Ερζέν ερ Ρούμ { Γη των Ελλήνων } – Ερζερούμ – Καρινίτης – Γκαριν – Καριν -Karno K’aghak’ -Καλικαλα – Kālīkalā – Artsh Rum)
Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Ερζεν ερ Ρουμ ή -Ερζερουμ ιστορικά γνωστό και ως Θεοδοσιούπολη, είναι η μεγαλύτερη πόλη στην Ανατολική Μικρά Ασία και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας.
Η πόλη κατείχε ένα στρατηγικό σημείο και γι’αυτό και αποτέλεσε σπουδαίο κέντρο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ,της αυτοκρατορίας του Βυζαντίου και των Οθωμανών
Αυτή η πόλη σηματοδοτεί μία από τις πιο τραγικές στιγμές στην Ελληνική ιστορία α. Ο «τόπος των Ρωμιών» βρίσκεται κτισμένος σε υψόμετρο 1.900 μ. και απλώνει τον αστικό του οικισμό σε ένα οροπέδιο, που περιβάλλεται από γυμνά μελαγχολικά βουνά.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Βρίσκεται στην βορειοανατολική Μικρά Ασία σε απόσταση 267 χλμ από την Τραπεζούντα, 230 χλμ , από την Αργυρούπολη 202 χλμ από την πολ του Καρς
Από την Θεοδοσιούπολη περνάει ένας από τους κλάδους του Άνω ρου του Ευφράτη που πηγάζει από το παρακείμενο όρος Ντουμλού Νταγ.
ΤΟ ΌΝΟΜΑ
– Καρινίτης
Καρινιτης ήταν η πρώτη γνωστή ονομασία που είχαν δώσει οι αρχαίοι Έλληνες στην πόλη τους
– Γκαρίν -Καρίν -Karno K’aghak’
Το Γκαρίν -Καρί μια ελαφρά παραφθορά του αρχαίου Ελληνικού ονόματος έδωσε το Αρμενικό όνομα της πόλης.
Η πόλη ήταν α γνωστή στα αρμενικά ως Karno K’aghak’ ( που σημαίνει πόλη του Karin , για να διακρίνεται από την περιοχή Karin υποτίθεται ότι το όνομά του προήλθε από μια τοπική φυλή που ονομάζεται Καρενίτης.)
Μια εναλλακτική θεωρία υποστηρίζει ότι ονομασία προήλθε από μια τοπική πριγκιπική οικογένεια, την Καμσαράκαν , το αρμενικό παρακλάδι της ιρανικής οικογένειας Kārin Pahlav , δάνεισε το όνομά της στην τοποθεσία που τελικά έγινε η πόλη
–Θεοδοσ(ι)ούπολη
Η ονομασία της πόλης επί βυζαντινών ήταν Θεοδοσούπολη
Το όνομα δόθηκε προς τιμή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου το 387 μ.Χ. εις ανάμνηση της οχύρωσης της πόλης
–Καλικαλά- Kālīkalā
Μετά την αραβική κατάκτηση της Αρμενίας τον έβδομο αιώνα, η πόλη ήταν γνωστή στους Άραβες ως Kālīkalā (υιοθετήθηκε από το αρχικό αρμενικό όνομα Karno K’aghak»που σημαίνει «Πόλη της Καρίν», για να τη διακρίνει από την περιοχή Karin ( Καρίν)
– Artsh Rum
Το 1048/49, μια γειτονική εμπορική πόλη με το όνομα Άρτζε (Arcn, Arzan, αρμενικά: Արծν) λεηλατήθηκε βαριά από τους Σελτζούκους.
Οι Αρμένιοι , Σύροι και άλλοι Χριστιανοί κάτοικοί της μετακόμισαν στη Θεοδοσιούπολη, την οποία άρχισαν να αποκαλούν Artsn Rum (που σημαίνει «Artze of the Rum », δηλαδή Ρωμαίοι ) για να τη διακρίνουν από την προηγούμενη κατοικία τους.
