ΦΥΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΛΙΕΣ ΑΥΛΕΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Τ. Γεωπόνος
Η μολόχα είναι ένα πολύ δημοφιλές φυτό, που αγαπήθηκε πολύ και χρησιμοποιήθηκε, από τα πολύ παλιά χρόνια. Τη μολόχα, θα τη βρούμε σε κάθε γωνιά του πλανήτη, γιατί προσαρμόστηκε στο φυσικό περιβάλλον πολλών περιοχών, στις οποίες μεταφέρθηκε.
Τη συναντάμε, παντού,στη λεκάνη της Μεσογείου, στους δρόμους, στα καλλιεργημένα χωράφια, στους κήπους, ακόμη και στα χαλάσματα.
Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
Στο παρελθόν, γινόταν μεγάλη χρήση της μολόχας.
Την αποκαλούσαν ”ΜΟΥΛΟΧΑ ” και κανόνας ήταν, την εποχή της ανθοφορίας, να την συλλέγουν ,να την αποξηραίνουν και μαζί με την αντίστοιχη συλλογή και αποξήρανση του χαμόμηλου, να την αποθηκεύουν σε πάνινα σακουλάκια ή γυάλινα βάζα, άλλοτε μαζί , άλλοτε ξεχωριστά , κάνοντας τη, κατάλληλο ρόφημα στους κρύους χειμώνες, σημαντικό για την πρόληψη κρυολογήματος ή ακόμα και για την ίαση του.
Η μολόχα, ούσα μαλακτική, συμπλήρωνε τις ευεργετικές ιδιότητες του χαμομηλιού, όταν γινόταν ανάμειξη.
Ένα ή δύο άνθη ήταν αρκετά, για ένα φλιτζάνι τσαγιού χαμομηλιού, για να προσθέσουν τις ευεργετικές ιδιότητες της μολόχας.
Τη μολόχα,την έπιναν, επίσης, μαζί με μέλι, για να αντιμετωπίσουν προβλήματα με το το συκώτι τους
ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα Τ
άξη: Μαλαχώδη (Malvales)
Οικογένεια: Μαλαχίδες (Malvaceae)
Γένος: Μαλάχη (Malva)
Είδος: M. sylvestris -Μαλάχη η αγρία -Μολόχα Αμπελόχα
— Αυτοφυή είδη στην Ελλάδα
Μαλάχη η κριτική (Malva cretica) Μαλάχη η μόσχοσμος (Malva moschata) Μαλάχη η αγρία (Malva sylvestris) Μαλάχη η αμελημένη (Malva neglecta) Μαλάχη η μικρανθής (Malva parviflora) Μαλάχη η μικρά (Malva pusilla) Μαλάχη η αιγυπτία (Malva aegyptia)
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
–Φυτό
Πολυετές και ποώδες φυτό. Το ύψος της φτάνει τα 30-150 εκατοστά, με βλαστούς διακλαδιζόμενους και τριχωτούς.
— Φύλλα
Τα φύλλα είναι κυκλικά, οδοντωτά, λοβωτά και τριχωτά, χωρισμένα σε πέντε περίπου λοβούς, που έχουν μεγάλους λεπτούς μίσχους .
— Βλαστοί
Ο βλαστός του είναι όρθιος
–Άνθος
Το άνθος, που φύεται από τον βλαστό, είναι, συνήθως, ροζ, με μοβ ακτίνες και αποτελείται από πέντε πέταλα, που περικλείουν τον ανθήρα. Το χρώμα των λουλουδιών παρουσιάζει αλλαγές και εξαρτάται, κυρίως, από την περιοχή όπου φυτρώνει η μολόχα. Ανθίζουν από τον Ιούνιο, μέχρι και τον Σεπτέμβριο
. — Καρπός- Σπόροι
Ο καρπός της είναι επίπεδος, με πολυάριθμα τμήματα
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
–Έδαφος
Η μολόχα ευδοκιμεί σε οποιοδήποτε τύπο εδάφους, ακόμα και σε βαριά αργιλώδη εδάφη, αρκεί το χώμα να έχει καλή αποστράγγιση για να απομακρύνεται το νερό. Τα καταφέρνει ,στο συνηθισμένο χώμα των κήπων, αν και προτιμά μέτρια γόνιμα εδάφη, με PH αλκαλικό ή και όξινο.
— Αντοχή στο άνεμο
Μπορεί να ανεχθεί ισχυρούς ανέμους.
–Κλίμα
Είναι ένα πολύ ανθεκτικό φυτό και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και στην ξηρασία.
