του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα
Φέτος (2019) συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την απονομή του βραβείου Νόμπελ (18-10-1979) στον Οδυσσέα Ελύτη.
Στο Αρχονταρίκι του Ι. Ναού Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω, της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης κάναμε (24-10-2019) ‘’Μικρό αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη για τα 40 χρόνια από την απονομή του βραβείου Νόμπελ’’.
Το αφιέρωμα περιείχε: α. Ανάγνωση τμήματος από την ομιλία του Οδυσσέα Ελύτη στη Σουηδική Ακαδημία, β. Ανάγνωση της Ανοικτής Επιστολής του Οδυσσέα Ελύτη στην ΕΟΚ για τη Μακεδονία. γ. Προβολή διαφανειών από τη ζωή του Ελύτη και δ. Ακρόαση από CD, τμήματος από την πρωτότυπη μουσική παράσταση “Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!” του Οδυσσέα Ελύτη με τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού. Στην ανάγνωση των κειμένων, ο π. Κ. Ι. Κώστας και η Μαρία Κουτσιούκη, εκπαιδευτικός Α/θμιας εκπαίδευσης, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, ιστορία, τοπική ιστορία, έρευνα και διδακτική.
α. ΤΜΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ:
“Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε το χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά- σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ. Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. Πολύ περισσότερο όταν οι καιροί είναι σκοτεινοί και αυτό που του υπαγορεύουν είναι μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ορατότητα.
Μου εδόθηκε να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνο από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλ’ αυτά μια γλώσσα που μιλιέται επί 2.500 χρόνια χωρίς διακοπή και με ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή φαινομενικά διάσταση αντιστοιχεί και στην υλικοπνευματική οντότητα της χώρας μου, που είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι για να υπερηφανευτώ, αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής, όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μια Σαπφώ, ή ένας Πίνδαρος παραδείγματος χάριν. Στο μάκρος 25 αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω, ούτε ένας που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση. … Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, το σπίτι φτωχικό, στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, στις αμμουδιές του Ομήρου. (Οδυσσέας Ελύτης ‘’Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης’’ 18-10-1979. ΕΝ ΛΕΥΚΩ).
β. Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (ΜΑΖΙ ΜΕ 5 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ) ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ:
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας η Ελλάδα μπήκε στην περιπέτεια του λεγόμενου ‘’Μακεδονικού’’. Μια από τις πρωτοβουλίες που προκάλεσε τότε διεθνώς αίσθηση, ήταν η επιστολή έξι προσωπικοτήτων από την Ελλάδα στην τότε ΕΟΚ, με την οποία ξεκαθάριζαν τις ασάφειες γύρω από την διεκδίκηση του όρου ‘’Μακεδονία’’ από την ΠΓΔΜ. Η επιχειρηματολογία τους παραμένει επίκαιρη στο ακέραιο. Οι έξι αυτοί Έλληνες ήταν οι: Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Γεωργάκης, Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, Αριστόβουλος Μάνεσης, Μελίνα Μερκούρη, Δημήτρης Τσάτσος.
Ανοιχτή Επιστολή στην ΕΟΚ.
Μάρτιος 28, 1992.
‘’Οι υπογραφόμενοι θεωρούμε υποχρέωση μας τόσο απέναντι στην ιδιαίτερη πατρίδα μας την Ελλάδα, όσο και απέναντι στη μεγαλύτερη πατρίδα μας την Ευρώπη, να απευθυνθούμε σε εσάς και να θέσουμε υπόψη σας τα ακόλουθα.
Σας είναι ασφαλώς γνωστή η προσπάθεια που άρχισε παλιότερα και συστηματοποιήθηκε μετά το 1944 με την ίδρυση, στο πλαίσιο της Ομοσπονδιακής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, ενός ομοσπονδιακού κρατιδίου υπό το όνομα “Δημοκρατία της Μακεδονίας” με αποκλειστικό στόχο, τότε και τώρα, την αμφισβήτηση των ελληνικών συνόρων εντός των οποίων περικλείεται η ελληνική Μακεδονία, ως περιοχή της Βόρειας Ελλάδας με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη, κατοικούμενη από αμιγώς ελληνικό πληθυσμό.
Μέχρι σήμερα η αυθαίρετη χρήση της ιστορικής ονομασίας “Μακεδονία” από το ομόσπονδο κρατίδιο των Σκοπίων, αποτελούσε τυπικά τουλάχιστον, εσωτερική υπόθεση της Γιουγκοσλαβίας. Από τη στιγμή όμως που θα συμβεί να αναγνωριστούν το Σκόπια ως χωριστά κυρίαρχο κράτος, υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και αποκτήσουν έτσι διεθνή υπόσταση ως “Μακεδονία” η επιβουλή κατά της Ελλάδος καθίσταται κατάφωρη και αναπόφευκτη.
Διότι αυτό το νέο κράτος με το όνομα “Μακεδονία”, καθώς δεν καλύπτει το σύνολο, αλλά μέρος μόνο του γεωγραφικού χώρου τον οποίο υποδηλώνει το όνομα του, θα τείνει, τόσο αντικειμενικά, όσο και υποκειμενικά να λειτουργεί ως “εθνικό κέντρο”, πράγμα που συνεπάγεται “δυνάμει” εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος των γειτονικών κρατών, καλλιεργώντας έτσι τον αλυτρωτισμό στους κατοίκους του, παρά το ότι αυτοί διαφέρουν εθνολογικά (είναι Σλάβοι, Αλβανοί και Τούρκοι) από τους κατοίκους της ελληνικής Μακεδονίας.
