Σταύρου Π. Καπλάνογλου
Η πατρίδα του εκ μητρός παππού μου Παναγιώτη Γρ. Ανθόπουλου
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Είναι μια παραθαλάσσια πόλη 12 χλμ., δυτικά της Τραπεζούντας
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ 1922
Η πόλη, παρά τους εξισλαμισμούς, που παρατηρήθηκαν στα γύρω χωριά, μέχρι το 1923, κράτησε τον ελληνικό της χαρακτήρα, αφού, κατά την απογραφή του 1914 στις δύο Eλληνικές συνοικίες των Πλατάνων, καταγράφηκαν 2.000 κάτοικοι, όλοι Έλληνες.
Και δεν μπορούσε να μη συμβεί κάτι τέτοιο μια και θεωρείται η πατρίδα του ποντιακού χορού Σέρ(ρ)α που δεν ήταν άλλος από τον αρχαιοελληνικό χορό Πυρρίχειο.
Κράτησαν ζωντανό ένα χορό 2500 χρόνια που χόρευαν οι Αθηναίοι στα Παναθήναια και όχι μόνον .
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Τα Πλατανα ή αρχαία Ερμώ(o)νασσα, ή το Βυζαντινό Πλατάνιον, ήταν από τις πόλεις του Πόντου με πολύ ισχυρή και συνεχή ελληνική παρουσία, από τον Β΄ Ελληνικό Αποικισμό, μέχρι την Ανταλλαγή.
Το Ελληνικό όνομά της, η πόλη το οφείλει στο ιερό άλσος με πλατάνια, που υπήρχε εκεί, παλιότερα. Στα τούρκικα, το όνομα ερμηνεύτηκε ως «γη σιδήρου» του Pulathane και η περιβάλλουσα περιοχή έγινε «αφθονία των χρημάτων» του Akçeabad.
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στη θέση των Πλάτανων ήταν χτισμένη η αρχαία Ερμώνασσα, η οποία στους χρόνους του βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη Α’, μετονομάστηκε Φαρνάκια.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΜΙΛΗΤΟΣ
Ιδρύθηκε ως εμπορική αποικία της Μιλήτου, γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ.
ΠΕΡΣΕΣ
H πόλη ήρθε, υπό την Περσική κυριαρχία, γύρω στο 6ο αιώνα π.Χ.
Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Μετά από μια σύντομη διακυβέρνηση κάτω από τον Μεγάλο Αλέξανδρο, τα Πλάτανα ενσωματώθηκαν στο Βασίλειο του Πόντου που ίδρυσε ο Μιθριδάτης Ι, γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ. Το 312 π.Χ
ΡΩΜΑΙΟΙ
Οι Ρωμαίοι πήραν τον έλεγχο της περιοχής, γύρω από το Τραπεζούντα, όπου βρισκόταν και τα Πλάτανα, μετά τη διάλυση του Βασιλείου του Πόντου στο 63 π.Χ.
Το φυσικό λιμάνι των Πλατάνων εξυπηρετούσε, για την Τραπεζούντα των Ρωμαίων, τις ανάγκες της Αυτοκρατορίας. Συμπληρωματικά, με αυτό της Τραπεζούντος, εκείνη την περίοδο, υπήρξαν και τα Πλάτανα, που αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Ανατολικής περιοχής της Μαύρης Θάλασσας και επομένως του Πόντου .
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Το 330 μ.Χ. εντάσσεται στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Αν και δέχθηκαν, αρκετές φορές, επιθέσεις από διαφορετικά έθνη και φυλές, τα Πλάτανα παρέμειναν, υπό Βυζαντινό έλεγχο ,μέχρι που η οικογένεια Κομνηνών το .1024 μ.Χ. ,εγκαθίδρυσε το δικό τους βασίλειο, με τη βοήθεια της Βασίλισσας της Γεωργίας,, Ταμάρα.
Μετά τη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, το 1204, από τους Βενετούς γίνεται μέρος της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντιος . Επιβίωσε, ως Βασίλειο υποτελές, κάτω από την Αυτοκρατορία των Σελτζούκων Τούρκων, έως ότου ο σουλτάνος Mehmet II «ο κατακτητής» έθεσε την Τραπεζούντα και τα εδάφη της, τον Οκτώβριο του 1461, κάτω από την Οθωμανική αυτοκρατορία, μετά από σύγκρουση του Ναυτικού των δυο αντιπάλων.
Η πρώτη μάχη, μεταξύ του Οθωμανικού Ναυτικού και του Πολεμικού Ναυτικού Κομνηνού, έλαβε χώρα στα Δυτικά του λιμανιού των Πλατάνων και γύρω από αυτό όπου οι Τραπεζούντιοι έχασαν οκτώ πλοία.
Οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν ως βάση τους, για την τελική κατάκτηση της Τραπεζούντος, που άντεξε και μέχρι το 1468, την πολιορκία, τα Πλάτανα το ” Λευκό Κάστρο – Πύργος Akcale”, που οι Οθωμανοί πέτυχαν, τελικά, την πολιορκία τους.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων της οθωμανικής κυριαρχίας,τα Πλάτανα παρέμειναν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής, υπολειπόμενα μόνον της Τραπεζούντος, στην οποία υπαγόταν διοικητικά, έως το 1880, οπότε απέκτησαν και επίσημα το καθεστώς “πόλης”, σύμφωνα με την δημοτική και διοικητική μεταρρύθμιση του 1884, που αναδιοργάνωσε τη διοικητική δομή στις επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1810 οι Ρώσοι αποβιβάσθηκαν στην περιοχή των Πλατάνων (γύρω από το Salacik ), αλλά δεν παρέμειναν για πολύ .
