Όσοι είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν εψές το βράδυ την παράσταση «Λιγνίτη τόπος ή τι;» της θεατρικής ομάδας Χ-αίρεται είναι βέβαιο ότι αναρωτήθηκαν πριν την παρακολουθήσουν πώς μπορεί να στηθεί και να σταθεί μια παράσταση με θέμα τον λιγνίτη. Είναι επίσης βέβαιο ότι έφυγαν από την παράσταση με ένα μικτό αίσθημα ικανοποίησης (για την αρτιότητα της παράστασης) και θλίψης – προβληματισμού (για το μέλλον του τόπου μας και την ανάπτυξή του μετά τον λιγνίτη).
Δεν γνωρίζω σε ποιον-ποιους ανήκει η αρχική ιδέα να γραφεί μια θεατρική παράσταση για το μείζον αυτό θέμα της περιοχής και της χώρας εν γένει. Το θέμα αφ’ εαυτού αναδεικνύει αντιφατικότητες, διαφορετικές προσεγγίσεις, κοινωνικά προτάγματα, πολιτικές συγκρούσεις.
Όμως αυτά τα παιδιά το τόλμησαν. Έβαλαν τον δάκτυλον επί των τύπων των ήλων και μίλησαν μέσα από τη θεατρική σύμβαση τη γλώσσα της αλήθειας. Η περιοχή μας από το 1950 συν-δέθηκε με την εξόρυξη του λιγνίτη, την ηλεκτροπαραγωγή, τη μοιραία ανάπτυξη (που- φεύ- είχε ημερομηνία λήξης), την κοινωνική και οικονομική άνοδο και εσχάτως τη συνειδητοποίηση της μεγάλης οικολογικής επιβάρυνσης και της συνακόλουθης επίπτωσης στην υγεία μας.
Η παράσταση, με κείμενα της Ειρήνης Δερμιτζάκη και την ιδέα και εξαιρετική σκηνοθετική-δραματουργική επεξεργασία της Μαρίας Βαρδάκα, μοιάζει ένας μικρός-πικρός απολογισμός για τα έργα και τις ημέρες του λιγνίτη και μας τα λέει όλα αυτά. Με θεατρικό ενθουσιασμό οι ηθοποιοί καταφέρνουν να μας μπολιάσουν με όλα τα συναισθήματα που μπορεί να γεννήσει η σκέψη και μόνο μιας τόσο μεγάλης αλλαγής στην κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής μας: ευφορία, αλαζονεία, επανάπαυση, εφησυχασμός για τη «μονοκαλλιέργεια» της ΔΕΗ, σκεπτικισμός για το αύριο μετά τον λιγνίτη, θλίψη για τον αιφνίδιο θάνατο της ΔΕΗ και του λιγνίτη, οργή για το απροσχεδίαστο turn off των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής (που στοίχισε στη χώρα λόγω του Ρωσοουκρανικού πολέμου), την κατακλυσμιαία εμφάνιση των φωτοβολταϊκών στην περιοχή μας και τη φύτευση των ανεμογεννητριών στα γύρω βουνά μας, που φαντάζουν σαν σταυροί εσταυρωμένου. Με όλα τα παραπάνω συναισθήματα και σκέψεις έρχεται αντιμέτωπος ο θεατής. Βοηθά αποφασιστικά σε αυτό η ευφυής ιδέα της αγαπητής Μαρίας Βαρδάκα να ενσωματώσει στις ράγες της αφήγησης της ιστορίας του λιγνίτη, μικρά, ατομικά θεατρικά ιντερμέδια, που αποδίδονται απολαυστικά από τις / τους ηθοποιούς.
Είναι μια απροσδόκητα ολοκληρωμένη και «φωτεινή» παράσταση που καλό θα είναι να την παρακολουθήσουν και απόψε, Τρίτη 18 Ιουλίου, ώρα 9.15 μ.μ. όσοι μπορούν, στον υπαίθριο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής. Είναι καλό επίσης να ανέβει η συγκεκριμένη παράσταση και σε άλλες πόλεις της Δυτ. Μακεδονίας.
Παίζουν οι ηθοποιοί (αλφαβητικά): Χρήστος Καπενής, Στέλλα Μαγγανά, Μάρια Φλωράτου, Στέλιος Χλιαράς (που έχει και τη Διεύθυνση της παραγωγής). Παίζουν μουσική επί σκηνής (αλφαβητικά): Αλέξης Ιωάννου, Θάνος Κοσμίδης, Γιώργος Μπαρμπέρης, ενώ ως Χορός κατοίκων Δυτικής Μακεδονίας εμφανίζονται τα μέλη της θεατρικής ομάδας της Αιανής (αλφαβητικά): Γιώργος Κακαβέλης, Αριστείδης Μπουρνιώτης, Ανθή Χονδρογιάννη.
Η παράσταση γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός που διοργανώνει για 4η χρονιά το Υπουργείο Πολιτισμού.
Σημείωση: Ελπίζω να μη χρειαστεί να «μαστιγώσουμε» τους συντελεστές αυτής της ωραίας παράστασης, που είπαν θεατρικά την αλήθεια, όπως έκαναν οι αρχαίοι Αθηναίο στον δραματουργό Φρύνιχο, όταν τους παρουσίασε την αλήθεια με την παράσταση «Μιλήτου Άλωσις», για την αποικία τους, τη Μίλητο, επειδή τους θύμισε «οικεία κακά».
Γρηγόρης Αθ. Κοντός