Χρειάζεται προστασία από τους δυνατούς παγετούς, λόγω ευαισθησίας στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες
— Ηλιοφάνεια
Προτιμά ηλιόλουστα σημεία, με νότιο προσανατολισμό,για να μας χαρίσει έντονη ανθοφορία, ενώ μπορεί, επίσης, να αναπτυχθεί σε σκιερές και ημισκιερές θέσεις
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ
Αρκετά είδη καλλιεργούνται,ευρέως, ως λουλούδια κήπου , ενώ μερικά είναι διεισδυτικά ζιζάνια . Είναι πολύ εύκολα φυτά, για καλλιέργεια, αφού δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις
— Πολλαπλασιασμός
*Με σπόρο . Ο πολλαπλασιασμός, με σπόρο είναι μια εύκολη και γρήγορη διαδικασία: σπέρνεται από τον Φεβρουάριο έως Ιούνιο ή από το Σεπτέμβρη έως τον Οκτώβρη. Μπορούν, επίσης, να σπαρθούν, άμεσα, στο χωράφι .
*Αποστάσεις φύτευσης : 40-50 εκατοστά, μεταξύ των φυτών και 70-80,εκατοστά μεταξύ των γραμμών.
* Με σπορόφυτα Οι σπόροι, είναι καλύτερο, να σπαρθούν, σε σπορεία την άνοιξη ή το φθινόπωρο και μετά στο χωράφι, στις ίδιες αποστάσεις. — Άρδευση
Ποτίζετε το φυτό, βαθιά σε όλη την πρώτη καλλιεργητική περίοδο, παρέχοντας αρκετή υγρασία, για να κορεστεί το ριζικό σύστημα.
Το βαθύ πότισμα δημιουργεί υγιή φυτά, με ισχυρές, βαθιές ρίζες. Αφήστε το έδαφος να στεγνώσει,πριν το ποτίσετε και πάλι, επειδή το συνεχώς υγρό εδάφος, μπορεί να οδηγήσει σε σήψη ή ασθένειες, από μύκητες.
Όταν μεγαλώσουν δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε νερό και μπορεί να αντέξει σε μεγάλες περιόδους ξηρασίας, χωρίς νερό.
–Ζιζανιοκτόνα
Η καταπολέμηση των ζιζανίων γίνεται με σκαλίσματα ή ακόμα πιο εύκολα, με εδαφοκάλυψη.
— Ασθένειες – εχθροί
Τα φυτά γενικά δεν ενοχλούνται από επιβλαβείς οργανισμούς, εκτός από τους γυμνοσάλιαγκες
–Συγκομιδή
Η μολόχα φουντώνει την άνοιξη και ανθίζει το καλοκαίρι. Συλλέγονται οι νεαροί βλαστοί, τα φύλλα, τα άνθη και η ρίζα της.
Τα άνθη και τα φύλλα συλλέγονται και ξηραίνονται προσεκτικά, από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο, σε σκιά.
Τα φύλλα συλλέγονται το πρωί,αφού η υγρασία έχει στεγνώσει από τον ήλιο και πριν ανθίσουν τα φυτά. Αφαιρέστε τα λουλούδια, πριν αρχίσουν να μαραίνονται, γιατί η διαδικασία αυτή ενθαρρύνει το φυτό να συνεχίσει την ανθοφορία, μέχρι το τέλος της σεζόν.
Για βρώση, μαζεύεται τρυφερή, πριν φουντώσει και ανθίσει, διαφορετικά, την μαζεύουμε για αποξήρανση, κατά την ανθοφορία.
— Συγκομιδή σπόρων για επανακαλλιέργεια
Η συλλογή των σπόρων γίνεται στα τέλη του καλοκαιριού.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΕ ΓΛΑΣΤΡΑ
Για τη φύτευση σε γλάστρα, επιλέγουμε :
— Γλάστρα
Γλάστραδιαμέτρου και ύψους, τουλάχιστον 20-30 εκατοστών.
— Χώμα
Χρησιμοποιούμε φυτόχωμα γενικής χρήσης, εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά
— Επιλογή θέσης στο μπαλκόνι
Παρά το γεγονός, ότι μπορεί να αναπτυχθεί και σε σκιερές ή ημισκιερές θέσεις, η μολόχα προτιμά ηλιόλουστα σημεία, γι’αυτό καλό είναι να τοποθετείται σε σημεία με νότιο, δυτικό και ανατολικό προσανατολισμό. Αν έχουμε μόνο βορεινό μπαλκόνι, θα χρειαστεί μία σχετική προφύλαξη από την παγωνιά.
