Κράνμπερι – Cranberry (επιστ. ονομασία Vaccinium oxycoccus και αλλά είδη) Σταύρου Π. Καπλάνογλου, Γεωπόνου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
To Cranberry (κράνμπερι) είναι ένας καρπός που ανήκει στην οικογένεια Vaccinium, όπως και τα blueberry και bilberry. Είναι πλούσιο σε προανθοκυανιδίνες, ανθοκυανίνες (αντιοξειδωτικά), οργανικά οξέα, βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες.
Το Κράνμπερρυ είναι ένας χαμηλός αειθαλής θάμνος.
ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΗ
Επιστημονική ταξινόμηση
Βασίλειο: Plantae
Clade: Τραχειόφυτα
Clade: Αγγειόσπερμα
Clade: Eudicots
Clade: Αστερίδες
Σειρά: Ο Ερικάλης
Οικογένεια:..Ericaceae
Γένος: Vaccinium
Υπογένος: Vaccinium υπογ. Oxycoccus (Hill) A.Gray
Είδος
Vaccinium erythrocarpum
Vaccinium japonicum
Vaccinium macrocarpon
Vaccinium microcarpum
Vaccinium oxycoccos
Αποκαλούνται και βακκίνια
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ
–Φυτό
Είναι χαμηλοί έρποντες θάμνοι μήκους έως επτά πόδια (3 μέτρα), ύψος από δύο έως οκτώ ίντσες (5-20 cm).
–Φύλλα
Έχουν λεπτούς και νευρωτούς μίσχους με μικρά φύλλα ,που είναι αειθαλή. Έχουν λεπτούς, συρματώδεις μίσχους, που δεν είναι ιδιαίτερα ξυλώδεις και έχουν μικρά αειθαλή φύλλα
–Άνθη
Τα λουλούδια είναι σκούρα ροζ, με πολύ ευδιάκριτα ανακλαστικά πέταλα, αφήνοντας το στυλ και στήμονες πλήρως εκτεθειμένοι και στραμμένοι προς τα εμπρός. Επικονιάζονται από τις μέλισσες
–Καρποί
Ο καρπός είναι μούρο που είναι αρχικά ανοιχτό πράσινος και γίνεται κόκκινος, όταν ωριμάσει .
ΑΝΑΓΚΕΣ
Τα φυτά κράνμπερι αναπτύσσονται σε όξινα εδάφη σε ψύχρες περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Τα κράνμπερι είναι φρούτα, επομένως σου προσφέρουν κατά βάση υδατάνθρακες, κυρίως με τη μορφή απλών σακχάρων, προσφέροντας 46 θερμίδες στα 100 γραμμάρια φρέσκου προϊόντος. Τα κράνμπερι είναι επίσης καλή πηγή βιταμίνης C, φυτικών ινών και μαγγανίου. Η βιταμίνη C, έχει μικρή αντοχή στη θερμότητα και στην επαφή με το οξυγόνο, γι’ αυτό και δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι τα αποξηραμένα κράνμπερι είναι καλή πηγή βιταμίνης C.
Έχουν, επίσης, μικρή ποσότητα βιταμίνης Κ, ένα συστατικό που σχετίζεται με την πήξη του αίματος. Δεν είναι από τις βασικές πηγές αυτής της βιταμίνης, καθώς συνεισφέρει μόλις 5% στη Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ) ανά 100 γραμμάρια. Σε περίπτωση, που κάποιος λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή, πρέπει να μιλήσει με το γιατρό του, αναφορικά με την κατανάλωσή τους.
Δύο είδη huckleberry, V. membranaceum και V. ovatum, μελετήθηκαν για φυτοχημικό περιεχόμενο, δείχνοντας ότι V.ovatum είχε μεγαλύτερη συνολική ανθοκυανίνη και πολυφαινόλες από ό,τι V. membranaceum. Κάθε είδος περιείχε 15 ανθοκυανίνες, αλλά σε διαφορετικές αναλογίες μαλβιδίνη και πεονιδίνη, , κυανιδίνη, δελφινιδίνη,αραβινοσίδη και γλυκοσίδη.
