Η προέλευση των ποντιακών λέξεων και φράσεων από την αρχαία ελληνική διάλεκτο: Εφέκες , Αραεύω, Επορώ, Eλέπω (VIDEO)

Της Δέσποινας Μιχαηλίδου Καπλάνογλου

Στην σημερινή δημοσίευση  θα δούμε 4 λέξεις  που βρίσκονται σε ένα  Ποντιακό τραγούδι που μιλά για την Μάνα  που έφυγε νωρίς  , ένα τραγούδι για την Μανούλα μου την Μάρθα ΜιχαηλΊδου που έφυγε 49 χρόνια πριν στις 5 Ιουλίου 1971

Ακούστε το τραγούδι ” Τη μάνα μ’ εροθύμεσα” που τους στίχους έγραψε ο Γώγος Μιχαηλίδης και την μουσική ο Φόρης Απατσίδης τραγουδά ο Στάθης Νικολαΐδης.

Το  αφιερώνω στην μητέρα  μας  Μάρθα Μιχαηλίδου σύζυγος εν ζωή   Μιχαήλ Μιχαηλίδη το γένος Τσαχουρίδη ‘Όσοι την γνώρισαν  ξέρουν ότι ήταν άξιος  άνθρωπος με  μεγαλείο  ψυχής,καλοσύνη  και  αρετές, χαρακτήρας  έντιμος,γεμάτος  προσφορά,φιλοξενίας αλτρουϊσμό,  και ντροπροσύνη.
Έφυγε νωρίς,  όμως  δεν την  ξεχάσαμε γιατί  το  φως  και  η  καλοσύνη   που  σκόρπισε με  το πέρασμα της από τον προσωρινό αυτό κόσμο  δεν έσβησε με τον θάνατο της.
Πάντα θα την θυμόμαστε και πάντα  θα την  αγαπάμε.

ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Τη μάνα μ’ Eροθύμεσα
1. Θεέμ μικρέσα  εθέλεσες  Τη μάνα μ’ σα επουράνια
κι’ εμέν  σην γήν εφέκες μεν    σην πίκραν σην ορφάνια
Τη μάνα μ’ εροθύμεσα τη μάνα μ’ αραεύω χωρίς ατέναν κι’ επορώ  χωρίς ατέν κι’ ελέπω
2. Χριστέμ πανάγαθε τρανέ     α’ σο ταφίν π’ εσκώθες
γονατιστός παρακαλώ   τη μάνα μ’ οπίς δώσμε
Τη μάνα μ’ εροθύμεσα τη μάνα μ’ αραεύω
χωρίς ατέναν κι’ επορώ    χωρίς ατέν κι’ ελέπω
3. Μικρός μικρός ορφάνεψα   κι’ επέμνα μαναχός’ ημ
κ’ όταν σουμάς θα έρχουμεν   θα χάταιν ο καημός’ ημ
Τη μάνα μ’ εροθύμεσα  τη μάνα μ’ αραεύω
χωρίς ατέναν κι’ επορώ   χωρίς ατέν κι’ ελέπω
————————————————–
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Τη μάνα μου αποθύμησα
1.Θεέ μου μικρή την ήθελες  Την μάνα μου στον ουρανό      κι’ εμένα στην γη με άφησες    στην πίκρα,στην ορφάνια  .
Τη μάνα μου αποθύμησα τη μάνα μου ψάχνω χωρίς αυτήν δεν μπορώ   χωρίς αυτήν  δεν βλέπω.
2.Χριστέ μου, πανάγαθε, μεγάλε    από τον τάφο που σηκώθηκες γονατιστός παρακαλαώ  τη μάνα μου πίσω, δώσε.
Τη μάνα μου αποθύμησα τη μάνα μου ψάχνω
χωρίς αυτήν δεν μπορώ   χωρίς αυτήν δεν βλέπω
3.Μικρός, μικρός ορφάνεψα    κι’ έμεινα μονάχος μου
κ’ όταν κοντά σου θα’ ρθω     θα χαθεί ο καημός μου
Τη μάνα μου αποθύμησα τη μάνα μου ψάχνω
χωρίς αυτήν δεν μπορώ   χωρίς αυτήν δεν βλέπω
ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΞΕΩΝ
Οι λέξεις που επιλέξαμε σήμερα είναι
Εφέκες , Αραεύω , Επορώ , Κι’ ελέπω.
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
1.. Εφέκες
— Προέρχεται από τα  αρχαία Ελληνικά , Η λέξη ήταν Αφίημι ,σύνθετη από +  ίημι
*Το ρήμα : αφήνω, πρτ.: άφηνα, στ.μέλλ.: θα αφήσω, αόρ.: άφησα, παθ.φωνή: αφήνομαι, προστ. αορ.: άφησε και άσε
* Συγγενικές λέξεις :    Άφεμα ,  ἀφέσιμος,  ἄφεσις,ἀφετήρ,ἀφέτης
— Και στην νεοελληνική χρησιμοποιούνται οι λέξεις  άφησες ή-εγκατέλειψες
***********************************************
2 Αραεύω
— Προέρχεται από τις αρχαίες  Ελληνικές λέξεις,γύρος που σήμερα σημαίνει ” στρόγγυλος”  ή την λέξη γυρεύω που σημαίνει ”σε κύκλο τρέχω ”
*Εκφράσεις
1.«γυρεύω ψύλλους στ’ άχυρα»
2. «τρέχα γύρευε»
3. «στον ουρανό το γύρευα και στη γη το βρήκα»
* Συγγενικές λέξεις : Γυρεύω & γυρεύγω  Νεοελλην.= 1. επιζητώ, αναζητώ 2. επιδιώκω κάτι 3. εξετάζω, ερευνώ. 4. φροντίζω, ενδιαφέρομαι
— Στην νεοελληνική διάλεκτο , λέξη που χρησιμοποιείται αναζητώ ή γυρεύω κάποιον.
***********************************************
3.  Επορώ
— Προέρχεται από τις αρχαίες  Ελληνικές λέξεις πέρας που σήμερα σημαίνει ”πέρασμα” και  ημπορώ που σημαίνει ” μπορώ ”
* Συγγενικές λέξεις : .  Εμπορώ.  Πορώ.  Ευπορώ. Εύπορος.  Έμπορος ,Εμ-πορώ
— Στην νεοελληνική είναι  μπορώ -δύναμαι
***********************************************
4. Ελέπω
— Προέρχεται από τις αρχαίες  Ελληνικές λέξεις : Βλέπω ή Οράω-ω
Χρόνοι του ρήματος
1. Βλέπω ,θα δω,  είδα, βλέπομαι,ιδωμένος
2.Οράω- ὁρῶ, ὄψομαι,εἶδον, ἑώρακα/ἑόρακα/οἶδα, ἑώραμαι, ὤφθην
* Εκφράσεις
* Συγγενικές λέξεις : . Αγριοβλέπω,  αναβλέπω,  αποβλέπω , διαβλέπω,  επιβλέπω
— Στην νεοελληνική είναι : Βλέπω

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.