συνοικία φέρει ΜΠΛΕ χρώμα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και στις άλλες συνοικίες δεν ήταν εγκατεστημένοι Έλληνες.
Το ΜΩΒ χρώμα φέρει η Φράγκικη συνοικία ( ΑΡ.26 ) στην οποία ήταν εγκαταστημένοι κυρίως οι Λεβαντίνοι.
Στο κάτω μέρος του χάρτη αριστερά ήταν το προάστιο της Σμύρνης Καρατάσου ή Μελάντια (ΑΡ.23 ) που είχε μικτό πληθυσμό στο χάρτη διακρίνεται με παράλληλες πράσινες γραμμές
Στο χάρτη από Νότο προς το Βορρά διακρίνουμε τους ποταμούς Μέλες (ΑΡ.12), Αράπ (αρχ. Ερμής ) { ΑΡ.10 }, Καβακλή (ΑΡ.9 ),Μπουρνόβα (ΑΡ.8 ),Χατζή Μούτσο (ΑΡ. 7 ) . Στις προσχωσιγενείς εκτάσεις διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή (ΑΡ.25 ) που πήγαινε στο Κορδελιό, εκτός από το Κορδελιό διακρίνουμε τα Πετρωτά (ΑΡ.3) ,.Αγία Τριάδα, (ΑΡ.4 )
( Πετρωτά και η Αγία Τριάδα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως περίχωρα του Κορδελιού. ) Μπαιρακλί (Ναύλοχον ή Παλιά Σμύρνη ) {αρ.5 }και το το Χατζή Μούτσο (ΑΡ. 6 ) που πρέπει να ήταν νεότερος οικισμός της ‘’ Παλιάς Σμύρνης’’
Οι πρωτότυποι χάρτες που σχεδιάσαμε δεν φέρουν αριθμητικές επισημάνσεις ,σε αυτούς που παρουσιάζουμε σήμερα τοποθετήσαμε αριθμούς, χάριν των φίλων που μας παρακολουθούν για να τους διευκολύνουμε στην ανάγνωση τους .
Να επαναλάβουμε ότι όλα τα ονόματα των γεωγραφικών και όχι μόνον σημείων μεταφέρθηκαν από τους παλιούς χάρτες που μελετήσαμε, εξαίρεση αποτελούν οι 2 θέσεις των τύμβων στην πρώτη εγκατάσταση της Σμύρνης στο Yassitepe του Bornova που είναι ανακαλύψεις των τελευταίων ετών από τους αρχαιολόγους της γειτονικής χώρας