Ορισμένες παλαιότερες πηγές προέρχονται από το όνομα Ερζερούμ από το αραβικό Arḍ ar-Rūm = γη των Ρουμ = Γη των Ελλήνων
–Ερζεν ερ Ρουμ -Ερζερουμ-
Η Τουρκική ονομασία της πόλης φαίνεται ότι προέρχεται από την Αραβική φράση «Αρζάν Αρ-Ρουμ» (Αρζάν των Ρωμαίων) σε αντιδιαστολή με το γειτονικό Αραβικό κρατίδιο του Αρζάν.
Έλαβε το σημερινό της όνομα μετά την κατάκτησή της από τους Σελτζούκους Τούρκους μετά τη Μάχη του Μαντζικέρτ το 1071
ΈΛΛΗΝΕΣ 1922
Πριν από την εξόντωση των Αρμενίων η πόλη είχε 38500 κάτοικους από τους ο ποιους οι 10000 ήταν Αρμένιοι ,οι 500 ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι Μουσουλμάνοι
Η περιοχή του Ερζερούμ αποτελούσε και αποτελεί ένα χώρο που υπήρξαν τουλάχιστον τρεις λαοί, Έλληνες , Αρμένιοι και κατόπιν οι Σελτζούκοι Τούρκοι.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Κατά την ύστερη αρχαιότητα, η πόλη ανήκε στο βασίλειο της Αρμενίας μέχρι τη διαίρεσή του μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Περσίας, με τη συνθήκη της Ακιλισηνής το 387 μ.Χ.
Τότε η πόλη οχυρώθηκε από τον αυτοκράτορα Μέγα Θεοδόσιο και ονομάστηκε προς τιμήν του «Θεοδοσιούπολη». το 387 μ.Χ. Τότε η πόλη οχυρώθηκε από τον αυτοκράτορα Μέγα Θεοδόσιο και ονομάστηκε προς τιμήν του Θεοδοσιούπολη. Καταλήφθηκε από τους Άραβες το 701, ανακαταλήφθηκε από τον Βυζαντινό στρατηγό Ιωάννη Κουρκούα το 949 και περιήλθε στην κυριαρχία των Τούρκων μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071. μ.Χ
Το Karin ήταν μέρος της αρμενικής κυριαρχίας των Αρσακίδων και μετά τη διαίρεση της χώρας γύρω στο 387 μ.Χ, ήταν η κατοικία του τελευταίου ηγεμόνα του δυτικού τμήματος της Αρμενίας .
–Βυζάντιο – Θεοδόσιος Β’
Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β’ το οχύρωσε γύρω στο 421 μ.Χ. και του έδωσε το όνομα Θεοδοσιούπολη .
–Πέρσες
Το 502, η πόλη βρέθηκε προσωρινά υπό τον έλεγχο των Περσών , ομοίως στα τέλη του 6ου αιώνα, όταν σημαντικό μέρος των κατοίκων της εγκαταστάθηκαν( στο Χαμαντάν .
–Βυζάντιο -Ιουστινιανού Α’
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α’ (528), το Ερζερούμ ήταν η περιφερειακή πρωτεύουσα της βυζαντινής Αρμενίας . Το κέντρο της τοπικής εξουσίας, ίσως, ήταν το πριγκιπάτο του Καρίν, το έδαφος που αντιστοιχεί μετά το 387μ.Χ. στην επαρχία της Άνω Αρμενίας
–Άραβες
Το 647 μ.Χ., οι Άραβες, με επικεφαλής τον Habib, κατακτούν την πόλη, μετά την οποία ο τελευταίος εγκαθιστά στην πόλη 2000 Άραβες, με τους οποίους οι Έλληνες πολέμησαν επανειλημμένα, αλλά λίγο μετά το 1000 η πόλη τελικά εγκαταλείφθηκε από τους τελευταίους.
– Αρμένιοι
Οι αυτόχθονες Αρμένιοι πρίγκιπες έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε όλα τα γεγονότα που σχετίζονται με την αραβοβυζαντινή σύγκρουση στην περιοχή αυτή . Το 770 μ.Χ. , οι ντόπιοι Αρμένιοι ηγεμόνες οργάνωσαν μια μεγάλης κλίμακας εξέγερση κατά των Αράβων και πολιόρκησαν την πόλη .