Η ειρήνη στα Βαλκάνια προϋποθέτει το σεβασμό των συνόρων.
Η χρήση ονομασίας “Μακεδονία” από ένα αναβαθμισμένο πλέον σε ανεξάρτητο κράτος των Σκοπίων συνιστά απροκάλυπτη αμφισβήτηση των ελληνικών συνόρων, μια αμφισβήτηση που δεν εκτοπίζεται και δεν εξουδετερώνεται ούτε με διεθνή σύμφωνα ούτε με συνταγματικές διατάξεις.
Με το σφετερισμό και την ιδιοποίηση της ονομασίας “Μακεδονία” τα Σκόπια – αν το κράτος τους τύχει της αναγνώρισής σας – δημιουργούν ένα πλάσμα (fiction), το οποίο θα δηλώνει καθημερινά στη διεθνή κοινότητα και θα καλλιεργεί στους κατοίκους του, ως “εθνικό όραμα”, την προοπτική μιας “ενιαίας Μακεδονίας”, τμήμα της οποίας θεωρείται και η λεγόμενη “Μακεδονία του Αιγαίου” – όπως σκοπίμως και μονίμως αποκαλούν την ελληνική Μακεδονία – με στόχο το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, μιας πόλης που κατοικείται 100% από Έλληνες.
Τέτοια ήταν, άλλωστε, καθώς το μαρτυρούν πάμπολλα στοιχεία, η προοπτική που αρχικά, όταν το 1944 ο Τίτο ίδρυσε το ομόσπονδο κρατίδιο της “Μακεδονίας” και κατασκεύασε αντίστοιχη “εθνότητα”.
Εν όψει όλων των ανωτέρω η εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας τυχόν αναγνώριση του κράτους των Σκοπίων με την ονομασία “Μακεδονία” θα αποτελούσε επίσημη αμφισβήτηση των συνόρων της Ελλάδας και συνακόλουθα βαρύτατο πλήγμα κατά ενός μέλους της Κοινότητας. Ο ελληνικός λαός – αυτό έδειξαν και οι 1.000.000 διαδηλωτές που ξεχείλισαν τους δρόμους της μακεδονικής πρωτεύουσας, της Θεσσαλονίκης, στις 14 Φεβρουαρίου, δεν ξέρουμε κατά πόσο θα μπορέσει να παραμείνει απαθής μπροστά σ’ αυτήν την απειλή κατά της εθνικής του υπόστασης και της εδαφικής του υπόστασης και της εδαφικής του ακεραιότητας. Ελπίζουμε ότι θα θελήσετε να λάβετε υπόψη σας όσα θεωρήσαμε σκόπιμο, όχι από απλή ευαισθησία, αλλά ως ηθική, νομική και πολιτική υποχρέωση μας, να θέσουμε υπόψη σας.
Για μας η ψυχή μας είναι το όνομά μας.
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (ποιητής. Βραβείο Νόμπελ 1979).
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ (ακαδημαϊκός, πρόεδρος ιδρύματος “Αλέξανδρος Ωνάσης”).
ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ (καθηγήτρια στη Σορβόνη, πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Ευρώπης).
ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ (καθηγητής, πρώην κοσμήτωρ της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής των Ελλήνων, Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Αμιένης).
ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ (ηθοποιός, βουλευτής Επικρατείας, πρώην Υπουργός Πολιτισμού).
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΤΣΟΣ (καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο, καθηγητής Πανεπιστημίου Χάαγκεν Γερμανίας)’’.
γ. ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΩΝ. δ. ΑΚΡΟΑΣΗ ‘’Ο ΚΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ’’.
Η εκδήλωση συνεχίστηκε με την προβολή διαφανειών από τη ζωή του Ελύτη και με την ακρόαση τμήματος από την πρωτότυπη μουσική παράσταση “Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!” του Οδυσσέα Ελύτη, σε μουσική Γιώργου Κουρουπού. Η μουσική αυτή παράσταση “σαρκώνει” την πεντάγλωσση ανθολογία ‘’Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!’’ του Οδ. Ελύτη με τη μουσική του Γ. Κουρουπού (εκδόσεις Ίκαρος, 2016), που περιλαμβάνει και 2 CD με όλα τα κείμενα του βιβλίου, άλλα ως απαγγελία και άλλα μελοποιημένα σε σύνθεση του Γ. Κουρουπού. Στην ακουστική του μορφή το βιβλίο, αποτελεί ένα αλλιώτικο ταξίδι γνώσης και αγάπης στο έργο του Οδ. Ελύτη. Η εν λόγω παράσταση παρουσιάστηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Φλώρινα κλείνοντας τις εκδηλώσεις ‘’Πρέσπεια 2019’’.
Το ‘’Μικρό αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη για τα 40 χρόνια από την απονομή του βραβείου Νόμπελ’’ ολοκληρώθηκε με την ευγενική προσφορά: ζεστό τσάι με μέλι τοπικής παραγωγής και γλυκό κουταλιού, βύσσινο και κυδώνι με καρύδι.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας,
παπαδάσκαλος,
28-10-2019