20 Απριλίου 1916: Οι Ρωσικές δυνάμεις αποβιβάζονται και πάλι στα ΠλΆτανα και παραμένουν έως τις 17 Φεβρουαρίου 1918.
Τα Πλάτανα παραμένουν, μέχρι σήμερα, η μεγαλύτερη πόλη της Τραπεζούντος.
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Πριν από την Ανταλλαγή τα Πλάτανα είχαν δύο ελληνικές συνοικίες,
τα κυρίως Πλάτανα (ή Νεσφί Πλάτανα) και
την ενορία Γιανλού (ή Γαλού)
και δύο μουσουλμανικές,
το Τιρπισάρ και τον Ορτά-μαχαλέ.
Τα σπίτια που σώζονται, σήμερα, στον Ορταμαχαλέ χρονολογούνται από 80 έως 100 χρόνια.
Είναι χτισμένα με ξύλο, πέτρα και κεραμίδια, και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε οι ένοικοι να ζουν αρμονικά με τη φύση, χειμώνα-καλοκαίρι.
Διαθέτουν πηγάδια ή στέρνες.
Είναι περιτριγυρισμένα με ψηλούς τοίχους ·οι πόρτες δεν κοιτάνε προς το δρόμο, αλλά στη θάλασσα, το ίδιο και τα πολλά παράθυρα των σπιτιών.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Στην κώμη, εκτός από τους ναούς των Ταξιαρχών και του Αγίου Γρηγορίου,
υπήρχε και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ, την οποία έχτισε ο Εμμανουήλ Κομνηνός για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Σελτσούκων, (Orta mahalle).
Σώζεται, επίσης, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη φέρουσα τοιχοποιία, η εκκλησία των Ταξιαρχών, η οποία διαμορφώθηκε εσωτερικά και αποτέλεσε ιδιωτική κατοικία μέχρι πρόσφατα.
Σήμερα είναι εγκαταλειμμένη στο πίσω μέρος μιας αυλής που ανήκει, επίσης, σε ιδιώτη.
Λίγο δυτικότερα της εκκλησίας των Ταξιαρχών σώζεται παρεκκλήσιο, το οποίο χρονολογείται στον 13ο-14ο αι.
ΠΑΙΔΕΙΑ
(Orta mahalle) Στην ίδια συνοικία, κοντά στον Ταξιάρχη, βρίσκεται και το Δημοτικό Σχολείο Fevzi Paşa İlköğretim Okulu, που αποτελείται από δύο κίτρινα «δίδυμα» κτήρια, το ένα εκ των οποίων στέγαζε το παλιό ελληνικό σχολείο.
Κοντά στον Άγιο Γεώργιο, βρισκόταν το Φροντιστήριο των Πλατάνων, που είχε εγκαινιαστεί το 1909, δίπλα στην εκκλησία. Σύμφωνα με την επιγραφή, που βρίσκεται στον εξωτερικό τοίχο του κτηρίου, το οικοδόμημα χτίστηκε το 1893, ως ελληνικό σχολείο.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Δίπλα στο σχολείο βρισκόταν η κύρια πλατεία της κώμης, το Μαγκάν’, όπου στήνονταν οι χοροί και οι γιορτές.
Στα Πλάτανα πριν από την Ανταλλαγή λειτούργησε ο Ελληνικός σύλλογος «Ερμώνασσα», με αξιόλογη πολιτιστική δράση.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι του ασχολούντο με την ναυτιλία γεωργία, το εμπόριο και την αλιεία, αλλά πολλοί γινόταν μετανάστες στην Ορθόδοξη Ρωσία ,εργαζόμενοι κυρίως στην πόλη του Βατούμ.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Κατά τη διάρκεια Α παγκοσμίου πολέμου, ο Τσαρικός στρατός κατέλαβε τα Πλάτανα Οι Ρωσικές δυνάμεις αποσύρθηκαν, μετά τη επανάσταση των Μπολσεβίκων και οι Οθωμανοί επανήλθαν στα Πλάτανα, στις 17 Φεβρουαρίου 1918. Το 1923, μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την συμφωνία της Λωζάνης, οι Ελληνες κάτοικοι ήρθαν στην Μητροπολιτική Ελλάδα
ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα, τα Πλάτανα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Βρίσκεται, δυτικά της πόλης Τραπεζούντος .
Καλύπτει μια έκταση 385 km² και σε υψόμετρο 10 μέτρα από την θάλασσα.
Η πόλη έχει εκτιμώμενο πληθυσμό 48.315 (2007).
Σήμερα, τα πλατάνια έχουν αντικατασταθεί από πολυκατοικίες.
Στο βωμό του εκσυγχρονισμού έχουν καταστραφεί, επίσης πολλά αρχοντικά των Ελλήνων, παλαιών κατοίκων της πόλης. Ευτυχώς, έχουν απομείνει μερικά, στη συνοικία Ορτά-μαχαλέ (Orta mahalle).
Οι σημερινές συνοικίες φέρουν τα ονόματα:
Çolaklı ,Dürbinar ,Kayalar,Nefsipulathane ,Ortamahalle ,Osmanbaba ,Sarıtaş Yenimahalle Yaylacık
Και τα δημοτικά διαμερίσματα
Adacik ,Akçakale ,Akçakoy ,Ακπίναρ ,Ντάριτσα,Ντερέτσικ ,Dogankoy Dortyol Isiklar ,Καβάκλι ,Sogutlu ,Yildizli
