Στην Ελληνική κοινωνία, προκειμένου να θεωρείται κάποιος επιτυχημένος, χρειάζεται να έχει εισαχθεί σε οποιαδήποτε πανεπιστημιακή σχολή. Λόγω του παραπάνω, πολλές φορές τα παιδιά, τα οποία προετοιμάζονται για τις Εισαγωγικές Εξετάσεις βιώνουν συναισθήματα ανησυχίας, νευρικότητας και φόβου που συχνά συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα, βιώνουν δηλαδή αυτό που ονομάζεται συχνά ως άγχος. Όταν το άγχος κυμαίνεται σε επίπεδα που το καθιστούν διαχειρίσιμο, μπορεί να θεωρηθεί και λειτουργικό, καθώς κινητοποιεί το άτομο και το βοηθάει να εντείνει την προσπάθεια του, προκειμένου να φέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Όσο πλησιάζουν όμως οι Πανελλήνιες Εξετάσεις το άγχος των εφήβων κορυφώνεται, οπότε εξελίσσεται από σύμμαχος σε εχθρό των μαθητών, καθώς ενεργοποιείται από αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με το φόβο της αποτυχίας.
Στις περιπτώσεις που το άγχος γίνεται μη ελεγχόμενο, μπορεί να συνοδεύεται και από σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκεφάλους, στομαχικό άλγος, διατροφικές διαταραχές, δυσκολίες στον ύπνο και συχνούς εφιάλτες, ταχυκαρδία, αίσθημα ζάλης, τάση λιποθυμίας κ.ά. Έντονες μπορεί επίσης να είναι και οι συναισθηματικές διακυμάνσεις των μαθητών, οι οποίοι λόγω του άγχους μπορεί να αρνούνται να διαβάσουν, να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να έχουν τάσεις φυγής, να εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά και θυμό, να είναι ευερέθιστοι και να κλαίνε με το παραμικρό. Το άγχος επηρεάζει τη σκέψη, το συναίσθημα, το σώμα μας και την απόδοση. Είναι ένας φαύλος κύκλος από αρνητικές σκέψεις («δεν θα τα καταφέρω», «δεν ξέρω τίποτα»), αρνητικά συναισθήματα (όπως απελπισία, θυμός) και ψυχοσωματικές αντιδράσεις (ζαλάδες, αϋπνία, κοιλιαλγίες). Για να σπάσει αυτός ο κύκλος οι έφηβοι χρειάζονται βοήθεια και από τους γονείς τους. Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν να ελέγχουν αυτό που λέγεται ΑΓΧΟΣ και όχι να ελέγχονται από αυτό. Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούν κάποιες στρατηγικές διαχείρισης του άγχους τόσο από τους μαθητές όσο και από τους γονείς τους:
Για τους μαθητές:
- Κάποιες ημέρες πριν τις Πανελλήνιες συνηθίζεται από τους μαθητές να κάνουν επανάληψη της εξεταστέας ύλης. Αυτό που χρειάζεται να έχετε στο νου σας είναι ότι κατά την επανάληψη ξανά-θυμάστε και επαναφέρετε στη μνήμη σας, δεν μαθαίνετε καινούρια ύλη. Φροντίστε όμως να τελειώνετε με το επαναληπτικό διάβασμα αρκετή ώρα πριν πέσετε για ύπνο γιατί οι έντονοι ρυθμοί εργασίας πριν από τον ύπνο προκαλούν υπερένταση. Κατά την περίοδο των επαναλήψεων μπορείτε να ζητήσετε και τη βοήθεια των καθηγητών σας, οι οποίοι μπορούν να σας βοηθήσουν ως προς την οργάνωση ή τις τεχνικές της επαναληπτικής διαδικασίας.
- Κάντε διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης. Τα διαλείμματα σας να είναι παραγωγικά. Μην διακόπτετε τα αγαπημένα σας χόμπι ή δραστηριότητες που σας βοηθούν να χαλαρώσετε.
- Το διάστημα πριν και κατά τη διάρκεια των Πανελληνίων τρώτε υγιεινά, μικρά και συχνά γεύματα. Πίνετε πολύ νερό, αποφύγετε τον καφέ, το κάπνισμα, το αλκοόλ και τα ενεργειακά ποτά, καθώς οι παρενέργειες τους μπορεί να είναι επιβλαβείς ως προς την απόδοση σας κατά το διάβασμα ή τις εξετάσεις.
- Εάν αισθάνεστε ότι το άγχος είναι τόσο έντονο που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την απόδοσή σας την ώρα των εξετάσεων μιλήστε με κάποιο φίλο σας, γονιό, καθηγητή ή ειδικό αν χρειαστεί.