–Λίπανση
Μία φορά το μληνα, συνιστάται η χορήγηση υδατοδιαλυτού λιπάσματος
.– Άρδευση
Φροντίζουμε το πότισμα να γίνεται με μέτρο και να υπάρχει καλή αποστράγγιση της γλάστρας
— Συγκομιδή
Για την συγκομιδή ισχύει ό,τι και στην καλλιέργεια στους αγρούς
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Το φυτό περιέχει φλαβονοειδή και γλίσχρασμα. Τα άνθη του είναι πλούσια σε ανθοκυανοσίδες.
Το φυτό Malva sylvestris Μολόχα Αμπελόχα περιέχει μαλβιδίνη (φυσική χρωστική ουσία, καταβολικό προϊόν ανθοκυανίνης που έχει πολλές ευεργετικές ιδιότητες, οι οποίες συντελούν στην καλή υγεία και στην γενική ευεξία του ανθρώπου
Περιέχει ακόμη ,βιταμίνες A, B1, B2 και C, βλέννες, ρητίνες, ίχνη τανίνης, γλυκόζη, αιθέριο έλαιο, ενώ η ρίζα είναι πλούσια σε σάκχαρα.
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Η μολόχα χρησιμοποιείται σε αρκετά φαρμακευτικά σκευάσματα.
— Το αφέψημα από φύλλα και άνθη της μολόχας θεωρείται μαλακτικό, αποχρεμπτικό, κινητικό του εντέρου, διατηρώντας τη καλή υγεία του πεπτικού συστήματος
–Χρησιμοποιείται, επίσης, για τη θεραπεία ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος, βήχα, βρογχίτιδα και για φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας, λαρυγγίτιδα, φαρυγγίτιδα.
— Προστατεύει το έντερο από τη γαστρίτιδα, τα στομαχικά έλκη και σταματά τον εμετό και βοηθάει στη διάρροια ειδικά των μικρών παιδιών.
—Τα φύλλα της μολόχας είναι μαλακτικά. Καταπραΰνουν τον ερεθισμό των βλεννογόνων και συνεπώς, συνιστώνται για τη βρογχίτιδα, τον ξηρό βήχα και τις φλεγμονές του λαιμού.
— Για την αντιμετώπιση παθήσεων του πεπτικού και του ουροποιητικού συστήματος (περιπτώσεις κολικού, κυστίτιδας, γαστρίτιδας) και εντερικών διαταραχών.
—Έχει υπακτικές ιδιότητες
-Το αφέψημα της μολόχας με μέλι καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες.
— -Ένα ζεστό ρόφημα με μια κουταλιά θυμαρίσιο μέλι ανακουφίζει τον πονεμένο λαιμό, ηρεμεί τον βήχα και μας βοηθάει να αναπνεύσουμε καλύτερα.
—Βοηθά στα προβλήματα των νεφρών και του ήπατος. -Ανακουφίζει αυτούς που υποφέρουν από αιμορροΐδες.
—Είναι κατά της κατακράτησης ούρων και της αιματουρίας.
— -Για φλεγμονές και οιδήματα. -Είναι κατά των δερματικών προβλημάτων.
—Το κατάπλασμα μολόχας ανακουφίζει το έκζεμα. -Βοηθά στους κολικούς-μαλακώνει τους κάλους των ποδιών.
–Τα ποδόλουτρα με έγχυμα μολόχας ανακουφίζουν τα πρησμένα πόδια. -Σε κομπρέσα, ανακουφίζει αποστήματα, δοθιήνες και ελαφρά εγκαύματα.
— Η μολόχα χρησιμοποιείται για ερεθισμό του στόματος και του λαιμού, ξηρό βήχα , δυσκοιλιότητα και άλλες χρήσεις.
Το φυτό χορηγείται με τη μορφή έγχυσης και τσαγιού από βότανα ως μαλακτικό, αποχρεμπτικό, καθαρτικό, εντερικό τονωτικό και διουρητικό. Το φυτό εφαρμόζεται,εξωτερικά, με τη μορφή καταπλάσματος, από τα φύλλα και τα άνθη, για τη θεραπεία φλεγμονών του δέρματος και τσιμπήματα εντόμων.
Επίσης, συνιστάται κατά ασθενειών του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος, όπως βήχας, βρογχίτιδα, δυσκοιλιότητα και γαστρεντερίτιδα
ΛΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Η μολόχα, βρασμένη,όταν τρώγεται μόνη της παύει τη βραχνάδα. Φύλλα μολόχας και ιτιάς, κοπανισμένα: Τα φύλλα της, κοπανισμένα μαζί με φύλλα ιτιάς χρησιμοποιούνται ως κατάπλασμα για: Φλεγμονές, οιδήματα, κτυπήματα, μελανιές, στραμπουλήγματα.
