του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα
Αποτελεί ιδιαίτερη ευλογία για την ‘’επαρχία Σερβίων’’ η ανακάλυψη θεία βουλήσει σε αγιολογικά αρχεία του Αγίου Όρους δύο Επισκόπων Σερβίων, που τα ονόματά τους είναι καταγεγραμμένα στους καταλόγους των Αγίων της Εκκλησίας. Πρόκειται για τους Επισκόπους Σερβίων, Άγιο Ιάκωβο και Άγιο Γερμανό.
Η ανακάλυψη των μέχρι σήμερα άγνωστων σε εμάς Αγίων είναι σπουδαία, είναι ένα αναπάντεχο ξανάχωμα της ιστορίας με την προσφυγή σε πρωτογενείς, άγνωστες και ξεχασμένες από εμάς, ωστόσο ευτυχώς, διασωθείσες πηγές. Ο εντοπισμός των δύο Αγίων Επισκόπων Σερβίων Ιακώβου και Γερμανού, μας περιποιεί τιμή και μας δίνει χαρά και ανάταση.
Με το υπ’ αριθμ. 640/24-9-2019_Κοζάνη, έγγραφο του Σεβ. Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλου παρακαλούμαστε οι ‘’Εφημέριοι της επαρχίας Σερβίων’’, ‘’όπως κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και ειδικότερα κατά την μικρά είσοδο να ψάλλονται τα τροπάρια των Επισκόπων Σερβίων Αγίων Ιακώβου και Γερμανού καθώς και το Απολυτίκιον του Οσίου Θεοδώρου τα οποία συνημμένα σας καταθέτουμε. Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ. Ο Σερβίων και Κοζάνης Παύλος’’.
‘’Να, που και ο τόπος μας έβγαλε Αγίους!’’ έλεγαν πιστοί στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού στη διανομή του αντιδώρου στη Θεία Λειτουργία της 27ης Σεπτ. 2019, μνήμη της Αγίας Νεομάρτυρος Ακυλίνης της Ζαγκλιβερινής, όπου για πρώτη φορά ψάλλαμε και ακούστηκαν, τα Απολυτίκιά τους, που μας κοινοποίησε ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Παύλος. Να, λοιπόν, που και ο τόπος μας έχει ‘’καύχησιν εν Κυρίω’’ για τους Αγίους Ιάκωβο και Γερμανό Επισκόπους Σερβίων και για τον Όσιο Θεόδωρο, που θα προβάλλει πλέον ‘’εις πρεσβείαν’’ στο Χριστό.
Το ιστορικό πλαίσιο.
Οι Άγιοι Ιάκωβος και Γερμανός Επίσκοποι Σερβίων έζησαν σε ένα ιστορικό πλαίσιο. Οι απαρχές της Επισκοπής Σερβίων μέσα στο χρόνο εντοπίζονται στα 1200 μ.Χ. και η συνέχεια της Επισκοπής Σερβίων φτάνει μέχρι το έτος 1745 μ.Χ. Το έτος αυτό η έδρα της Επισκοπής μεταφέρεται από τα Σέρβια στην Κοζάνη με το όνομα Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης. Η Επισκοπή Σερβίων υπαγόταν διοικητικά στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, εκτός από ένα μικρό διάστημα που προσαρτήθηκε στη Μητρόπολη Αχρίδος, για να επανέλθη μετά και πάλι στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Επομένως η ιστορική παρουσία και πολιτεία των δύο Αγίων Ιακώβου και Γερμανού Επισκόπων Σερβίων βρίσκεται μέσα στο χρονικό διάστημα από το 1200 μέχρι το 1745 μ.Χ. (Τα στοιχεία από την ιστοσελίδα της Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης. http://imsk.gr).
Επειδή η Εκκλησία είναι κοινωνία ζωντανή με δυνατότητα επι-κοινωνίας όλων των μελών Της, χωρίς αποκλεισμούς (τη ζωντάνια και την άρση των αποκλεισμών τα εγγυάται ο αναστημένος Χριστός) θα είχε πραγματικά τρομερό ενδιαφέρον να μας γνωστοποιήσουν οι αποκαλυφθέντες Άγιοι Ιάκωβος και Γερμανός οι Επίσκοποι Σερβίων, να μας φανερώσουν και τα δικά τους ‘’αισθήματα’’ και τις ‘’προθέσεις’’ τους για όλους εμάς τους ‘’περιλειπόμενους’’ της μεγάλης λεκάνης του Αλιάκμονα-Πολυφύτου, τους πληθυσμούς της οποίας (τους προγόνους μας) ποίμαναν με το λόγο του Ευαγγελίου του Χριστού και άρδευσαν ‘’Αγίω Πνεύματι’’ στα χρόνια της ποιμαντορίας τους ως Επίσκοποι Σερβίων μεταξύ του 1200 και 1745 μ.Χ.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένα ποιοτικό μέρος της ορθόδοξης ευσέβειας και του ησυχαστικού τρόπου προσέγγισης του Θεού, που διαπιστώσαμε στο βίο των γιαγιάδων και των παππούδων μας στη γενέτειρά μας (Βελβεντό) και γενικότερα στους πληθυσμούς της επαρχίας μας, που αρδεύτηκε από τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, οφείλεται βεβαίως και στην αγιότητα, την οποία είχαν και εξέπεμπαν ως φως οι δύο Άγιοι Ιάκωβος και Γερμανός Επίσκοποι Σερβίων.