**************
Σε 100 γραμμάρια ωμών κράνμπερις, χωρίς ζάχαρη η σύσταση διαμορφώνεται ως εξής:
Θερμίδες: 46
Νερό: 87%
Πρωτεΐνη: 0,4 γραμμάρια
Υδατάνθρακες: 12,2 γραμμάρια
Ζάχαρη: 4 γραμμάρια
Ίνες: 4,6 γραμμάρια
Λίπος: 0,1 γραμμάρια
Υδατάνθρακες και ίνες
Τα κράνμπερι όπως αναφέραμε και ανωτέρω αποτελούνται κυρίως από υδατάνθρακες και φυτικές ίνες τα οποία είναι κυρίως απλά σάκχαρα, όπως η σακχαρόζη, η γλυκόζη και η φρουκτόζη.
Το υπόλοιπο αποτελείται από αδιάλυτες ίνες – όπως πηκτίνη, κυτταρίνη και ημικυτταρίνη – που περνούν από το έντερο σας σχεδόν ανέπαφα.
Τα βακκίνια περιέχουν επίσης διαλυτές ίνες. Για αυτόν τον λόγο, η υπερβολική κατανάλωση των βακκίνιων μπορεί να προκαλέσει πεπτικά συμπτώματα, όπως διάρροια, γι αυτό και θέλει προσοχή στην κατανάλωση
-Βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία των κράνμπερι-
Τα βακκίνια είναι μια πλούσια πηγή διαφόρων βιταμινών και μετάλλων, ειδικά βιταμίνης C. Αξίζει ωστόσο να ρίξουμε μια πιο αναλυτική ματιά.
Βιταμίνη C
Επίσης γνωστή ως ασκορβικό οξύ, η βιταμίνη C είναι ένα από τα κυρίαρχα αντιοξειδωτικά στα κράνμπερις. Είναι απαραίτητη βιταμίνη για τη συντήρηση του δέρματος, των μυών και των οστών σας.
Βιταμίνη Ε
Ιδιαίτερα γνωστή για τις λιποδιαλυτικές και αντιοξειδωτικές τις ιδιότητες.
Βιταμίνη Κ1
Επίσης γνωστή ως φυλλοκινόνη, η βιταμίνη Κ1 είναι απαραίτητη για την πήξη του αίματος.
Μαγγάνιο
Βρίσκεται στα περισσότερα τρόφιμα και είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη, το μεταβολισμό και το αντιοξειδωτικό σύστημα του σώματός σας.
Χαλκός
Ένα ιχνοστοιχείο, το οποίο δυστυχώς είναι συχνά απόν στη δυτική διατροφή. Η ανεπαρκής πρόσληψη χαλκού μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία της καρδιάς.
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
-Τα οφέλη των κράνμπερι στην υγεία-
Τα κράνμπερι ως μια τροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, είναι έτσι κι αλλιώς μια καλή επιλογή για την καθημέρινη μας διατροφή, προσφέροντας ταυτόχρονα θετικές επιδράσεις σε διάφορους τομείς της υγείας μας.
-Προστασία από ουρολοιμώξεις-
Οι προανθοκυανιδίνες των κράνμπερι φαίνεται πως μπορούν να προστατεύσουν τον οργανισμό ενάντια σε κάποια βακτήρια, όπως το E. coli, που είναι συχνά αιτία για ουρολοιμώξεις και παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στις παραδοσιακές θεραπείες τους. Τα πιο πρόσφατα δεδομένα συγκλίνουν, στο ότι,ειδικά σε επιμένουσες λοιμώξεις, τα αντιμικροβιακά συστατικά των κράνμπερι μπορούν να δράσουν προληπτικά, σε τέτοιες περιπτώσεις και να μετριάσουν τη λήψη αντιβιοτικών, που όταν υπερκαταναλώνονται δημιουργούν ανθεκτικά στελέχη βακτηρίων. Περισσότερο απ’ όλους φαίνεται να επωφελούνται οι γυναίκες, μετά την εμμηνόπαυση.
Unicode
Βέβαια, η επιστημονική έρευνα, που έχει πραγματοποιηθεί για την προσφορά των κράνμπερι σε τέτοιου είδους παθήσεις έχει αντικρουόμενα ευρήματα.
Για παράδειγμα, μια κριτική του 2016 διαπίστωσε ότι οι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα συνιστούν συνήθως την κατανάλωση κράνμπερι σε γυναίκες με επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις.
Επίσης, μια μελέτη του 2014, σε 516 συμμετέχοντες, διαπίστωσε ότι η λήψη κάψουλας εκχυλίσματος βακκίνιων δύο φορές την ημέρα μείωσε τη συχνότητα εμφάνισης ουροποιητικών λοιμώξεων.