— Φύλλα μολόχας + κρεμμύδια + πράσα κοπανισμένα
Και τα φύλλα της μολόχας,μόνον αν τα κοπανίσουμε και τα βάλουμε πάνω στη πληγή, τη γιατρεύουν. Γιατρεύονται, επίσης, οι πληγές από τις ρογαλίδες και από ερπετά, αν κοπανίσουμε κρεμμύδια και πράσα και τα ανακατέψουμε με φύλλα μολόχας και τα βάλουμε πάνω στην πληγή.
–Χυλός για τσιμπήματα
Η επάλειψη χυλού από αγριομολόχα και λαδιού, απωθεί τις σφήκες, αλλά λειτουργεί και μετά ως γιατρικό. Επίσης, ο χυλός της μολόχας βοηθά τους νεφροπαθείς και όσους υποφέρουν από νευραλγίες της μέσης .
Το ζουμί της όταν πίνεται γιατρεύει τη δυσουρία.
ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Στην αρχαία Ελλάδα καλλιεργούσαν τη μολόχα μαζί με άλλα λαχανικά και βότανα στους κήπους τους και πίστευαν, ότι σταματούσε την πείνα και τη δίψα.
— Φαρμακευτικές χρήσεις στην αρχαιότητα
Οι αρχαίοι ‘Ελληνες και όχι μόνον, εκτιμούσαν, ιδιαίτερα την μολόχα για την πρόσφορα της στην υγεία των ανθρώπων.
Οι δε καθαρτικές ιδιότητες της μολόχας ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
— Κικέρων…Ο Κικέρων μας αποκαλύπτει ότι αποτοξινώθηκε πλήρως, τρώγοντας ένα πιάτο μολόχα και σέσκουλο.
— Διοσκουρίδης – Κέλσος και ο Πυθαγόρας …. Ο Διοσκουρίδης, ο Κέλσος και ο Πυθαγόρας εκτιμούσαν τις ιδιότητές της κατά της δυσκοιλιότητας.
— Ιπποκράτης. …Ο Ιπποκράτης τη συνιστούσε, κατά της δυσπεψίας σε άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα πέψης. – Έφτιαχνε, επίσης, ένα κατάπλασμα με κρασί και μολόχα, για να αντιμετωπίσει τα οιδήματα και τις φλεγμονές. – Τη συνιστούσε σαν αφέψημα εναντίον διαφόρων γυναικολογικών προβλημάτων και παρασκεύαζε με αυτή κολπικά υπόθετα, τα οποία χρησιμοποιούσε, για να διευκολύνει τους τοκετούς και να μετριάσει τους πόνους.
— Πλίνιος….Ο Πλίνιος επαινεί το αφέψημα μολόχας για τη γρήγορη θεραπεία του βήχα.
–. Πλατίνος….Κατά το Μεσαίωνα, ο Πλατίνος θεωρούσε τη σαλάτα με φύλλα μολόχας εξαιρετικά υγιεινή, γιατί υποστήριζε πως “μαλακώνει την κοιλιά, θεραπεύει τη νεφρίτιδα και διαλύει τις πέτρες” (των νεφρών).
— Δίφιλος ο Σίφνιος … Ο Δίφιλος ο Σίφνιος έγραψε ότι βοηθά σε περιπτώσεις ερεθισμού των νεφρών και της κύστης. — Καρλομάγνος . Ο Καρλομάγνος είχε διατάξει να καλλιεργείται μολόχα σ’ όλους τους αυτοκρατορικούς κήπους
. — Επιμενίδης… Λέγεται ότι ο Επιμενίδης είχε κοιμηθεί για 50 χρόνια σε ένα σπήλαιο στην Κρήτη και όταν ξύπνησε, βρέθηκε σε ένα καινούργιο κόσμο, όπου για να μην πεινά και να μην διψά, έτρωγε μόνο μολόχα και βολβούς. Αυτός είναι και ο λόγος που η μολόχα έγινε το βότανο των μυστικιστών και από τότε, χρησιμοποιείται σε διάφορες τελετές και μυήσεις.