Για τη βοήθειά τους στην καταστολή της εξέγερσης του Βάρδα Σκληρού , το Βυζάντιο μεταβίβασε μια σειρά από περιοχές στον Δαβίδ Γ’ Κουροπαλάτη , συμπεριλαμβανομένης της Θεοδοσιούπολης.
Μετά τον θάνατο του Δαβίδ (1001), ο Βασίλειος Β’ κληρονόμησε την κατοχή του και μεταξύ 1001/1021 μ.Χ.. δημιούργησε το θέμα της Ιβηρικής σε αυτές τις περιοχές (1001/1021-1074μ.Χ. ).
–Τούρκοι
Το 1049 μ.Χ. , η κατ’ εξοχήν Αρμενική πόλη καταλήφθηκε από τα στρατεύματα των Τούρκων και ο πληθυσμός υποβλήθηκε σε άγρια σφαγή.
Ο βυζαντινός χρονικογράφος Ιωάννης Σκιλίτσα αναφέρει ότι κατά την κατάληψη του Ερζερούμ από τους Τούρκους σφαγιάστηκαν 140.000 άνθρωποι .
Κατά την περίοδο των Σελτζούκων, η πλειοψηφία του πληθυσμού της πόλης συνέχισε να είναι Αρμένιοι .
Για τον XII αιώνα , η Εγκυκλοπαίδεια του Ισλάμ αποκαλεί το Ερζερούμ μεγάλη αρμενική πόλη .
— Ρωμανός Διογένη
Είναι το 1071 σε αυτή την περιοχή αιχμαλωτίστηκε ο Ρωμανός Διογένης από τους Σελτσούκους του Αρπ Ασλάν, βέβαια ο Διογένης απελευθερώθηκε μετά την καταβολή λύτρων αλλά το Βυζάντιο υποχρεώθηκε σε ετήσιο φόρο από τους Σελτσούκους. Ουσιαστικά αυτή η μάχη σε αυτή την περιοχή άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή των Σελτσούκων σε όλη την Μικρά Ασία και έξη χρόνια αργότερα δημιούργησαν την πρωτεύουσα τους, την Νίκαια, εκεί που έγινε και η εγκατάσταση των πρώτων Σελτσούκων.
Έχει ενδιαφέρον ότι σε αυτή την πόλη κρίθηκε ένα μεγάλο κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας ή γενικότερα της ευρωπαϊκής ιστορίας μιας και από εκεί ξεκίνησε μια εισβολή που δημιούργησε νέες συνθήκες και νέα δεδομένα στην Μικρά Ασία.
– Κομνηνοί
Επίσης, αυτή η πόλη έπαιξε σημαντικό ρόλο και στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.
Κατά την διάρκεια της αυτοκρατορίας των μεγάλων Κομνηνών που είχε πρωτεύουσα την Τραπεζούντα, το Ερζερούμ. ήταν μια πολύ σημαντική πόλη και μάλιστα μαζί με την Μελετινή (σημερινή Μαλάτια) η Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ) αποτελούσε ένα δίδυμο κέντρο του Χριστιανισμού και του Ελληνισμού.
Βεβαίως όταν έπεσε και η Θεοδοσιούπολη και η Μαλάτια, ουσιαστικά άλλαξε το δεδομένο της περιοχής
–Γεωργία
Σύμφωνα με τον Peacock, φαίνεται ότι μεταξύ του 12ου και του 13ου αιώνα οι ηγεμόνες του Ερζερούμ αναγνώρισαν τη γεωργιανή επικυριαρχία
–Σελτζούκοι
Από τις αρχές του 13ου αιώνα σχεδόν όλη η Δυτική Αρμενία, συμπεριλαμβανομένου του Ερζερούμ, βρισκόταν στην κατοχή των Σελτζούκων .