Αυτό συμβαίνει, διότι το υψηλό επίπεδο αντιοξειδωτικών προανθοκυανιδινών (PACs) στα βακκίνια, βοηθά ορισμένα βακτήρια να μην κολλήσουν στα τοιχώματα του ουροποιητικού συστήματος. Με αυτόν τον τρόπο, τα PAC στα βακκίνια βοηθούν στην πρόληψη της μόλυνσης.
Ωστόσο, σε μια μελέτη του 2015, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι παρόλο που οι κάψουλες των κράνμπερι μπορούν να βοηθήσουν σε λοιμώξεις του ουροποιητικού δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον χυμό των κράνμπερι. Αυτό συμβαίνει επειδή χρειάζεται υψηλή συγκέντρωση του εκχυλίσματος των βακκίνιων, για να αποφευχθεί η πρόσφυση των βακτηρίων. Οι εμπορικοί διαθέσιμοι χυμοί των βακκίνιων δεν περιέχουν τόσο υψηλές ποσότητες PAC.
Εν τω μεταξύ, μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι παρόλο που τα βακκίνια δεν φαίνεται να βοηθούν στο να απαλλαγούμε από τα βακτήρια που προκαλούν τις ουρολοιμώξεις, ο συνδυασμός εκχυλίσματος βακκίνιων με καπρυλικό οξύ, που προέρχεται από έλαιο καρύδας και εκχύλισμα αιθέριου ελαίου ρίγανης οδήγησε στην εξάλειψη των πιο κοινών βακτηρίων.
-Μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων-
Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι πολυφαινόλες, που περιέχονται στα βακκίνια μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων (CVD).
Μια συστηματική ανασκόπηση του 2019 διαπίστωσε ότι η συμπλήρωση των βακκίνιων στη διατροφή μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να διαχειριστεί διάφορους παράγοντες κινδύνου για CVD. Αυτές περιλαμβάνουν συστολική αρτηριακή πίεση, η οποία είναι η αρτηριακή πίεση κατά τη διάρκεια της συστολής του καρδιακού μυός.
Η ανασκόπηση επίσης διαπίστωσε, ότι τα συμπληρώματα διατροφής των κράνμπερι βοήθησαν στη μείωση του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και στη βελτίωση των επιπέδων λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL) ή αλλιώς «καλής» χοληστερόλης.
Μια διαφορετική μελέτη εξέτασε 78 συμμετέχοντες που ήταν υπέρβαροι ή είχαν παχυσαρκία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κατανάλωση μίας δόσης ροφήματος με εκχύλισμα κράνμπερι χαμηλών θερμίδων,με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ενώσεις κάθε μέρα βελτίωσε τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, καθώς επίσης και τα χημικά σημάδια φλεγμονής και τα αυξημένα επίπεδα λιποπρωτεϊνών HDL.
-Επιβραδύνει την εξέλιξη του καρκίνου-
Μια ανασκόπηση του 2016 από 34 προκλινικές μελέτες αποκάλυψε, ότι τα βακκίνια ή οι ενώσεις στα βακκίνια είχαν πολλά ευεργετικά αποτελέσματα στα καρκινικά κύτταρα στους δοκιμαστικούς σωλήνες.
Αυτά περιελάμβαναν:
-πυροδότηση του θανάτου των καρκινικών κυττάρων
-επιβράνδυνση στην ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων
-μείωση της φλεγμονής.
Η ανασκόπηση δείχνει επίσης ότι τα κράνμπερι μπορούν να επηρεάσουν διάφορους άλλους μηχανισμούς, που προάγουν την ανάπτυξη και την εξάπλωση του καρκίνου.
Παρόλο που οι δοκιμές σε ανθρώπους με καρκίνο είναι περιορισμένες, αυτά τα ευρήματα είναι πολλά υποσχόμενα για τη μελλοντική αντιμετώπιση ορισμένων καρκίνων, παράλληλα με τις τυπικές θεραπείες.
-Βελτίωση της στοματικής υγείας-
Τα ιχνοστοιχεία που περιέχονται στα βακκίνια μπορούν επίσης να ωφελήσουν την στοματική υγεία. Το κάνουν αυτό διότι έχουν την ικανότητα να αποτρέπουν τη δέσμευση βακτηρίων στην επιφάνεια των δοντιών, σύμφωνα με ερευνητές στο Κέντρο Βιολογίας του Στόματος και στο Τμήμα Οδοντιατρικής του Eastman ,στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ στη Νέα Υόρκη, ενώ μπορούν να είναι επίσης, ιδιαίτερα ευεργετικά και σε θεραπείες των ούλων.