Οι Άγιοι Ιάκωβος και Γερμανός Επίσκοποι Σερβίων και ο όσιος Θεόδωρος ασκητής των Σερβίων, εξαρχούσης της Θεοτόκου Μαρίας, πρεσβεύουν στο Χριστό για εμάς. Προσβλέπουμε και προσφεύγουμε στις πρεσβείες τους. Έτσι και μ’ αυτούς θα δοξάζουμε ‘’εν Αγίω Πνεύματι’’ το υπερύμνητο και δοξασμένο όνομα του Πατέρα και του Υιού του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που είναι ‘’χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας’’. (Εβρ. 13,8).
ΥΓ. 1. Στην ιστορική περίοδο της Επισκοπής Σερβίων (1200-1745 μ.Χ.) εμφανίζεται και η εκ Σερβίων καταγόμενη Αγία Θεοδώρα (1212-1303 μ.Χ.) βασίλισσα της Άρτας. Στο εξώφυλλο της Ακολουθίας της Αγίας αναγράφεται: ”ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΙ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΚ ΣΕΡΒΙΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ”. Αυτό το ”εκ Σερβίων Μακεδονίας” να μην το ξεχνάμε (να μην ντρεπόμαστε και να μη φοβόμαστε να το λέμε) οι πολίτες στη λεκάνη του Αλιάκμονα-Πολυφύτου, οι Μακεδόνες, οι Έλληνες. Ταυτιζόμαστε με τη διακήρυξη του Οδυσσέα Ελύτη για τη Μακεδονία: ”Για μας η ψυχή μας είναι το όνομά μας”. Άμποτε ο πολιτικός μας βίος, να απεγκλωβιστεί από τις ”υποδείξεις” των ισχυρών της γης, να κάνει ”ειρηνική αντίσταση σε ξένα και αλλότρια κέντρα ή συμφέροντα” και να πράξει το χρέος του.
ΥΓ. 2. Στην ίδια ιστορική περίοδο της Επισκοπής Σερβίων (1200-1745 μ.Χ.) δρουν στη λεκάνη Αλιάκμονα-Πολυφύτου οι δύο Όσιοι Νικάνωρ (ως Ηγούμενος της Ζάβορδας) και Διονύσιος ο εν Ολύμπω (ως Ηγούμενος του Τιμίου Προδρόμου Βέροιας). Οι δύο Άγιοι (το 1524 μ.Χ.) μέσα στο ‘’χειροπιαστό σκοτάδι’’ της Τουρκοκρατίας φώτιζαν, εμψύχωναν, στήριζαν τους παραποτάμιους και τους ορεινούς πληθυσμούς, στην ορθόδοξη πίστη και στην ελληνική παιδεία, δημιουργώντας έτσι τις κατάλληλες προϋποθέσεις στους υποδούλους για την Επανάσταση των Ελλήνων το 1821 ‘’για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία’’.
Παραθέτουμε τα Απολυτίκια και το Μεγαλυνάριο.
Απολυτίκιον Αγίων Ιακώβου και Γερμανού Επισκόπων Σερβίων.
Ήχος α’. Τον τάφον σου Σωτήρ.
Δυάς η εκλεκτή // και Σερβίων η δόξα // Ιάκωβε σοφέ // Επισκόπων το κλέος // ομού δε και σεβάσμιε // Γερμανέ αξιάγαστε // ανεδείχθητε // πιστού λαού οι ποιμένες // ον φρουρήσατε // υμών λιταίς τον Δεσπότην // αεί ικετεύοντες.
Απολυτίκιον οσ. Θεοδώρου. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον.
Ασκητήν των Σερβίων // σεμνόν Θεόδωρον // και μοναζόντων απάντων // υπογραμμόν ιερόν // εν ωδαίς πνευματικαίς ανευφημήσωμεν // ότι ως δώρον εκ Θεού // προς λαόν τον ευσεβή // εδόθη υπό Κυρίου // και νυν απαύστως πρεσβεύει // ελεηθήναι τας ψυχάς ημών.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις των Σερβίων η καλλονή // και των Ορθοδόξων το υπόδειγμα προς ζωήν // χαίροις των οσίων // των πάλαι η προσθήκη // Θεόδωρε παμμάκαρ // άνερ πανεύφημε.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
6-10-2019