- Όσον αφορά την ημέρα των εξετάσεων: κοιμηθείτε νωρίς και προετοιμαστείτε κατάλληλα από το προηγούμενο βράδυ. Τι θα φορέσετε, τι θα πάρετε μαζί σας και πως θα πάτε μέχρι το Εξεταστικό Κέντρο. Καλό είναι να μην πάρετε μαζί σας βιβλία και σημειώσεις. Μην φύγετε νηστικοί από το σπίτι, ακόμα κι αν δεν έχετε όρεξη.
- Όσον αφορά την ώρα των εξετάσεων: Μόλις πήρατε στα χέρια σας τα θέματα των εξετάσεων και νιώθετε ότι έχει κορυφωθεί το αίσθημα ανησυχίας και άγχους… αρχικά σκεφτείτε ότι είναι φυσιολογικό να αγχώνεστε. Οι περισσότεροι από τους συμμαθητές σας μπορεί να βιώνουν κάτι ανάλογο εκείνη τη στιγμή. Ακολουθείστε κάποιες από τις τεχνικές χαλάρωσης π.χ. πάρτε βαθιές αναπνοές, νοιώστε άνετα στη καρέκλα, κινείστε τα χέρια σας, τα πόδια σας, το κεφάλι για να φύγει από επάνω σας η ένταση. Φέρτε στο νου σας την εικόνα/το πρόσωπο/την κατάσταση που σας ηρεμεί και σας προκαλεί ένα ευχάριστο συναίσθημα, πείτε θετικά λόγια στον εαυτό σας, πιείτε λίγο νερό. Αγνοήστε τους άλλους γύρω σας. Εάν εξακολουθείτε να μην αισθάνεστε καλά, ενημερώστε τον επιτηρητή.
- Διαβάστε προσεκτικά τις ερωτήσεις και απαντήστε καταρχήν σε αυτές για τις οποίες είστε σίγουροι, τις άλλες αφήστε τις για αργότερα. Ακόμη και εάν οι άλλοι παραδώσουν σύντομα τα γραπτά τους, εσείς ξαναδιαβάστε τις απαντήσεις που έχετε δώσει άλλη μια φορά.
Για τους γονείς:
- Οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίσετε ένα ήρεμο περιβάλλον την περίοδο της προετοιμασίας των παιδιών για τις εξετάσεις, να αποφεύγετε τη φασαρία και τις συγκρούσεις και να προσπαθήσετε να μην προκαλείτε δυνατούς και ενοχλητικούς θορύβους την ώρα της μελέτης.
- Απαραίτητο επίσης είναι να οπλιστείτε με κατανόηση και υπομονή, προκειμένου να είστε σε θέση να διαχειριστείτε το θυμό και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των μαθητών με ψυχραιμία και αποτελεσματικότητα.
- Προσπαθήστε να είστε σταθεροί στις ώρες που βρισκόσαστε στο σπίτι, έτσι ώστε να γνωρίζουν τα παιδιά πότε θα σας βλέπουν. Βρείτε χρόνο να χαλαρώσετε μαζί, να κουβεντιάσετε, να πάτε μια βόλτα.
- Μάθετέ τα να χαλαρώνουν και να ηρεμούν. Ως γονείς μπορεί να ανησυχείτε για την πίεση και το στρες που περνάνε τα παιδιά σας. Μην ξεχνάτε όμως πως και τα παιδιά, όπως και εσείς κάποτε, πρέπει να εκπαιδευτούν στο να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις. Χρειάζεται λοιπόν να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος τους, να είναι παραγωγικά, να δοκιμάζονται και να προχωράνε. Έτσι θα μεγαλώσουν.
- Καλό είναι να προετοιμάσετε τον έφηβο για κάθε ενδεχόμενο, να του τονιστεί πως η αποτυχία είναι κομμάτι της ζωής. Όπως επίσης καλό θα ήταν να του γίνει αντιληπτό πως με το ενδεχόμενο αποτυχίας στις Πανελλήνιες Εξετάσεις δεν έρχεται το τέλος του κόσμου, καθώς οι εναλλακτικές επιλογές από εκεί και πέρα μπορεί να είναι πολλές.
Οπλισμένα με υπομονή και ψυχραιμία και με ήρεμους γονείς στο πλευρό τους, τα παιδιά θα φέρουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και θα κατακτήσουν τα πρώτα σοβαρά βήματα προς την αυτονόμηση και την ενηλικίωση.
Καλή επιτυχία σε όλους!!!
Μαρία Χλιαρά,
Κοινωνική Λειτουργός 3ης ΤΟ.Μ.Υ. Κοζάνης