— Οι Πυθαγόριοι … Οι Πυθαγόρειοι την εκτιμούσαν ιδιαίτερα και επειδή τα άνθη της είναι πάντα στραμμένα προς τον ουρανό, θεωρήθηκε ιερό βότανο
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Αν και δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές παρενέργειες από την κατανάλωση της μολόχας, καλό είναι να συμβουλεύεστε τον θεράποντα ιατρό σας, πριν κάνετε συστηματική χρήση της, κάτι που ισχύει βέβαια και για όλα τα βότανα .
ΠΡΟΣΟΧΗ χρειάζεται στην παράλληλη λήψη με αντιδιαβητικά
ΠΡΟΣΟΧΗ χρειάζεται , κατά την παράλληλη λήψη με φάρμακα, που περιέχουν λίθιο.
ΠΡΟΣΟΧΗ Αποφύγετε την κατανάλωση φυτών από ασθενείς, που πάσχουν από χολολιθίαση.
Οι ουσίες που περιέχουν οι μολόχες ενδέχεται να αλληλεπιδράσουν με τα εγγεγραμμένα φάρμακα ,που ήδη παίρνει ο ασθενής, εξαλείφοντας έτσι τη θεραπευτική αποτελεσματικότητά τους ή προκαλώντας τοξικότητα.
Μπορούν, επίσης,να επιβαρύνουν περαιτέρω τις εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες του σώματος, εκθέτοντας έτσι τον ασθενή σε αυξημένη νοσηρότητα και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.
ΠΡΟΣΟΧΗ Να αποφεύγεται η συλλογή από εδάφη, πλούσια σε άζωτο, γιατί το φυτό τείνει να συγκεντρώνει υψηλά επίπεδα νιτρικών αλάτων στα φύλλα του
. Η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων δεν συνιστάται, χωρίς τη συμβουλή του γιατρού ή του φαρμακοποιού σας.
ΧΡΗΣΕΙΣ
Τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί τρώγονται βραστά με άλλα χόρτα, σε σούπες (δρουν ως πηκτική ουσία) ή γίνονται ντολμαδάκια, τα τρυφερά φύλλα τρώγονται ωμά σε σαλάτες, δίνοντας μια ήπια ευχάριστη γεύση. –Σαλάτες Τα φύλλα της είναι τρυφερά και μπορούν να αποτελέσουν βάση για σαλάτες. Θεωρούνται νόστιμα και μαγειρεμένα, αλλά η γλοιώδης υφή τους, δεν αρέσει σε όλους.
— Διακόσμηση πιάτων Τα άνθη της μολόχας διακοσμούν υπέροχα, σαλάτες και άλλα πιάτα. Σαν τροφή χρησιμοποιούνται, σχεδόν όλα τα μέρη του βοτάνου, τα φύλλα, οι τρυφεροί βλαστοί και τις ρίζες. Ενδεδειγμένη η χρήση των ανθέων και των φύλλων ή ένα μείγμα και των δύο.
— .Σε πολλά σπίτια της υπαίθρου, οι γυναίκες τυλίγουν τους ντολμάδες με φύλλα μολόχας
— Οι άγουροι καρποί τρώγονται ωμοί ή γίνονται τουρσί.
— Στα τρόφιμα, η μολόχα χρησιμοποιείται ως χρωστικός παράγοντας.
— Από τη ρίζα της, παράγονται αλοιφές και καταπλάσματα για πληγές, εγκαύματα, σπυριά, καλόγηρους και εξανθήματα.
— Το ποδόλουτρο σε αφέψημα ανακουφίζει από την κούραση και τους κάλους των ποδιών.
— Το κατάπλασμα φύλλων μολόχας ανακουφίζει το έκζεμα και το πόνο από τα τσιμπήματα εντόμων.
— Τα φύλλα της μολόχας τρίβονται σε μέρος, που πονά, από το άγγιγμα της τσουκνίδας- σε μέρη όπου υπάρχει μολόχα, υπάρχει και τσουκνίδα. Τρίψτε το πονεμένο μέρος με φρέσκα φύλλα μολόχας
— Χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό σε διάφορες κρέμες και σαπούνια. Από τη μολόχα, εξάγονται και εδώδιμες χρωστικές ουσίες,κίτρινου και πράσινου χρώματος.
— Ο καρπός της Malva sylvestris, Μολόχα Αμπελόχα, λέγεται “ψωμάκι”, επειδή μοιάζει με σπιτίσιο ψωμί. Παλιά, τα μικρά παιδιά τον μάζευαν και τον έτρωγαν.
— Κηποτεχνική εφαρμογή Είναι εξαιρετική σε γλάστρες ή σε ηλιόλουστους φράκτες, τα λουλούδια είναι πολύ ελκυστικά για τις πεταλούδες.