Με ερέθισμα την συμμετοχή των συνεργατών του Δικηγορικού μας γραφείου σε σειρά ενημερωτικών εκδηλώσεων σχετικά με νέα σχέδια Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, καταθέτουμε τις παρακάτω συνοπτικές σκέψεις επί αυτών.
Μια νέα «ποινική εποχή» ξεκινάει για την χώρα, με την ψήφιση των νέων Κωδίκων Ποινικού και Ποινικής Δικονομίας. Η ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης την Κυριακή, πρακτικά σημαίνει πως τα μέλη των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών θα μελετήσουν τις παρατηρήσεις και τα σχόλια της διαβούλευσης, τις δημόσιες παρατηρήσεις και τις προτάσεις φορέων, δικαστικών ενώσεων, δικηγορικών συλλόγων πανεπιστημίων κ.α. και θα ενσωματώσουν τις αλλαγές.
Το σύνολο του νομικού κόσμου έχει τονίσει επανειλημμένως την ανάγκη επανεξέτασης και εκσυγχρονισμού του ποινικού μας συστήματος, δεδομένου ότι η θέση σε ισχύ τω βασικών ποινικών νομοθετημάτων ανάγεται σε χρόνο που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας μας ήταν τελείως διαφορετικές. Άρα, ο σχηματισμός ενός πλαισίου κανόνων που να στοχεύει στον εκσυγχρονισμό του μηχανισμού απονομής της ποινικής δικαιοσύνης ήταν επιτακτικός.
Οι νέοι Κώδικες είναι αποτέλεσμα δεκαετούς συστηματικής εργασίας πολυμελών και αντιπροσωπευτικών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών οι οποίες αποτελούνται από πανεπιστημιακούς, δικαστές και δικηγόρους.
Γενικές Παρατηρήσεις
Δια της μελέτης των δύο Κωδίκων φαίνεται η μεταβολή της φιλοσοφικής προσέγγισης της ποινικής Δικαιοσύνης της χώρας μας. Στόχος η Ελλάδα να συμβαδίσει με τις σύγχρονες τάσεις και να ανταποκριθεί στις διεθνείς και ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για τον εξορθολογισμό της απονομής Δικαιοσύνης από μεριάς χρόνου και κόστους και η αντιμετώπιση του τεράστιου αριθμού κρατουμένων.
Σε μία προσπάθεια σύντομης παρουσίασης των βασικών αλλαγών παρατηρούνται τα ακόλουθα:
Από την μία μεριά, με το νέο σχέδιο του Ποινικού Κώδικα φαίνεται ότι, πρώτον, επιτυγχάνεται ο εκσυγχρονισμός του συστήματος ποινικών κυρώσεων και η αντιμετώπιση θεμάτων που σχετίζονται με την εξέλιξη της τεχνολογίας και τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές σε εθνικό και διεθνές περιβάλλον, όπως ηλεκτρονικό έγκλημα, διασυνοριακό έγκλημα, ασύμμετρη βία κτλ.. Δεύτερον, σε περιπτώσεις που υπηρεσιακά ή περιουσιακά κακουργήματα στρέφονται κατά του Ελληνικού Δημοσίου προβλέπονται αυστηρότερες κυρώσεις και σε συνδυασμό με την επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής σε είκοσι (20) από δεκαπέντε (15) έτη, εξασφαλίζεται η προστασία της περιουσίας του Δημοσίου και επομένως είναι περιττός ο απαρχαιωμένος νόμος περί καταχραστών του Δημοσίου Ν1608/50, ο οποίος καταργείται. Ακόμη υπάρχουν προβλέψεις για δημεύσεις και διαδικασίες αποκατάστασης της οικονομικής ζημίας. Τρίτον, τα πταίσματα καταργούνται και οι σχετικές παραβάσεις παραπέμπονται στη διοικητική νομοθεσία. Τέταρτον, η κοινωφελής εργασία προβιβάζεται σε κύρια ποινή. Πέμπτο, νέα διάταξη προβλέπει το αδίκημα της απάτης σχετικής με τις επιχορηγήσεις. Έκτο, ελαττώνεται το ανώτατο όριο της πρόσκαιρης κάθειρξης. Έβδομο, καταργείται η μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική. Όγδοο, καταργούνται μια σειρά από πλημμελήματα όπως η κακόβουλη βλασφημία, η θρασύτητα κατά της αρχής, η μετακίνηση οροσήμων, η παράνομη αποδημία, το αξιόποινο της απεργίας δημοσίων υπαλλήλων, η εκμετάλλευση πόρνης κ.α. Ένατο, καταργείται η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και δέκατο, επαναπροσδιορίζεται η ποινική μεταχείριση των ανηλίκων.
Από την μεριά του σχεδίου του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας μπορούν να ειπωθούν ότι πρώτον, ενισχύεται ο ρόλος του εισαγγελέα. Δεύτερον, ενισχύεται επίσης ο ρόλος του συνηγόρου υπεράσπισης. Τρίτον, θεσμοθετείται η ποινική διαπραγμάτευση, η ποινική διαταγή και η ποινική συνδιαλλαγή. Τέταρτον, συστηματοποιούνται οι κυρώσεις για ανήλικους παραβάτες εξασφαλίζοντάς τους ειδική μεταχείριση. Πέμπτο, είναι ξεκάθαρη η επιλογή ενδυνάμωσης των πολυμελών συνθέσεων των ποινικών δικαστηρίων (Πλημμελειοδικείων και Εφετείων) σε βάρος των μονομελών. Τέλος, δίδεται η δυνατότητα επιλογής στους δικαστές και στους πολίτες σύγχρονων μοντέλων απονομής Δικαιοσύνης.
Ως συμπέρασμα μπορούμε να πούμε ότι έχουμε την θεσμοθέτηση αρχών Αποκαταστατικού-Επανορθωτικού ποινικού συστήματος, δηλαδή απονομής δικαίου που σκοπεύει στη συμφιλίωση των αντίδικων πλευρών μέσα από νομικές διαδικασίες και συγχρόνως τη συμφιλίωση του δράστη με την κοινωνία, μιας και η επιβολή κοινωφελούς εργασίας βοηθάει στη μη περιθωριοποίηση του δράστη. Επίσης, εξορθολογίζεται η ποινική διαδικασία τόσο με την εισαγωγή εναλλακτικών διαδικασιών επίλυσης των διαφορών, όσο και με τον εξορθολογισμό των ποινών, που βρίσκεται σε σύμπνοια με την νομική παράδοση της χώρας μας και την επιεική της νοοτροπία.
Εν κατακλείδι, το νομοθέτημα, το οποίο αλλάζει άρδην το σκηνικό σε ποινικό και κατ΄επέκταση σε κοινωνικό επίπεδο, θεωρείται εκ των σημαντικότερων των τελευταίων δεκαετιών. Σύμφωνα με εκπροσώπους των δικαστικών αρχών, η επιτυχία του εγχειρήματος αναμόρφωσης του ποινικού μας συστήματος εξαρτάται από μία βασική παράμετρο: την δημιουργία και στήριξη των δομών που θα το εφαρμόσουν και θα το υποστηρίξουν, μέσω της αύξησης των οργανικών θέσεων δικαστών, εισαγγελέων και γραμματέων δικαστηρίων, καθώς και των δομών διαχείρισης της κοινωφελούς εργασίας.
Χαρίλαος-Ανδρέας Χάιδος
Δικηγόρος (LLM)
Υπ. Διδάκτωρ Παν. Πατρών
Πτυχιούχος Οικονομικής Επιστήμης (Ο.Π.Α.)