Αφού ανέλαβε την εξουσία, ο Μογγόλος διοικητής Baiju συγκέντρωσε στρατό από όλους τους λαούς που ήταν υπό την κυριαρχία του και πήγε στο δυτικό τμήμα της Αρμενίας, που εκείνη την εποχή βρισκόταν υπό την κυριαρχία του σουλτάνου του Ρουμ.
Το 1242 μ.Χ. , ο Baiju πολιόρκησε το Ερζερούμ και διέταξε την κατεδάφιση των τειχών της πόλης .
Η πόλη έγινε αργότερα πρωτεύουσα του Τουρκικού Πριγκιπάτου των Σαλτουκίδων .
Ένας Ισπανός ιστορικός του 15ου αιώνα, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στη Σαμαρκάνδη , έχοντας επισκεφθεί την πόλη, είπε
Η πόλη βρισκόταν σε μια πεδιάδα, είχε ένα ισχυρό πέτρινο τείχος με πύργους και είχε ένα κάστρο. Η πόλη δεν είναι πολύ κατοικημένη, και υπάρχει μια όμορφη εκκλησία, αφού νωρίτερα ανήκε σε Αρμένιους χριστιανούς και ζούσαν πολλοί Αρμένιοι σε αυτήν .
– Πέρσες
Το 1472 μ.Χ. περιήλθε στην περσική κυριαρχία και
–Τούρκοι
το 1522 μ.Χ. την περιοχή κατέλαβαν οι Τούρκοι. Υπό Οθωμανική κυριαρχία , το Ερζερούμ έγινε η κύρια οθωμανική στρατιωτική βάση εναντίον του Ιράν και της Γεωργίας τον 16ο και 17ο αιώνα.
– Έλληνες – Αρμένιοι – Τούρκοι
Όλη αυτή η περιοχή του σημερινού κομματιού του Ερζερούμ αποτελούσε και αποτελεί ένα χώρο που υπήρξαν τουλάχιστον τρεις λαοί, για τους Έλληνες και τους Αρμένιους και μετά προέκυψαν και οι Σελτζούκοι Τούρκοι.
–Η σύγκρουση Τούρκων και Περσών το 1821μ.Χ. .
To 1821 μ.Χ. πραγματοποιήθηκε κοντά στη πόλη μάχη ανάμεσα στον Οθωμανικό και τον Περσικό στρατό, κατά την οποία οι Πέρσες πέτυχαν καθοριστική νίκη.
–Οι 2 Ρωσοουρκικοί πόλεμοι του 1829 και το 1877 μ.Χ.
Το Ερζερούμ καταλήφθηκε από τους Ρώσους κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1829 και πάλι κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο το 1877μ.Χ. .
Αλλά και τις δυο φορές επιστράφηκε με συνθήκη ειρήνης, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
–Η εξόντωση των Αρμενίων το 1895 μ.Χ.
Τον Οκτώβριο του 1895 πραγματοποιήθηκε σφαγή Αρμενίων κατοίκων της πόλης, στο πλαίσιο των ευρύτερων διώξεων που υπέστη το Αρμενικό στοιχείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εκείνη την περίοδο.
–Κατάληψη από τους Ρώσους το 1916 μ.Χ.
Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η πόλη και πάλι καταλήφθηκε από το Ρωσικό στρατό, μετά από σκληρή μάχη το 1916. Ήταν όμως ήδη αργά για τον Αρμενικό πληθυσμό της, που είχε ήδη εκτοπισθεί και εξοντωθεί στα πλαίσια της Αρμενικής Γενοκτονίας.
–Παραχώρηση στους Τούρκους το 1918 μ.Χ.
Μετά τη Ρωσική Επανάσταση, το Ερζερούμ ξαναπέρασε σε Τουρκικό έλεγχο το 1918
–Η εμφάνιση του Κεμάλ στο Ερζερούμ
Τον Ιούνιο του 1919 έφτασε στην πόλη ο Μουσταφά Ατατούρκ, καλώντας σε γενική επιστράτευση, ενάντια στις εντολές της Αντάντ.
Στις 10 Ιουλίου του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκε στο Ερζερούμ συνέδριο που με το οποίο οι Κεμαλικοί διακήρυξαν την πρόθεσή τους να υπερασπιστούν την εδαφική ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Τουρκιάς , ακόμη και ενάντια στη Σουλτανική κυβέρνηση.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστική ιστορία
Στι Ερζερουμ υπήρχε έως το 1978 μ.Χ. ορθόδοξη Μητρόπολη που άνηκε στο πατριαρχείο της Αντιοχείας.
Έως το 1878 και την αποχώρηση των Ρώσων αποτελούσε έδρα της Οροδοξης; εκκλησίας Όλοι οι Έλληνες μαζί με τον Μητροπολίτη Παίσιο έφυγαν στην Ρωσία εγκαταστάθηκαν στο Καρς που μέχρι το 1918 μ.Χ. άνηκε στην Ρωσία ή σε περιοχές του Ρωσικού Καυκάσου
Σε αυτό πέρα από τους Έλληνες της πόλης άνηκαν και κάτοικοι της γύρω περιοχής.
Η πόλη ήταν και η κατοικία ενός Αρμένιου επισκόπου .
Η Θεοδοσιούπολη ήταν αρκετά σημαντική στην ύστερη ρωμαϊκή επαρχία της Αρμενίας Tertia , ώστε να γίνει επισκοπή, την οποία το Annuario Pontificio αναφέρει ως σούφραγκ της Αρχιεπισκοπής του Comachus , αλλά στο Notitiae Episcopatuum από τον έβδομο και τις αρχές του δέκατου αιώνα, ο (μετέπειτα;) Μητροπολίτης της είναι ο Αρχιεπισκοπή Καισαρείας στην Καππαδοκία .
Και στις δύο περιπτώσεις, ήταν υπό την κυριαρχία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως .
Οι ιστορικά καταγεγραμμένοι επίσκοποι ήταν:
1. Ο Πέτρος Α’, παρενέβη στη σύνοδο του 448 μ.Χ. που συγκάλεσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανός στην έδρα του για να καταδικάσει τον Αρχιμανδρίτη Ευτύχη ως αιρετικό για την ακραία αντίθεσή του στον Νεστοριανισμό
2. Ο Μανάασσης ( Manasse ) που παρενέβη στη Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451 μ.Χ.
3. Ο Πέτρος Β’ συμμετείχε στη διαμάχη του 533 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ «ορθοδοξίας» και μονοφυσιτισμού
– Συμβούλιο Θεοδοσιουπόλεως (593)
Μετά τον μακρό Βυζαντινό-Σασανικό πόλεμο του 572-591 μ.Χ. , η Βυζαντινή κυριαρχία επεκτάθηκε σε όλα τα δυτικά μέρη της Αρμενίας και ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος (582-602 μ.Χ. ) αποφάσισε να ενισχύσει τον πολιτικό έλεγχο στην περιοχή υποστηρίζοντας το φιλοχαλκηδόνιο τμήμα της Αρμενικής Εκκλησίας.
Το 593 μ.Χ. , το περιφερειακό συμβούλιο των δυτικών Αρμενίων επισκόπων συνήλθε στη Θεοδοσιούπολη, διακήρυξε πίστη στον ορισμό των Χαλκηδόνων και εξέλεξε τον Ιωάννη (Yovhannes, ή Hovhannes) του Bagaran ως νέο Καθολικό των Χαλκηδονίων Αρμενίων.
Ως Αρχαία Θεοδοσιούπολη στην Αρμενία (ή «στην Καππαδοκία»), η πρώην επισκοπή παραμένει λατινική καθολική τιτουλική έδρα , που μετονομάστηκε σε Τιτουλική Αρχιεπισκοπική Έδρα της Απρού. Η θέση του είναι κενή από το 1968 ,μ.Χ. ο Antonio Gregorio Vuccino ήταν ο τελευταίος αρχιεπίσκοπός του.
– Εκκλησίες
Πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο λειτουργούσαν στο Ερζερούμ μια Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία, δυο Αρμένικες εκκλησίες των ορθπδόξων, μια εκκλησία των Αρμενίων Καθολικών και μια Καθολική ανεξάρτητη..
Ένα από τα τζαμί που σήμερα φέρει το όνομα Ουλου τζαμί ήταν προηγουμένως χριστιανική εκκλησία.
–Ισχυρό Ισλαμικό κέντρο
Το Ερζερούμ αποτέλεσε επί Οθωμανών αποτέλεσε ισχυρό Ισλαμικό κέντρο και απόδειξη γι-αυτό αποτελεί η ύπαρξη από πολύ παλιά 65 τζαμιών στην πόλη.
Σήμερα στα αξιοθέατα της πόλης συμπεριλαμβάνονται 2 θεολογικές σχόλες της εποχής των Σελτζούκων του 1253 μ.Χ.και του 1308 μ.Χ. αντίστοιχα,το Μεγάλο Τέμενος του 12ου αιώνος
ΠΑΙΔΕΙΑ
Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το σχολείο. Μια αδιασταύρωτη πληροφορία μιλά για ύπαρξη Ελληνικού δημοτικού σχολείου ,κάτι που συνέβαινε σε γειτονική πολύ που υπήρχαν λιγότεροι Έλληνες το Έρζιγκίαν. αποδεδειγμένα.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
. Η Θεοδοσιούπολη έγινε γνωστή ως κέντρο παραγωγής διαφόρων ειδών υφάσματος, καθώς και ως τοποθεσία ιαματικών πηγών
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΕΡΖΕΡΟΥΜ
Το Κάστρο Ερζερούμ, τοπικά γνωστό ως Ερζερούμ Καλέσι, βρίσκεται στην κορυφή του λόφου στο κέντρο της ομώνυμης πόλης, στην επαρχία Ερζερούμ στην Τουρκία.
Η πρώτη οχύρωση σε αυτή την τοποθεσία χτίστηκε πιθανώς στους χρόνους των Ουραρτίων. Τον 7 αιώνα π.Χ.
Σε όλη την ιστορία, το Ερζερούμ άλλαζε χέρια συχνά μεταξύ των Ασσυρίων, των Σασσανίων, των Περσών, των Αράβων, των Ρωμαίων και των Βυζαντινών.
Το σημερινό κάστρο όμως χτίστηκε το 415 μ.Χ. επί Βυζαντινού Αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β’.
Τον 11ο αιώνα το Κάστρο του Ερζερούμ περιήλθε στην κατοχή των Σαλτουκίδων. Κάτω από τον Saltukid Bey Muzaffer Gazi (1124-1132 μ.Χ. ), ο μιναρές Tepsi χτίστηκε στη νοτιοδυτική γωνία του εσωτερικού κάστρου.
Λίγο αργότερα, στα μέσα του 12ου αιώνα, οι Σελτουκίδες έχτισαν στο εσωτερικό του κάστρου το Μεσκίντ που έχει απομείνει, που είναι ένα είδος παρεκκλησιού.
Το Κάστρο του Ερζερούμ καταστράφηκε σοβαρά σχεδόν σε κάθε περίοδο κατάκτησης, αλλά ξαναχτίστηκε και αναστηλώθηκε κάθε φορά από τους νέους ηγεμόνες.
Μία από τις τελευταίες φάσεις ανοικοδόμησης έλαβε χώρα τον 16ο αιώνα από τον Οθωμανό Σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή.
Αφού το Κάστρο του Ερζερούμ έχασε τη στρατιωτική του λειτουργία χρησιμοποιήθηκε για αποθήκη.
Στα μέσα του 19ου αιώνα πέτρες ορισμένων τμημάτων αφαιρέθηκαν για να χρησιμοποιηθούν για την επισκευή ορισμένων από τους προμαχώνες του 18ου αιώνα στους λόφους γύρω από την πόλη.
Επίσης τον 19ο αιώνα κατέρρευσε το πάνω μέρος του Μιναρέ Τεψί.
Ξαναχτίστηκε στη σημερινή του εμφάνιση με ρολόι.
Εξ ου και η σημερινή του ονομασία Saat Kulesi, που σημαίνει Πύργος της Ώρας. Συνδεδεμένο με τα πρώην τείχη της πόλης, το Κάστρο του Ερζερούμ προστάτευε τη βορειοανατολική γωνία της άμυνας της πόλης.
Ήταν εξοπλισμένο με 8 πύργους κατασκευασμένους από ασβεστόλιθο.
Προς το παρόν το κάστρο αποτελείται από ένα εσωτερικό κάστρο και μια εξωτερική αυλή.
Το πάχος των τοίχων του είναι 2-2,5 μέτρα.
Τα τείχη της πόλης με τις πύλες και τους πύργους της έχουν σχεδόν εξαφανιστεί εντελώς, εκτός από ένα κομμάτι τείχους, μήκους περίπου 90 μέτρων, με 3 πύργους, ακριβώς νοτιοανατολικά του κάστρου.
΄ΔΙΩΞΕΙΣ
Λίγο αργότερα, τουλάχιστον 200 χρόνια μετά την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας αυτή η πόλη ήταν τόπος εξορίας ο οποίος κορυφώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, εκεί που υπήρξαν τα περιβόητα τάγματα εργασίας.
Η Θεοδοσιούπολη ήταν ένα κέντρο συγκέντρωσης όπου ουσιαστικά μετά από ατέλειωτες πορείες, εδώ είναι και η διαφορά που έχει η δική μας γενοκτονία με το ολοκαύτωμα.
Εκεί υπήρχαν τόποι συγκέντρωσης όπως το Άουσβιτς, το Νταχάου, στην δική μας γενοκτονία τα κέντρα συγκέντρωσης ήταν ανύπαρκτα – γιατί η δική μας γενοκτονία γινόταν στον δρόμο.
Με ατελείωτες πορείες θανάτου που οδηγούσαν στα τάγματα εργασίας του Ερζερούμ.
Το Ερζερούμ που ετυμολογικά σημαίνει «η πόλη των Ρωμιών», είναι μια πόλη – σύμβολο της Γενοκτονίας των Ποντίων και Αρμενίων Χριστιανών.
Σε αυτή την πόλη κρίθηκε ένα μεγάλο κομμάτι της νεότερης Ελληνικής ιστορίας και γενικότερα της Ευρωπαϊκής ιστορίας. Μιας και από εκεί ξεκίνησε μια εισβολή που δημιούργησε νέες συνθήκες και νέα δεδομένα στη Μικρά Ασία.
Στο Ερζερούμ πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο των Κεμαλικών το 1919.
Εκεί αποφασίστηκε η εξόντωση όσων Χριστιανών είχαν απομείνει στο Οθωμανικό κράτος.
Στο Ερζερούμ κατέληγαν ύστερα από ατέλειωτες πορείες θανάτου (Λευκή Γενοκτονία), όσοι Χριστιανοί (Πόντιοι και Αρμένιοι) είχαν επιβιώσει από τις κακουχίες καθ’ οδόν. Για να ενταχθούν κατόπιν στα περιβόητα τάγματα εργασίας – αμελέ ταμπουρού. Τα οποία ουσιαστικά ήταν τάγματα εξόντωσης των ανεπιθύμητων Χριστιανικών πληθυσμών.
Χιλιάδες άνθρωποι πότισαν τότε με το αίμα τους τα χώματα της πόλης των Ρωμιών
Αλλά και πολύ αργότερα (την περίοδο 1942– 1943), με την επιβολή του ληστρικού φόρου κληρονομιάς στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, το Ερζερούμ συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος εξορίας και καταναγκαστικών έργων για Έλληνες και Αρμένιους
ΣΗΜΕΡΑ
Το Ερζερούμ ή Θεοδοσιούποληή στα Γεωργιανά: Καρνουκαλάκι) , είναι η μεγαλύτερη πόλη της ανατολικής Τουρκίας, και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.900 μέτρων και είχε πληθυσμό 398.368 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2012