Οι ίδιες ιδιότητες των βιοενεργών συστατικών (αντιοξειδωτικά) των κράνμπερι, μπορούν, επίσης, να προσφέρουν προστασία έναντι της δημιουργίας πλάκας και της ανάπτυξης τερηδόνας, καθώς αποτρέπουν την παραγωγή και δέσμευση οξέων και τον σχηματισμό βιοφίλμ (μια μεμβράνη) από το βακτήριο Streptococcus mutants. Εκτός των άλλων, οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η αντιφλεγμονώδης δράση των ίδιων συστατικών, ίσως είναι καταλυτική στην καταπολέμηση περιοδοντικών προβλημάτων.
-Καρδιαγγειακά νοσήματα-
Τα αντιοξειδωτικά των κράνμπερι (συγκεκριμένα οι προανθοκυανιδίνες, τα φλαβονοειδή που περιέχουν και η κεκρετίνη) είναι υπό μελέτη για την πιθανή βοηθητική τους δράση στα καρδιαγγειακά νοσήματα. Συχνά αναφέρεται στη βιβλιογραφία, ότι βελτιώνουν το προφίλ των λιποπρωτεϊνών ή ότι μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, οι μηχανισμοί είναι περίπλοκοι και οι περισσότερες κλινικές μελέτες σε ανθρώπους δεν έχουν δώσει αδιάσειστα αποτελέσματα.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Αν και σχετικά ασφαλές, καλό είναι να προσέχουμε ιδιαίτερα, πριν ξεκινήσουμε να εντάσουμε τα κράνμπερις στην διατροφή μας.
Τα άτομα για παράδειγμα που χρησιμοποιούν το φάρμακο αραίωσης του αίματος βαρφαρίνη (Coumadin) δεν πρέπει να αυξάνουν ξαφνικά την πρόσληψη των κράνμπερις.
Αν και υπάρχουν αντικρουόμενες ενδείξεις, τα κράνμπερις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένη αιμορραγία.
Τα προϊόντα των βακκίνιων μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε υψηλότερη έκκριση οξαλικού στα ούρα. Αυτό θα μπορούσε να προωθήσει το σχηματισμό λίθων στα νεφρά σε εκείνους, που είναι ευαίσθητοι σε πέτρες τύπου οξαλικού ασβεστίου.
Άτομα με ιστορικό πετρών στα νεφρά πρέπει να μιλήσουν με το γιατρό τους, πριν αυξήσουν την πρόσληψη των βακκίνιων.
ΧΡΗΣΕΙΣ
Το 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Χιλή αντιπροσώπευαν το 97% της παγκόσμιας παραγωγής κράνμπερι.
Τα περισσότερα cranberries μεταποιούνται σε προϊόντα όπως χυμός, σάλτσα, μαρμελάδα και αποξηραμένα, τσάι, ντρέσινγκ σαλάτας, ποτά, παγωτό ενώ το υπόλοιπο πωλείται φρέσκο στους καταναλωτές για γλυκές πίτες, πουτίγκες, τηγανίτες, μάφιν, αλλά και ωμή κατανάλωση. Ορισμένες ποικιλίες μπορεί να έχουν μεγαλύτερο μέγεθος και πιο σκούρο χρώμα, αλλά συχνά είναι πικρές στη γεύση.
Η σάλτσα βακκίνιων είναι ένα παραδοσιακό συνοδευτικό της γαλοπούλας τα Χριστούγεννα και τα Ημέρα των Ευχαριστιών δείπνα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά και στο χριστουγεννιάτικο δείπνο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Από το 2000, τα cranberries διατίθενται στο εμπόριο ως υπερφρούτα, λόγω του αντιοξειδωτικού και του θρεπτικού χαρακτήρα τους.
Τα κράνμπερις συνήθως μαζεύονται από τους αγρότες τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο, οπότε εάν κάποιος θέλει να εντάξει στην διατροφή του τα κράνμπερις ωμά, τότε είναι η κατάλληλη περίοδος, για να το κάνει. Διατίθενται επίσης αποξηραμένα, κατεψυγμένα ή κονσερβοποιημένα.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως μπορείτε να καταψύξετε τα κράνμπερις μέχρι και για δύο μήνες.
Προσοχή όμως, όταν θα τα καταναλώσετε θα πρέπει να είναι σκληρά και χωρίς να έχουν ζαρώσει. Σε διαφορετική περίπτωση, μην τα καταναλώσετε.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Η παρούσα δημοσίευση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα