Κεντρική και περιφερειακή εξουσία – Γράφει ο Απόστολος Παπαδημητρίου

Κατά τη μακραίωνη δουλεία υπό τους Οθωμανούς, το υπόδουλο Γένος αμύνθηκε στη βία του κατακτητή με τη συσπείρωση γύρω από την ενορία. Ο  ενοριακός ναός ήταν το επίκεντρο όχι μόνο της προσωπικής και οικογενειακής ζωής, αλλά και της κοινωνικής κάθε κοινότητας. Με την πάροδο του χρόνου άρχισε να αναπτύσσεται ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης χωρίς ποτέ αυτός να ξεκοπεί από την ενορία.  

Όπως και σε πολλά άλλα θέματα και στο θέμα του κοινοτικού θεσμού κατά την τουρκοκρατία υποστηρίχτηκαν αντικρουόμενες στο έπακρο θέσεις. Άλλοι πρόβαλαν τον θεσμό ως σωτήριο για το Γένος, παραβλέποντας τις αδυναμίες των προσώπων που τον υπηρέτησαν, και άλλοι επικέντρωσαν την προσοχή τους στις αδυναμίες των προσώπων και υποστήριξαν ότι ο θεσμός αξιοποιήθηκε από τους κατακτητές για να επιβάλουν αυτοί στον λαό τις θελήσεις τους μέσω υποτιθεμένων εκπροσώπων του. Και οι μεν και οι δε παραβλέπουν ότι ο πλέον σημαντικός παράγοντας, δημιουργός της ιστορίας, είναι ο άνθρωπος και όχι οι νόμοι και οι θεσμοί. Ο άνθρωπος διακρίνεται από αρετές και πάθη. Η υλιστική ερμηνεία της ιστορίας αγνοεί τους δύο αυτούς εκκλησιαστικούς όρους και επιχειρεί προσέγγιση προς τα συμβάντα με βάση το οικονομικό κίνητρο καλύπτοντας με πέπλο λήθης κάθε συμβάν ηρωισμού και θυσίας που ευτελίζει το φθηνό κοσμοείδωλο. Ακόμη και σήμερα εσφαλμένα υποστηρίζεται από πολλούς η ανάγκη να ψηφιστούν νέοι νόμοι και να τροποποιηθούν πολλά από τα ισχύοντα, ώστε η κοινωνία μας να βελτιωθεί και μέσω αυτής της αλλαγής να βελτιωθεί και η ποιότητα ζωής των πολιτών. Αλλά, στοιχειώδη νου αν διαθέτουμε, εύκολα αποδεχόμαστε ότι η κακοδαιμονία των κοινωνιών δεν οφείλεται στην έλλειψη ορθών νόμων και θεσμών, αλλά στη μη εφαρμογή των νόμων και στην άσκηση της εξουσίας από πρόσωπα, τα οποία δεν σέβονται τους ισχύοντες θεσμούς.

Ο κοινοτικός θεσμός υπήρξε σημαντικός στον ελληνικό κόσμο τόσο κατά την αρχαιότητα, όσο και κατά τη χιλιόχρονη  αυτοκρατορία της ρωμηοσύνης. Σε αντίθεση στη φεουδαρχική Δύση ο θεσμός υπήρξε άγνωστος και μόλις κατά τη νεωτερικότητα εισήχθη στις εκεί κοινωνίες. Όπως κάθε θεσμός και αυτός καταξιώνεται ή απαξιώνεται από τα πρόσωπα. Όταν τον υπηρέτησαν πρόσωπα κοσμημένα με αρετές, ανιδιοτελή και με διάθεση προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, ο τόπος πρόκοψε, καθώς σφυρηλατήθηκαν οι δεσμοί κοινωνίας προσώπων ως προέκταση της ενορίας. Όταν εισήλθαν πρόσωπα εγωπαθή, φιλόδοξα και ιδιοτελή, ο θεσμός καταρρακώθηκε και οι τοπικές κοινωνίες διχάστηκαν με συνέπεια την αντιπαλότητα και την έχθρα, οι οποίες οδηγούν τις κοινωνίες σε παρακμή. 

Στα πλαίσια της κοσμικής αντίληψης περί άσκησης της εξουσίας, η οποία αντίληψη βρίσκεται στον αντίποδα της διδασκαλίας του Χριστού ο ηγέτης έγινε αποδεκτός από τον λαό ως εγωπαθής, φίλαρχος, αλαζών κα κτητικός. Δεν ήταν δυνατόν η εικόνα να είναι πού διαφορετική κατά την τουρκοκρατία. Η προσπάθεια δικαίωσης του συνόλου των προκρίτων για τη στάση τους έναντι της επανάστασης είναι άστοχη. Εξ ίσου άστοχη όμως είναι και η συλλήβδην κατηγορία ως τουρκοπροσκυνημένων και υπηρετών του κατακτητή για ιδιοτελή συμφέροντα. Η είσοδος πολλών από αυτούς στη  Φιλική Εταιρεία καΙ η ενεργός συμμετοχή στην επανάσταση, παρά την αρχική αντίθεση ή διστακτικότητα, μαρτυρεί το αντίθετο. Πάντως οι ισχυροί προεστοί ασφαλώς ονειρεύονταν πρωτοκαθεδρίες στην κατάσταση, που θα διαμορφωνόταν μετά την απελευθέρωση. Αυτό οδήγησε στη δολοφονία του θαυμάσιου πρώτου κυβερνήτη της χώρας, που άλλαξε την μετέπειτα πορεία της με την επιβολή βασιλείας ξενόφερτης και ξενοκίνητης. 

Οι Βαυαροί της Αντιβασιλείας, ως γαλουχημένοι με τη φεουδαρχική αντίληψη, έσπευσαν να καταργήσουν τον θεσμό, διορίζοντας τους προέδρους. Αυτούς μιμήθηκαν στη συνέχεια όλες οι δικτατορικές κυβερνήσεις της χώρας. 

Όταν επανήλθε ο θεσμός στα πλαίσια της βασιλευόμενης δημοκρατίας, είχε διαμορφωθεί πολιτική κατάσταση κομματοκρατίας, η οποία επισκίασε επικίνδυνα τον αυτοδιοικητικό θεσμό και εξακολουθεί να τον επισκιάζει, έχοντας μετατρέψει αυτόν σε παράρτημα της κεντρικής εξουσίας. Οι υποψήφιοι χρίονται από τους αρχηγούς των κομμάτων χωρίς, πολλές φορές, ζυμώσεις σε τοπικό επίπεδο ή, σε περιπτώσεις, και ενάντια προς τις υποδείξεις των τοπικών κομματικών παραγόνων  Το βράδυ των εκλογών στις οθόνες στο πλάι του ονόματος του κάθε συνδυασμού, που φέρει κατά κανόνα βαρύγδουπο τίτλο, εμφανίζεται το χρώμα του κόμματος, που τον υποστήριξε. Σπάνια οι οπαδοί θα παρασπονδίσουν μη ψηφίζοντες τον εκλεκτό του κόμματός τους, ακόμη και αν τον θεωρούν ανάξιο. Σπανιότερα θα τολμήσει κάποιος να κατέλθει ως «αντάρτης», αντιδρώντας σε «ατυχή» επιλογή του κόμματος κι σπανιότατα αυτός θα επικρατήσει. Η «προδοσία» του κόμματος εξακολουθεί να θεωρείται για πολλούς θανάσιμο αμάρτημα. 

Υπό τις συνθήκες αυτές η τοπική αυτοδιοίκηση έχει μετατραπεί σε ετεροδιοίκηση. Σπάνια θα τολμήσει δήμαρχος να εναντιωθεί σε απόφαση της κυβέρνησης, αν ανήκει στο κυβερνόν κόμμα. Αν ανήκει  στην αντιπολίτευση θα ασκεί μυτή και από τη δημαρχία. Και σε κρίσιμες για τον τόπο περιστάσεις η ζητούμενη ομόνοια και συνεργασία για το καλό του τόπου είναι το ζητούμενο, που όμως ποτέ δεν ευρίσκεται. 

Η Δυτική Μακεδονία με την είσοδο στη μεταλιγνιτική περίοδο εισήλθε στη δίνη της αβεβαιότητας για το μέλλον της. Τον επί δεκαετίες εφησυχασμό με τη βεβαιότητα της επί μακρόν δραστηριότητας της ΔΕΗ, χάρη στα πλούσια κοιτάσματα λιγνίτη, διαδέχθηκε έντονη ανησυχία, την οποία επιχειρούν να καθησυχάσουν οι κρατούντες στην κεντρική και τοπική πολιτική σκηνή με διαβεβαιώσεις ότι μας αναμένει μέλλον εξ ίσου λαμπρό, αν όχι λαμπρότερο. Τις μέχρι τώρα αυθαιρεσίες της ΔΕΗ (μή έγκαιρη αντικατάσταση φίλτρων στις μονάδες της, με αποκατάσταση εδαφών κ.α.) η τοπική αυτοδιοιήκηση ανεχόταν με αντιπαροχές, προς εξυπηρέτηση της εικόνας των φορέων της, με προσφορές στους δημότες, ως επί το πλείστον ψηφοφόρους. Ακόμη και ο τοπικός πόρος ανάπτυξης δεν αξιοποιήθηκε για προετοιμασία για τη μεταλιγνιτική περίοδο. 

Η απόφαση της σημερινής κυβέρνησης αιφνιδίασε την τοπική αυτοδιοίκηση λόγω του αδικαιολόγητα εσπευσμένου. Ούτε μικρή παράταση επιδιώχθηκε, ώστε κάποιες λιγνιτικές μονάδες να εξαντλήσουν τον βίο τους ούτε φροντίδα ελήφθη, ώστε οι κάτοικοι να μην απολέσουν το όντως σημαντικό πλεονέκτημα της τηλεθέρμανσης. Και τώρα πλέον γίνεται λόγος για χρονοδιαγράμματα που είναι αδύνατο να τηρηθούν και αυτό θα αποβεί σε βάρος της οικονομίας των κατοίκων, που ναι μεν ωφελήθηκαν σημαντικά από τις δραστηριότητες της ΔΕΗ, υπέστησαν όμως σοβαρές συνέπειες λόγω της υποβάθμισης του περιβάλλοντος. 

Τώρα με αμηχανία παρακολουθούμε την έντονη δραστηριότητα για την εγκατάσταση στην περιοχή ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών συσκευών, ωσάν να πρόκειται αυτή να καταστεί ενεργοβόρα με την εγκατάσταση βιομηχανιών βαρέος τύπου. Μάταιες οι αντιδράσεις κατοίκων για την κοπή δένδρων προς εξασφάλιση επιφανειών. Ακόμη και η ΔΕΗ το μικρό της έργο αποκατάστασης με δενδροφύτευση αμαυρώνει με την κοπή δένδρων. Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων για εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε περιοχές φυσικού κάλους πνίγονται μέσα στο «νόμιμο» του εγχειρήματος των επιχειρηματιών. Και η καλλιεργήσιμη γη ολοένα μειώνεται, επίσης και οι βοσκότοποι. Στο όραμα του νέου τύπου ανάπτυξης δεν υπάρχει σχέδιο για την πρωτογενή παραγωγή. Οι συνέπειες ίσως να μη βραδύνουν να φανούν.

«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»  

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.